باز هم دريا لرزيد و قربانى گرفت
۱۳۸۴ فروردین ۹, سه‌شنبه
هنوز درد رفتگان و قربانيان دريا لرزه سه ماه پيش تازه بود كه باز اين بلا قربانى گرفت. دوباره ساكنين بخش ساحلى اندونزى و بسيارى از كشورهاى حاشيه اقيانوس هند شبى بىخواب و طولانى سپرى كردند. از مردم خواسته شده بود، مناطق مسكونى نزديك به دريا را تخليه كنند. چرا كه پس از دريا لرزه‌اى شديد در نزديكى اندونزى خطر خيزش آب و يا تسونامى بيشتر است. اما براستى تسونامى چيست؟ پروفسور فرويتسهايم، از مركز تحقيقات جغرافيايى دانشگاه بن در اينباره مى‌گويد:
”تسونامى امواج سهمگينيست كه در اقيانوسها امكان شكل‌گيرى دارند و به دليل جابجايي ناگهانى لايه‌هاى زيرزمينى سطح دريا بوجود مى‌آيند. عامل اصلى جابجايى لايه‌ها زلزله‌هاى شديد است. اما همچنين آتشفشانهاى دريايى نيز مي‌تواند سبب تشكيل خيزش هاى دريايى عظيم و يا تسونامى باشند. در منطقه سوماترا نيز دو لايه مختلف دريايى وجود دارند كه با سرعت ۶ سانتيمتر در سال در جهت مخالف هم در حركتند.“
در حال حاضر، اوضاع در منطقه اندونزى، سوماترا و حاشيه هند، موقعيتى نسبتا نرمال پيدا كرده است. پس لرزه ها ادامه دارند، اما تا كنون منجر به شكل گيرى تسونامى و يا خيزش دريايى نشده اند. زلزله دريايى ۲۶ دسامبر سبب شد كه در اين مناطق سيستمهاى هشداردهنده تعبيه شود. همچنين هنوز خاطره تلخ فاجعه ۲۶ دسامبر در اذهان زنده است و مردم با شنيدن آژيرهاى هشدار دهنده، واكنشى سريع نشان مى‌دهند.
در۲۶ دسامبر سال گذشته، بيشترين خسارات وارده مربوط به مناطق ساحلى سوماترا و اندونزى بود. هر چند كه براى مثال بنگلادش نيز در حاشيه اقيانوس هند قرار دارد، اما صدمه‌اى از تسونامى نديد. پروفسور فرويتسهايم، دلايل علمى آنرا چنين بيان مى‌كند:
”اين امر بستگى به اين دارد كه تسونامى چگونه گسترش يابد. در منطقه‌اى كه خيزش لايه‌ها به وقوع مى‌پيوندد، تسونامى شكل مى‌گيرد و از اين نقطه گسترده مى‌‌شود. مانند وقتى كه سنگي را در آب بياندازيم. اما اين گسترش امواج به شدت تحت تاثير فرم كف دريا و عمق آب دارد و اگر امواج تسونامى به منطقه‌اى برسند كه عمق كمتري داشته و كف زمين نرم و ماسه اي باشد، از قدرت آن گرفته مى شود. همين امر طبيعى سبب محافظت از بنگلادش در برابر تسونامى شد.“
تحقيقات علمى نشان مى دهد كه دريالرزه تقريبا هر روزه اتفاق مى افتد، اما به دليل پايين بودن شدتشان محسوس نيستند. همين تحقيقات بيانگر اين مطلب است كه خطر شكل‌گيرى تسونامى پس از دريالرزه‌اى وجود دارد كه شدت آن بيش از ۸ ريشتر باشد. اما آيا امكان وقوع تسونامى در تمامى مناطق دريايى روى كره زمين به گونه‌اى يكسان وجود دارد. پروفسور فرويتسهايم مى گويد:
”بيش از همه خطر وقوع تسونامى در اقيانوس آرام است. در اين اقيانوس زنجيره‌اى از لايه‌هاي متحرك خطرناك قرار دارد. از نظر تاريخى نيز شديدترين زمين‌‌لرزه‌ها در اين منطقه اتفاق افتاده است. در اقيانوس هند و آتلانيك، سواى منطقه كاراييب كمتر تسونامى اتفاق افتاده است. هر چند كه در چند صد سال گذشته، در منطقه درياى مديترانه خيزش دريايى اى رخ نداده است، اما در اين منطقه نيز خطر وقوع تسونامى بسيار زيادست. اگر زمانى زمين لرزه بزرگى در استانبول اتفاق بيافتد، تسونامى شديدى در آن منطقه شكل خواهد گرفت.“
تحقيقات علمى گسترده‌اى انجام شده، مناطق خطرناك شناسايى شده‌اند و دستگاههاى هشدار دهنده اختراع شده است. اما با تمام اين تفاصيل هنوز انسان براى غلبه به طبيعت، موجود ناتوانى است.