"اقتصاد مقاومتی" و مشکلات اقتصادی ایران
۱۳۹۲ اسفند ۲۰, سه‌شنبه
به گزارش رسانه‌های ایران، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای روز سه‌شنبه (۲۰ اسفند/۱۱ مارس ۲۰۱۴) در جمع صدها نفر از مسئولان دستگاههای مختلف، فعالان اقتصادی و مدیران مراکز علمی، رسانه‌ای و نظارتی "مؤلفه‌های سیاستهای اقتصاد مقاومتی، عوامل و انگیزه‌های تدوین این سیاست‌ها و الزامات و انتظاراتی که در این زمینه از مسئولین وجود دارد" را تشریح کرد.
حدود سه هفته پیش (۲۹ اسفند ۱۳۹۲) ابلاغیه‌ای با عنوان "سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی" از سوی آیت‌الله خامنه‌ای خطاب به دولت انتشار یافت.
رهبر جمهوری اسلامی هدف سیاستهای ابلاغی خود را "تأمین رشد پویا و بهبود شاخص‌های مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی با رویکردی جهادی، انعطاف‌پذیر، فرصت‌ساز، مولد، درون‌زا، پیشرو و برون‌گرا" اعلام کرده است.
او در دیدار روز سه‌شنبه خود نکات اصلی مورد اشاره در این ابلاغیه را باردیگر تکرار کرد. آقای خامنه‌ای گفت: «مجموعه سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی، در واقع الگویی بومی و علمی، برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی و متناسب با وضعیت امروز و فردای کشور است.»
مشکلات مزمن اقتصاد ایران
آیت‌الله خامنه‌ای در بخشی از سخنرانی خود مشکلات اقتصاد ایران را بر شمرد؛ مشکلاتی که مورد تایید کارشناسان اقتصاد نیز هست. او مواردی چون تورم، بیکاری، وابستگی به نفت، واردات بی‌رویه، معیوب بودن برخی از ساختارها، پایین بودن بهره‌وری و الگوی نادرست مصرف را مشکلات مزمن و دیرپای اقتصاد ایران برشمرد.
از سوی دیگر حرکت به سوی افزایش نقش مردم در اقتصاد از طریق اجرای اصل ۴۴، شفا‌ف‌سازی و تامین امنیت در فعالیت‌های اقتصادی، اصلاح الکوی مصرف و اقتصاد دانش‌بنیان از جمله راه‌کارهای مورد اشاره آیت‌الله خامنه‌ای برای حل نابسامانی‌های اقتصاد ایران بود.
آقای خامنه‌ای در عین‌حال تامین "عدالت اجتماعی"، "توانایی مقاومت در برابر عوامل تهدیدزا"، "تکیه بر ظرفیت‌های داخلی"، "تأمین امنیت اقلام راهبردی و اساسی به ویژه غذا و دارو و خودکفایی در این اقلام" و "کاهش وابستگی به درآمد فروش نفت" را از دیگر مختصات اقتصاد مقاومتی برشمرد.
آقای خامنه‌ای افزود: «گرایش به اقتصاد مقاومتی فقط مخصوص کشور ایران نیست، اما نیاز ایران به اقتصاد مقاومتی بیش از کشورهای دیگر است» زیرا به گفته او «نظام اسلامی، به دلیل استقلال خواهی و عزت مداری و تأکید بر تحت تأثیر قرار نگرفتن از سیاستهای قدرتهای جهانی، مورد تهاجم، سوء نیت و اخلال‌گری است.»
اقتصاد ایران زیر فشار سیاست
کارشناسان می‌گویند اقتصاد ایران تا آستانه اتقلاب ۱۳۵۷ به دلیل پیوند با اقتصاد جهان و برخورداری از منابع لازم مانند تکنولوژی، سرمایه و بازار جهانی، از رشد قابل ملاحظه‌ای برخوردار بود. اما بعد از سال ۱۳۵۷ قدرت برآمده از انقلاب با دعوی ایجاد "اقتصاد اسلامی" به سیاستهای اقتصادی بسته و درون‌گرا روی آورد.
هر چند در طول سال ۳۵ سال گذشته از حدت و شدت این سیاست کاسته شده و حتی دیگر سخنی از "الگوی اقتصاد اسلامی" در میان نیست، با این‌حال هنوز سایه سیاست، آنهم سیاست ایدئولوژی‌زده، بر اقتصاد ایران سنگین است.
به اعتقاد اغلب اقتصاددانان، چالش‌های خارجی، ضعف پیوند با اقتصاد جهان و تسلط نهادهای قدرت حتی ماهیت اقتصاد ایران را تغییر داده و سهم تولید و کارآفرینی را به سود تجارت و رانت‌خواری به‌شدت کاهش داده است.
در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد سازمان برنامه و بودجه که حداقلی از دانش و تخصص را در خود جمع کرده بود، منحل شد و شاخص‌های منفی در اقتصاد ایران به‌سرعت رشد کرد، تا جایی که فرایند اصلی در اقتصاد کشور اساسا به فروش نفت در بازار جهانی و تامین کالاهای موردنیاز مردم از خارج خلاصه شد.
اما نه در ابلاغیه‌ی سه هفته پیش آقای خامنه‌ای درباره "اقتصاد مقاومتی" و نه در توضیحات روز سه‌شنبه ایشان، روشن نیست این مشکلات چگونه از پیش پای اقتصاد ایران برداشته خواهد شد.