ایران در تاریخ جام ملت‌های آسیا – قسمت چهارم

پس از بررسی ۱۲ دوره از رقابت های جام ملت های آسیا، در این قسمت به دوره های سیزدهم و چهاردهم پرداخته شده است. با این توضیح که در سال ۲۰۰۷، کنفدراسیون فوتبال آسیا تصمیم گرفت برای جلوگیری از تلاقی بازی‌های آسیایی و جام ملت‌ها، رقابت‌های مزبور را در سال های فرد برگزار کند. به همین خاطر فاصله مسابقات سیزدهمین دوره با چهاردهمین دوره، ۳ سال است.

سیزدهمین دوره – ابر و آفتاب

جام ملت‌های آسیا در سال ۲۰۰۴ از مرحله مقدماتی گرفته تا مرحله نهایی، نمایانگر تیمی پرنوسان با سرمربیگری برانکو ایوانکوویچ بود؛ تیمی که ثباتی در حال و هوایش نداشت و گرفتار فراز و فرودهای مکرر بود.

در مرحله مقدماتی ابتدا تیم‌های درجه سه آسیا به مصاف هم رفتند. در گروه A میانمار با پیروزی بر مالدیو و برونئی صعود کرد. در گروه B سریلانکا با پیروزی بر تایوان و تیمور به مرحله بعد رسید. نپال در گروه C به خاطر تفاضل گل بهتر نسبت به قرقیزستان و افغانستان به مرحله بعد راه یافت.

در گروه D هنگ‌کنگ بالاتر از لائوس و بنگلادش قرار گرفت. در گروه E سنگاپور با برتری بر پاکستان و ماکائو صعود کرد. در گروه F بوتان پس از برتری برابر گوام، با مغولستان مساوی شد تا راهی مرحله بعد شود. در گروه G هم کره شمالی با یک پیروزی و یک تساوی مقابل هندوستان صعود کرد.

در مرحله دوم بیست تیم در هفت گروه تقسیم شدند تا دو تیم برتر گروه ها راهی مرحله نهایی شوند. در گروه A ازبکستان اول شد. در گروه B کویت به عنوان صدرنشین و قطر به عنوان تیم دوم صعود کردند. از گروه C عربستان و اندونزی بالا آمدند.

ایران با هدایت برانکو ایوانکوویچ در گروه D به مصاف اردن، لبنان و کره شمالی رفت. این تیم در نخستین بازی در ورزشگاه آزادی برابر اردن قرار گرفت و ۴ بر ۱ پیروز شد. ایران اما در ورزشگاه شهر امان ۳ بر ۲ شکست خورد. یحیی گل‌محمدی و فرهاد مجیدی برای ایران و سالم منصور، محمود شلبایه و بدران الشقران برای اردون گلزنی کردند.

در پیونگ یانگ، ایران به پیروزی ۳ بر ۱ مقابل کره شمالی دست یافت. علی کریمی دو بار و محرم نویدکیا گل‌های ایران را به ثمر رساندند. در دیدار برگشت، ایران با یک گل پیش بود، اما در نیمه دوم به دلیل پرتاب نارنجک به زمین و مصدومیت بازیکن کره‌ای، این تیم حاضر به ادامه مسابقه نشد و بازی نیمه تمام ماند. کفندراسیون فوتبال آسیا هم کره شمالی را ۳ بر صفر بازنده اعلام کرد و ایران نیز محکوم به برگزاری یک دیدار خانگی بدون حضور تماشاگر شد.

پیروزی ۳ بر صفر با گل های دایی، گل محمدی و نیکبخت مقابل لبنان در بیروت و پیروزی یک بر صفر در بازی برگشت و بدون حضور تماشاگر، ایران را به عنوان صدرنشین راهی جام ملت‌ها کرد. اردن هم در این گروه دوم شد.

در گروه E کره جنوبی با دو شکست عجیب ۱ بر صفر در سئول مقابل ویتنام و ۳ بر ۱ مقابل عمان در مسقط، پس از عمان به عنوان تیم دوم به جام ملت‌ها صعود کرد. عراق و بحرین در گروه F رده‌های اول و دوم را به خود اختصاص دادند. در گروه G ترکمنستان در رده نخست قرار گرفت و همراه امارات به جام ملت‌ها صعود کرد. در مرحله نهایی که به میزبانی چین برگزار می شد، برای نخستین مرتبه ۱۶ تیم حضور داشتند.

در گروه A چین به عنوان تیم برتر گروه راهی یک‌چهارم نهایی شد. بحرین هم به عنوان تیم دوم صعود کرد. کره جنوبی در گروه B ابتدا با اردن به تساوی رسید اما با دو پیروزی بر امارات و کویت راهی مرحله بعد شد. اردن هم به عنوان تیم دوم صعود کرد.

ازبکستان با سه پیروزی مقابل عراق، عربستان و ترکمنستان صدرنشین گروه سوم شد. عراق هم با پیروزی مقابل عربستان، دوم شد. در گروه D ایران با ژاپن، عمان و تایلند همگروه بود و در اولین بازی مقابل تایلند، برتری ۳ بر صفر را رقم زد.

در بازی بعدی که از آن به عنوان اوج خوش‌اقبالی برانکو ایوانکوویچ یاد می‌کنند، عمانی‌ها با دو گل از ایران پیش افتادند. در دقیقه ۶۱ علی کریمی با عبور از چندین مدافع عمان دروازه این تیم را به زیبایی باز کرد.

در ادامه بازی، خطای آشکار محمد نصرتی روی بازیکن حریف که مستحق کارت قرمز بود، نادیده گرفته شد و همین بازیکن در وقت‌های تلف شده گل مساوی را به ثمر رساند.

داور بحرینی مسابقه که ایرانی الاصل بود، نه تنها از اخراج نصرتی صرف نظر کرد، بلکه در زد و خورد تاسف‌آور رحمان رضایی با ناجی بداوی، در حالی که مطابق مقررات باید هر دو بازیکن ایران را از زمین اخراج می کرد، واکنشی نشان نداد.

شکست در این مسابقه می‌توانست در پایان این مرحله منجر به حذف ایران از گردونه رقابت ها شود اما این مصاف جنجالی، با خوش اقبالی ایران به تساوی ۲ بر ۲ انجامید. ایران در آخرین بازی رویاروی ژاپن شد. تساوی بدون گل ایران و ژاپن در یک بازی کسل‌کننده و بی افت و خیز، رای به صدرنشینی ژاپن و صعود ایران به عنوان تیم دوم داد.

ازبکستان و بحرین نخستین بازی مرحله یک‌چهارم نهایی این جام را برگزار کردند که بحرین در ضیافت پنالتی‌ها به برتری رسید. چین با پیروزی ۳ بر صفر بر عراق صعود کرد. ژاپن و امارات هم در ۱۲۰ دقیقه به تساوی رسیدند و در ضربات پنالتی، ژاپنی‌ها به نیمه نهایی راه یافتند.

در زیباترین بازی مرحله یک چهارم نهایی، ایران و کره جنوبی به نبرد با هم پرداختند. ایران با گل کریمی پیش افتاد. سئول کی هیئون این گل را جبران کرد. علی کریمی سپس گل دوم را به ثمر رساند، اما لی دونگ گوک بازی را به تساوی کشاند. این چهار گل در ۲۵ دقیقه طوفانی اول بازی به ثمر رسید.

مصدومیت ابراهیم تقی پور از ناحیه سر و غش کردن او در میانه میدان، در به ثمر رسیدن یکی از گل‌های کره‌ای‌ها بی تاثیر نبود. زیرا تمام بازیکنان ایران متوجه کنار زمین و وضعیت هم بازی بیهوش شده شان بودند.

در نیمه دوم کره‌‌ای‌ها توسط پارک جین سوپ دروازه خود را باز کردند اما مجدداً بازی را مساوی کردند. تا این که مرد اول فوتبال آسیا یعنی علی کریمی در دقیقه ۷۷ گل برتری ایران را به ثمر رساند تا ضمن رقم خوردن پیروزی ۴ بر ۳ او نیز مقابل بهترین تیم آسیا هت‌تریک کرده باشد. در جام ملت‌های ۲۰۰۰، ایران در همین مرحله مغلوب کره جنوبی شده بود.

در نخستین بازی نیمه نهایی ژاپن و بحرین به مصاف هم رفتند که در این بازی بسیار زیبا، ژاپن در وقت اضافه به برتری ۳ بر ۴ رسید.

در دومین مسابقه ایران به مصاف چین رفت. ابتدا میزبان پیش افتاد، اما محمد علوی در دقیقه ۳۸ بازی را به تساوی کشاند. ستار زارع در دقیقه ۴۸ اخراج شد. داور لبنانی اما از خطای محرز مدافع چین روی کریمی چشم پوشی کرد. او همچنین محمد علوی را از روی نیمکت ایران اخراج کرد.

در پایان ۱۲۰ دقیقه دو تیم ۱ بر ۱ مساوی شدند تا کار به ضربات پنالتی کشیده شود. دایی، مهدوی کیا و نکونام سه ضربه را به گل تبدیل کردند ولی ژائو ضربه دوم چینی‌ها را از دست داد. ایمان مبعلی ضربه چهارم ایران را هدر داد. شائو جیایی ضربه پنجم چینی‌ها را گل کرد، اما یحیی گل محمدی پنالتی‌اش را چیپ زد که به راحتی مهار شد تا چینی ها راهی فینال شوند.

دیدار رده‌بندی جام سیزدهم، با اخراج مهدوی‌کیا و برهانی از ایران و طلال از بحرین همراه بود. دایی دو بار به همراه نکونام و کریمی گل‌های ایران را به ثمر رساندند تا چهارمین عنوان سومی ایران در تاریخ جام ملت‌ها را رقم بزنند. ژاپنی‌ها هم در دیدار فینال ۳ بر ۱ بر چین غلبه کردند تا در سومین حضورش در فینال جام ملت‌های آسیا، برای سومین بار فاتح این جام شوند.

چهاردهمین دوره –

کنفدراسیون فوتبال آسیا در اقدامی بحث برانگیز که بعداً مشکلات فراوانی را در پی آورد، چهار کشور مالزی، تایلند، ویتنام و اندونزی را به عنوان میزبانان مشترک چهاردهمین دوره انتخاب کرد. در این دوره استرالیا هم با پیوستن به فوتبال آسیا در مرحله مقدماتی شرکت کرد، ضمناً برای نخستین بار، مدافع عنوان قهرمانی هم باید در مرحله مقدماتی شرکت می کرد.

محرومیت کره‌شمالی به خاطر ترک زمین مسابقه با ایران در مرحله مقدماتی دوره قبلی جام ملت‌ها از حواشی پیش از آغاز رقابت های ۲۰۰۷ بود. به این ترتیب دیدارهای مقدماتی جام چهاردهم با حضور ۲۴ تیم در شش گروه برگزار شد.

در گروه A عربستان در ریاض با یک گل ژاپن را شکست داد اما در بازی برگشت ژاپن به پیروزی ۳ بر ۱ دست یافت تا به عنوان صدرنشین و عربستان به عنوان تیم دوم راهی جام ملت‌ها شوند.

ایران که در گروه B با کره‌جنوبی، سوریه و تایوان همگروه بود، ابتدا با دو گل‌ مهرزاد معدنچی و گل‌های آندرانیک تیموریان و دایی، ۴ بر صفر تایوان را شکست داد. ایران در بازی دوم با سرمربیگری امیر قلعه‌نویی در ورزشگاه آزادی و در حالی که تا دقیقه ۸۸ با گل جواد نکونام از سوریه پیش بود، با گل "زیاد شعبو" متوقف شد.

همین اتفاق در کره جنوبی نیز رخ داد اما این بار به سود ایران. کره‌ای‌ها ۱ بر صفر از ایران پیش بودند، اما وحید هاشمیان در دقیقه ۹۳ بازی را به تساوی کشاند. مردان قلعه نویی سپس در دمشق با گل‌های محمد نصرتی و جواد نکونام سوریه را شکست دادند. گل های علی کریمی پیروزی ۲ بر صفر مقابل تایوان را رقم زد تا صعود به جام چهاردهم قطعی گردد.

بازی ایران و کره‌جنوبی با برتری جالب توجه ۲ بر صفر ایران به پایان رسید تا شاگردان قلعه نویی به عنوان صدرنشین راهی جام ملت‌ها شوند. غلامرضا عنایتی و حسین بادامکی گل‌های ایران را به ثمر رساندند.

در گروه C امارات به عنوان صدرنشین راهی جام ملت‌ها شد و عمان در رده دوم ایستاد. در گروه D استرالیا به عنوان صدرنشین صعود کرد و بحرین هم دوم شد. در گروه E عراق و چین صعود کردند. در گروه F قطر با ازبکستان صعود کردند.

در مرحله نهایی و دیدارهای گروه A عراق با پیروزی ۳ بر ۱ مقابل استرالیای تازه وارد به جام ملت‌ها، یکی از شگفتی های جام را رقم زد. استرالیا در دور برگشت مرحله مقدماتی نیز به کویت باخته بود. از این گروه عراق به عنوان تیم نخست و استرالیا به عنوان تیم دوم راهی مرحله بعد شدند.

ویتنام میزبان گروه B و موفق‌ترین تیم بین چهار کشور میزبان در جام چهاردهم بود. در این گروه، ژاپن به عنوان تیم نخست و ویتنام هم تیم دوم، به مرحله یک چهارم نهایی صعود کردند.

در گروه C تیم ایران با گل به خودی رحمان رضایی از ازبکستان عقب افتاد، اما با گل‌های سیدجلال حسینی و جواد کاظمیان به پیروزی رسید. در بازی دوم چین ۲ بر صفر از ایران پیش افتاد اما ضربه ایستگاهی فریدون زندی و سپس گل جواد نکونام، تساوی ۲ بر ۲ را رقم زد. در بازی آخر ایران ۲ بر صفر مالزی را شکست داد تا به عنوان تیم نخست و بالاتر از ازبکستان راهی مرحله حذفی شود.

در گروه D عربستان به عنوان تیم نخست و کره جنوبی به عنوان تیم دوم گروه به مرحله حذفی صعود کردند.

در مرحله یک‌چهارم نهایی دیدار استرالیا با ژاپن به ضربات پنالتی کشیده شد. هری کیول و لوکاس نیل دو ضربه استرالیا را از دست دادند تا ژاپن صعود کند.

عراق با دو گل‌ یونس محمود از سد ویتنام عبور کرد تا آخرین میزبان از جمع چهار میزبان جام چهاردهم نیز حذف شود. ایران و کره‌جنوبی برای سومین بار پیاپی در مرحله یک چهارم نهایی جام ملت‌های آسیا مقابل هم قرار گرفتند. بود. کره جنوبی با سرمربیگری وربیک هلندی و دستیاری افشین قطبی با ارائه یک بازی دفاعی، ضمن درخشش لی وون جائه درون دروازه، این رقابت را به ضربات پنالتی کشاند.

این دروازه‌بان با مهار ضربات مهدوی‌کیا و رسول خطیبی تیمش را به نیمه نهایی برد. وحید طالب‌لو در صد و بیستمین دقیقه به جای حسن رودباریان به زمین آمد و پنالتی چهارم کره که کیم دو هین نواخت را هم مهار کرد، اما برای ایران فقط زندی و عنایتی گل زنی کردند و به این ترتیب تیم کره جنوبی راهی مرحله نیمه نهایی شود.

عربستان نیز با پیروزی بر ازبکستان به نیمه نهایی رسید. در این بازی امیر قلعه نویی از این بازیکنان استفاده کرد: حسن رودباریان (وحید طالب‌لو)، رحمان رضایی، سید جلال حسینی، محمد نصرتی، مهدی مهدوی کیا، مهرزاد معدنچی (فریدون زندی)، علی کریمی، جواد نکونام، آندرانیک تیموریان، وحید هاشمیان (غلامرضا عنایتی) و رسول خطیبی.

در یک بازی دیگر، کره جنوبی و عراق در نیمه نهایی پس از ۱۲۰ دقیقه تلاش بی سرانجام، ضیافت پنالتی‌ها را برپا کردند که برتری نصیب عراق شد. عربستان با برتری ۳ بر ۲ بر ژاپن رقیب عراق در فینال شد. ژاپن و کره‌جنوبی در دیدار رده بندی به مصاف هم رفتند و مدال برنز نصیب کره شد.

عراق و عربستان برگزارکننده بازی نهایی چهاردهمین دوره جام ملت‌ها بودند، مسابقه‌ای که شگفتی‌سازی عراق با گل یونس محمود برای نخستین مرتبه قهرمان جام ملت‌های آسیا شد. سرمربی این تیم ویرای برزیلی بود که با استفاده از انگیزه خیره کننده عراقی‌ها در پس مشکلات و نابسامانی های داخلی، این تیم را به مقام قهرمانی رساند. او اما پس از آن موفقیتی در عرصه مربیگری کسب نکرد.

مهدی رستم‌پور

تحریریه: شهرام احدی