بازی نور و سایه در فیلم‌های دوران "جمهوری وایمار"
۱۳۹۲ بهمن ۷, دوشنبه
سینمای آلمان در سال‌های برقراری "جمهوری وایمار" (۱۹۱۹ـ ۱۹۳۳)، یکی از شکوفاترین دوران خود را تجربه کرده است. فیلم‌های ساخته شده در این برهه‌ی زمانی، از آن‌جا که تأثیر سینماگران آلمانی بر کارگردانان و جهان سینما را به نمایش می‌گذارد، اهمیت بارزی دارد.
در نمایشگاه "نور و سایه در فیلم" که در چارچوب برنامه‌های جنبی ۶۴ـ مین دوره‌ی جشنواره‌ی بین‌الملی فیلم برلین (۶ ـ ۱۶ فوریه) در موزه‌ی "فیلم و تلویزیون" این شهر برگزار می‌شود، ۲۲۵ عکس از ۶۵ فیلم سینمایی این دوران به نمایش در می‌آید: عکس‌هایی از صحنه‌های فیلم‌های برجسته‌ای چون "نوسفراتو" از فریدریش ویلهلم مورنائو (۱۹۲۲)، "فرشته‌ی آبی" از یوزف فُن اشترنبرگ (۱۹۳۰) و فیلم "M" از فریتس لانگ (۱۹۳۱)، علاوه بر این، نمونه‌های بی‌نظیر هنر عکاسی به شمار می‌روند.
در کنار این نمایشگاه، هم‌چنین صحنه‌هایی از فیلم‌هایی مانند "نوسفراتو" مورنائو که یکی از تاثیرگذارترین کارگردانان سینمای صامت آلمان و جنبش اکسپرسیونیستی این کشور است، نشان داده می‌شود. نوسفراتو، فیلمی است در ژانر فانتزی ـ ترسناک که با الهام از فیلم "دراکولای" بارم استوکر ساخته شده است.
"کابینت دکتر کالیگاری"
در بررسی تاثیرات نور و سایه در نمایشگاه برلیناله، فیلم "کابینت دکتر کالیگاری" از روبرت وینه که دستمایه‌ای آشکارا ضد استبدادی داشت، جایگاه ویژه‌ای دارد. این فیلم که ابتدا قرار بود فریتس لانگ آن را کارگردانی کند، بر اساس طرح‌های اکسپرسیونیستی سه نقاش این ژانر ساخته شده است.
در این طرح‌ها، ساختمان‌ها، ابعاد واقعی خود را از دست می‌دهند و با زوایایی غیرمنطقی بر فراز یکدیگر بنا می‌شوند، دودکش‌های بی‌قواره به شکلی نامعقول ساخته شده‌اند و آدم‌ها در مکان‌هایی غیرواقعی و فاقد نور، ماشین‌وار حرکت می‌کنند. این فضای خوف‌آور و بی‌نور، به‌نظر کارگردان، نمایانگر روان‌پریشی و دنیای بصری دکتر کالیگاری بودند. افکت‌های نوری دراماتیک در فیلم، با سایه روشن‌های تابلوهای نقاشی که به عنوان دکور در صحنه‌ها عمل می‌کردند، نشان داده می‌شوند.
زیبایی‌شناسی سایه
در بخش "زیبایی‌شناسی سایه، شیوه‌ی نورپردازی از ۱۹۱۵ تا ۱۹۵۰" این نمایشگاه، اهمیت روش‌های گوناگون نورپردازی در فیلم نیز بررسی می‌شود.
پلاکاردهای فیلم‌های گوناگون، عکس‌های بازیگران این فیلم‌ها، پخش گفت‌وگوهای آنان و طرح‌های ناتمام فیلم‌برداری از صحنه‌ها، نمایی کامل از گوشه‌های دنیای سینما در این دوران را ارائه می‌دهد.
در کاتالوگ این نمایشگاه آمده است: «پیامدهای جنگ جهانی اول و شکنندگی دموکراسی نوپای وایمار، سرعت سرسام‌آور دنیای جدید، واقعیت‌های روزانه، و نیز تاثیرات ویرانگر آینده‌ای پرتلاطم؛ این موضوع‌ها دستمایه‌های اصلی فیلم‌های سینمایی آلمان را تا سال ۱۹۳۳ می‌ساختند. با به‌قدرت رسیدن هیتلر، این فصل مهم تاریخ سینمای آلمان بسته شد.»
با به‌روی کار آمدن حزب ناسیونال سوسیالیست، بسیاری از کارگردانان، فیلم‌نامه‌نویسان و فیلم‌برداران، به دلیل "یهودی‌بودن" از ادامه‌ی فعالیت‌های سینمایی خود ممنوع شدند و برخی از آنان به آمریکا مهاجرت کردند.