انتخابات و توصیه‌های اصلاح‌طلبان به رهبر جمهوری اسلامی
۱۳۹۲ اردیبهشت ۱۱, چهارشنبه
روز سه‌شنبه (۳۰ آوریل / ۱۰ اردیبهشت) وب سایت نوروز، ارگان خبری جبهه مشارکت ایران، بیانیه ۴۶ نفر از شخصیت‌های اصلاح‌طلب ایران را منتشر کرد که به بررسی شرایط امروز ایران و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت با توجه به انتخابات راست جمهوری پیش‌رو پرداخته‌اند.
این دومین بیانیه‌ای است که این گروه از اصلاح‌طلبان نزدیک به محمد خاتمی، رئیس جمهور پیشین ایران، منتشر می‌کنند. اولین بیانیه با عنوان «بیم‌ها و امیدهای پیش‌روی انتخابات ریاست جمهوری» اسفند ماه سال گذشته خورشیدی منتشر شده بود.
نویسندگان بیانیه تازه به انسداد سیاسی موجود و شرایط امنیتی حاکم بر جامعه اشاره کرده و به عنوان پیش‌زمینه حضور سلایق مختلف در انتخابات آتی، خواستار فراهم شدن شرایطی هستند که اصلاح‌طلبان بتوانند با کاندیداهای اصلی خود وارد عرصه رقابت شوند.
به نظر می‌رسد، با توجه به اینکه شورای نگهبان به عنوان نهاد اصلی بررسی صلاحیت کاندیداهای ریاست جمهوری زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی فعالیت می‌کند، مخاطب اصلی این بخش از بیانیه آیت‌الله علی خامنه‌ای باشد.
بخش اول بیانیه اصلاح‌طلبان به برنامه‌ریزی برای سه دوره‌ی زمانی عاجل، کوتاه‌مدت و میان‌مدت اشاره می‌کند. دوره اول مبتنی بر فراهم شدن «بستری برای ایجاد امید در جامعه» است. برنامه کوتاه‌مدت ناظر بر «شرایطی برای تحکیم آرامش و اعتماد» و برنامه میان‌مدت زیر عنوان «آغاز حرکت برای رشد مستمر و توسعه پایدار» تعریف شده است.
بخش اصلی این برنامه به تشریح اقتصادی کنونی و راهکارهای مد نظر اصلاح‌طلبان می‌پردازد. به نظر می‌رسد که با توجه به شرایط نامساعد اقتصادی، اصلاح‌طلبان سعی کرده‌اند، به این بخش از مشکلات شهروندان ایران توجه نشان بدهند.
تشکیل دولت اخلاقی، اصلاح ساختار دولتی، تحقق دولت عدالت‌گستر و شهروندمداری از مهمترین شاخص‌های مد نظر اصلاح‌طلبان است. در این بخش به آزادی عمل نهادهای مدنی و اجتماعی، حفظ و افزایش سرمایه اجتماعی، پذیرش کثرت‌گرایی و تنوع فرهنگی و آزادی‌های سیاسی به عنوان بخشی از راهکارهای بهبود شرایط اقتصادی تأکید شده است.
سیاست‌های داخلی و خارجی و نقش رهبر جمهوری اسلامی
در بخش دیگری از بیانیه اصلاح‌طلبان که به تشریح برنامه‌های مربوط به سیاست داخلی و خارجی این طیف سیاسی پرداخته، از جمله این نکات برشمرده شده‌اند: «توجه به ارزش‌های دموکراتیک در حکومت‌داری، رفع محدودیت‌ها و حصر چهره‌های شاخص نظام، اجرای بدون تنازل قانون اساسی، گفت‌وگوی ملی، مطبوعات و احزاب مستقل، رفع محدودیت‌های حوزه فرهنگی و تغییر فضای امنیتی».
نویسندگان بیانیه معتقدند که در سیاست خارجی نیز باید مشی معتدل‌تری در پیش گرفته شود: «جلوگیری از تهدیدها و حمله‌ی نظامی، توقف و لغو تحریم‌ها، مقابله با انزوای بین‌المللی ایران، احیای سیاست تنش‌زدایی و اعتمادسازی با همسایگان، مقابله با تروریسم و نفی افراط‌گرایی دینی و به کارگیری سیاست اعتدال و میانه‌روی همراه با عقلانیت».
اما به نظر می‌رسد اجرای بخش عمده‌ای از برنامه‌های مد نظر اصلاح‌طلبان در سیاست داخلی و خارجی در حوزه قدرت آیت‌الله خامنه‌ای قرار دارد. عملاً وی در طول زمامداری خود سیاست خارجی کشور را مشخص کرده و در چند سال اخیر به صراحت توسط نزدیکانش بر این مورد تأکید شده است.
منتقدان حکومت ایران همچنین معتقدند که در حوزه سیاست داخلی نیز نهادهای تحت کنترل رهبر جمهوری اسلامی عامل اصلی ایجاد محدودیت‌ها به حساب می‌آیند و بدون رضایت و همراهی وی تغییر شرایط ممکن نیست. بر اساس گزارش‌های نهادهای مستقل حقوق بشری در داخل و خارج از ایران دستگاه قضایی و نهادهای امنیتی که زیر نظر علی خامنه‌ای فعالیت می‌کنند، بیشترین نقش را در نقض حقوق مدنی و سیاسی شهروندان ایفا کرده‌اند.
در حوزه قانون‌گذاری نیز شورای نگهبان منسوب آیت‌الله خامنه‌ای، به عنوان سد اصلی در مقابل اصلاح یا تصویب قوانینی که ملزم به حفظ حقوق اساسی شهروندان هستند، محسوب می‌شود. همچنین نهادهای موازی بسیاری همچون مجمع تشخیص مصلحت، شورای امنیت ملی و شورای انقلاب فرهنگی که بیشتر اعضای آن از سوی رهبر جمهوری اسلامی منسوب می‌شوند، پیاده‌کننده نظرات وی هستند.
در انتهای بیانیه اصلاح‌طلبان نزدیک به محمد خاتمی که در شرایط فعلی ایران بلندپروازانه به نظر می‌رسد، برای چندمین بار به مهیا شدن شرایط برای جریان‌های درون نظام اشاره شده است: «این مهم می‌تواند با فراهم شدن زمینه‌ها و علائم تغییر رویه‌های موجود سیاسی، مشارکت مؤثر مردم و فعلیت یافتن ظرفیت‌های مردم‌سالارانه نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی و سلیقه‌ها و جریان‌هایی که دل در گروه اسلام و ایران و انقلاب داشته‌اند و دارند، به تحقق نزدیک شود».
درحالی که تنها شش هفته تا انتخابات ریاست جمهوری ایران مانده، گروه‌های اصلی اصلاح‌طلب کاندیدای خود را معرفی نکرده‌اند. در همین حال نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی بارها تأکید کرده‌اند که چهره‌های اصلی این جریان شانسی برای تأیید صلاحیت ندارند.
اصلاح‌طلبان امیدوارند که بتوانند با وارد شدن محمد خاتمی به عرصه رقابت انتخابات و تأیید صلاحیت وی، بار دیگر در قدرت سیاسی سهیم شوند و پروژه ناتمام اصلاحات سیاسی در درون نظام را دنبال کنند. با این حال رئیس جمهور پیشین ایران تاکنون بارها تأکید کرده است که شرایط برای حضور وی مهیا نیست.