ایران و روسیه در راه تشکیل اوپک گاز

پیشنهاد تشکیل سازمانی شبیه اوپک، برای کشورهای صادرکننده گاز، نخستین بار در ماه ژانویه سال ۲۰۰۷ از سوی رهبران ایران با "ایگور ایوانف" مشاور امنیتی دولت روسیه در میان نهاده شد. در آن زمان، ایوانف برای مذاکره پیرامون برنامه‌های هسته ای ایران و همچنین مشکلات مربوط به تامین سوخت هسته‌ای نیروگاه بوشهر، به تهران سفر کرده بود.

خبرگزاری‌ها در آن زمان گزارش دادند که آیت‌الله خامنه‌ای رهبر مذهبی جمهوری اسلامی ایران از تحقق چنین هدفی استقبال کرده است. در جریان همان سفر، ایوانف به خبرنگاران گفته بود: "روسیه و ایران می‌توانند با استفاده از الگوی اوپک نفت، مبتکر ایجاد یک اوپک گاز باشند.

در فاصله ۱۶ ماه از طرح این پیشنهاد، خبر مذاکرات ایران و روسیه بارها در رسانه‌های گروهی انتشار یافت، اما هرگز به جزئیات چنین مذاکراتی اشاره نشد. در این گزارش‌ها ضمنا آمد که تعداد دیگری از کشورهای صادرکننده گاز، آمادگی خود را برای پیوستن به اوپک گاز اعلام کرده اند. اما از گزارش بولتن خبری اتاق بازرگانی ایران و آلمان چنین بر می‌آید که در نشست اخیر تهران، تنها مقامات روسی و ایرانی شرکت داشته اند.

بولتن اتاق بازرگانی ایران و آلمان می نویسد: "نمایندگان وزارتخانه‌های اقتصاد و انرژی و کنسرن گازپروم روسیه در هیئت روسی حضور داشتند". به گزارش سایر منابع، در حاشیه این نشست، مذاکراتی نیز در زمینه همکاری گازپروم با صنعت گاز ایران انجام شد که زمینه ساز نگرانی آمریکائی‌ها بود.

صاحبان نیمی از ذخائر گاز جهان

ایران و روسیه در مجموع صاحب نیمی از ذخائر گاز جهان هستند. ایگور ایوانف در سفر سال گذشته خود، با اشاره به همین نکته، همکاری ایران و روسیه را برای بنیاد نهادن اوپک گاز ضروری دانست. بررسی پیش‌نویس اساسنامه در تهران، نشان دهنده آن است که مذاکرات میان تهران و مسکو، در ۱۶ ماه گذشته به صورت جدی دنبال شده است.

این در حالی است که هنگام طرح پیشنهاد تشکیل اوپک گاز، بسیاری از کارشناسان روسی اعلام کردند که چنین کارتلی، به دلایل متعدد نمی‌تواند عملکردی شبیه اوپک نفت در تعیین قیمت بازار داشته باشد. آن‌ها به ویژه به این نکته اشاره داشتند که برخلاف نفت، که می‌تواند از طریق تانکرهای زمینی و دریائی به سراسر جهان صادر شود، برای انتقال گاز به خط لوله نیاز است. در نتیجه، کشورها و کنسرن‌های ایجادکننده و مالک خطوط لوله نیز، در تعیین قیمت‌ها نفوذ خواهند داشت.

ظاهرا ایران و روسیه پیش از تشکیل نشست آوریل امسال دو پیش‌نویس جداگانه برای اساسنامه کارتل گاز تهیه کرده بودند که می بایست به متن واحدی تبدیل شود. "والری یاسف" قائم مقام رئیس دومای روسیه و سرپرست شرکت گاز این کشور، یکی از شخصیت‌های حاضر در نشست تهران بود.

دو پیش‌نویس متفاوت

بولتن خبری اتاق بازرگانی آلمان و ایران به نقل از یاسف نوشت: "پیش نویس تهیه شده از سوی ایران، سختگیرانه و پیش‌نویس روسیه نرم‌تر است. در پیش‌نویس ایران، بیشتر روی عملکرد و اصول بنیادین موجودیت کارتل گاز تاکید شده است. در حالی که روسیه بیشتر بر نحوه رای گیری بر سر قیمت گاز و مسیرهای انتقال آن، با در نظر گرفتن واقعیات موجود تاکید می‌ورزد".

چند روز پس از نشست تهران، کنسرن نفتی "رویال داچ شل" اعلام کرد که از همکاری در طرح‌های حوزه گاز پارس جنوبی خودداری می‌کند. کنسرن‌های نیمه دولتی انرژی اتریش و سویس نیز، برای عدم همکاری با ایران زیر فشار شدید آمریکا هستند. در نتیجه این فشارها، جمهوری اسلامی، همواره به همکاری با چین و روسیه نیازمندتر می‌شود.