انگیزه‌های کار و زندگی زنان تحصیل‌کرده ایرانی در خارج
۱۳۹۴ اسفند ۱۸, سه‌شنبه
علی ربیعی، وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی ایران، می‌گوید نرخ بیکاری میان زنان تحصیل‌کرده، دو و نیم برابر مردان است. طبق آمارهای رسمی ۶۴ میلیون نفر از جمعیت ایران بالای ده ساله‌اند. از این تعداد ۳۸ درصد فعالیت اقتصادی دارند. حدود ۵۰ درصد جمعیت بالای ۱۰ سال ایران را زنان تشکیل می‌دهند، با وجود این سهم زنان در مشارکت اقتصادی تنها ۱۳ درصد است.
ترک کشور برای ادامه تحصیل یا کار در میان جوانان ایرانی، چه مرد و چه زن، پدیده تازه‌ای نیست. اما شمار زیاد زنان فارغ‌التحصیل در رشته‌های علمی، بیکاری گسترده میان زنان ایرانی و نیاز کشورهای پیشرفته به نیروهای متخصص باعث شده که بسیاری از این زنان برای ادامه تحصیل و کار جذب کشورهای پیشرفته شوند.
بیشترین تعداد دانشجوی دختر در رشته‌های علمی
بر اساس داده‌های پژوهشی که از سوی دانشگاه "نورث‌وسترن" (Northwestern) در آمریکا انجام شده، ایران از لحاظ سهم دانشجویان زن در رشته‌های علمی و فنی در جهان، جایگاه نخست را از آن خود کرده است. ایران با بیش از ۶۷ درصد دانشجوی زن در رشته‌های علمی در میان ۶۶ کشور بررسی شده رتبه اول را دارد.
• به کانال تلگرام دویچه وله فارسی بپیوندید!
در پژوهش دانشگاه نورث‌وسترن، آمریکا با ۴۳ درصد دانشجوی زن در رشته‌های علمی، رتبه ۳۹ را به خود اختصاص داده است. در عین حال این کشور با حدود ۲۶ درصد پژوهشگر زن که بخشی از آن را زنان تحصیل کرده مهاجر تشکیل می‌دهند در رده دهم قرار دارد.
این تحقیق بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده از نزدیک به ۳۵۰ هزار نفر در ۶۶ کشور جهان انجام شده است. کشورهای آلبانی و رومانی پس از ایران در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند.
با وجود سهم بالای زنان ایرانی در دانشگاه‌ها همچنان مشارکت آنان در فعالیت‌های اقتصادی کمتر از مردان است. دختران دانشجو همچنین سهم کمتری در مقاطع عالی تحصیلی در ایران دارند. در کنار این موارد تلاش برای بهبود کیفیت زندگی، تجربه استقلال فردی و آزادی‌های اجتماعی از جمله دلایل مهاجرت زنان از ایران هستند.
بیشتر بخوانید:نرخ مشارکت اقتصادی زنان ایرانی تنها ۱۳ درصد است
تجربه دو دانشجوی زن مهاجر ایرانی
نینا و سیمین برای ادامه تحصیل به خارج از ایران سفر کرده‌اند و هردو پس از پایان تحصیل در کشور مقصد مشغول به کار شده‌اند. نینا ۳۰ ساله است و در ایران لیسانس خود را در رشته ریاضی کاربردی و فوق‌لیسانس را در کشور پرتغال در رشته علوم کامپیوتری دریافت کرده است.
او در حال حاضر در واشنگتن زندگی می‌کند و به عنوان برنامه‌نویس در بخش تحقیقاتی یک شرکت مخابراتی مشغول به کار است. نینا علت اصلی رفتنش از ایران را کنجکاوی می‌داند و می‌گوید: «در آن دوره خیلی از دوستانم از ایران می‌رفتند. کار خیلی عجیبی نبود و این باعث شد که من هم اقدام کنم و بروم.»
سیمین اما به خاطر محدودیت‌های ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها در مقطع دکترا در رشته تحصیلی‌اش "شیمی‌فیزیک" برای ادامه تحصیل به دانشگاه کلن در غرب آلمان رفته است. سیمین ۳۱ ساله که دو هفته پیش از تز دکترایش دفاع کرده اکنون در همین دانشگاه مشغول به کار است. آنچه سیمین را در محیط دانشگاهی آلمان تحت تاثیر قرار داده روابط استاد و دانشجوست.
او در این‌باره گفت: «من احساس می‌کنم که اینجا همیشه به من نه به چشم دانشجو بلکه به چشم همکار نگاه می‌شود. استاد من در ایران یک مرد جوان بود که شاید به این خاطر که زن هستم همیشه از وقت گذاشتن برای کار من سر باز می‌زد. اگر در ایران در مقطع دکتری پذیرفته می‌شدم هم دیگر تمایلی به همکاری با او نداشتم.»
در دوره لیسانس تمام استادان سیمین به غیر از یکی مرد و اکثریت غالب دانشجویان زن بوده‌اند. در آلمان اما نه تنها استادان بلکه بیشتر هم‌کلاسی‌های سیمین مرد هستند.
نینا که پیش از این نیز در یک شرکت آمریکایی کار کرده، به معضل کمبود زنان در بخش‌های فنی و مهندسی در آمریکا اشاره می‌کند و می‌گوید: «اکثر زنانی که در این حوزه‌ها کار می‌کنند مهاجر هستند. شرکتی که من برای آن کار می‌کنم در دانشگاه‌های این کشور در تلاش برای جذب دختران به تحصیل و در نهایت کار در این رشته‌ها و به طور خاص برنامه‌نویسی است.»
بیشتر بخوانید:نشریه فوربس: زنان ایرانی در حال فتح گام به گام عرصه آی‌تی
با اینکه علت رفتن نینا از ایران کنجکاوی او درباره زندگی در یک کشور و فرهنگ دیگر بوده، او با تاکید بر محدودیت‌های موجود در ایران برای زندگی مستقل جوانان گفت: «چیزهایی هست که در ایران به دست آوردنشان برای زنان سخت‌تر است. مثلا استقلال فردی.» با این وجود نینا همچنان به دنبال موقعیتی برای بازگشت به ایران است.
سیمین در این‌باره که در آینده برای زندگی در آلمان خواهد ماند یا به ایران باز خواهد گشت، هنوز تصمیمی قطعی نگرفته است. او با اشاره به اخبار مثبتی که از دوستانش در ایران درباره بهبود وضعیت دانشگاه‌ها می‌شنود، گفت: «من ترجیح می‌دهم فعلا که یک پیشنهاد کار در آلمان دارم همین را پیگیری کنم. چون اگر به ایران برگردم حتما برای مدتی بیکار خواهم بود.»