باز هم «فاجعه‌ی زیست‌محیطی» برای رودخانه‌ی کشکان
۱۳۸۸ تیر ۱۵, دوشنبه
لوله‌ی نفت در مسیر انتقال نفت پل دختر به استان مرکزی در روز پنج‌شنبه، ۱۱ تیر، دچار ترکیدگی شد.
مدیر کل سازمان محیط زیست لرستان، علی رحیم کاکاوند، از این مسئله به عنوان «فاجعه‌ی زیست‌محیطی» یاد کرد. وی پیش‌بینی کرد که حدود ۴۰ کیلومتر از آب رودخانه‌ی کشکان آلوده به نفت شود و هزاران قطعه از آبزیان منطقه جان خود را بر اثر این آلودگی از دست بدهند.
به گفته‌ی مژگان جمشیدی، خبرنگار زیست‌محیطی ایران، این خط لوله بار دیگر در روز شنبه، ۱۳ تیرماه، سیصد متر بالاتر از محل سانحه‌ی نخستین دچار ترکیدگی شد.
مژگان جمشیدی می‌گوید، کشکان به سیمره و سیمره به کرخه می‌ریزد و سد کرخه آب شرب و کشاورزی بسیاری از شهرهای اطراف را تأمین می‌کند.
خط لوله‌ی نامبرده، در اسفندماه ۸۷ نیز دچار ترکیدگی شد. علت ترکیدگی چندباره‌ی این خط لوله چیست؟ کوتاهی کجاست و پیامدها گریبان چه کسانی را خواهد گرفت؟
دویچه‌وله: خانم جمشیدی، نشت نفت به رودخانه‌ی کشکان چه خسارت‌هایی به دنبال داشته است؟
تا روز شنبه، بنا بر اعلام مدیر کل محیط زیست استان لرستان، حدود ۳۰۰ هزار قطعه ماهی فقط در رودخانه‌ی کشکان از بین رفته اند و این جدای خسارت به پرندگان، دوزیستان، خزندگان و سایر گونه‌های جانوری منطقه است که هنوز درباره‌ی آنها هیچ آماری اعلام نشده. آلودگی آب منطقه و اینکه چه میزان نفت تا امروز داخل رودخانه تخلیه شده، هنوز مشخص نشده و کارشناسان وزارت نفت هنوز اعلام نکرده‌اند. ولی ناگفته پیدا است که به هر حال دو بار ترکیدگی لوله‌ی نفت، یک بار روز پنج‌شنبه و یک بار روز شنبه، قاعدتا خسارت‌های خیلی زیادی به دنبال داشته است.
این حادثه چه پیامدهایی به دنبال دارد؟
با توجه به اتفاقی که الان در مسیر رودخانه‌ی کشکان افتاده و اینکه این رودخانه نهایتا به رودخانه‌ی بزرگ‌تری به نام سیمره و سیمره هم به کرخه وصل می‌شود، این موضوع می‌تواند پیامدهای زیادی داشته باشد. ممکن است نفت الان به رودخانه‌ی کرخه نشت کرده باشد. کما اینکه روز پنج‌شنبه مدیر کل محیط زیست استان لرستان اعلام کردند که نفت دارد کماکان به سمت رودخانه‌ی کرخه حرکت می‌کند. ولی ظاهرا مثل اینکه فشارهایی وارد شده که مسئولان محیط زیست در این یکی دو روزه اطلاع‌رسانی‌شان را کمتر کرده‌اند، علی‌رغم اینکه روزهای اول خیلی خوب اطلاع‌رسانی کردند.
پیش‌بینی شده که حدود ۴۰ کیلومتر از رودخانه‌ی کشکان آلوده شده. آیا این پیش‌بینی درست است؟
بله، البته این ۴۰ کیلومتر تا ساعت ۳ بعدازظهر روز پنج‌شنبه بود. ساعت ۷ صبح روز پنج‌شنبه که اولین بار قسمتی از مسیر این خط لوله دچار ترکیدگی شد تا ساعت ۳ بعد از ظهر مدیر کل محیط زیست استان لرستان، آقای کاکاوند، اعلام کردند که حدود ۴۰ کیلومتر از مسیر این رودخانه آلوده شده و نفت کماکان در حال پیش‌روی است. روز پنج‌شنبه نهایتا ساعت ۸ شب بود که توانستند این جریان نفت و ترکیدگی را مهار کنند. اما مجددا روز شنبه این اتفاق ۳۰۰ متر بالاتر از آن ترکیدگی اول رخ داد و مقادیر دیگری نفت مجددا نشت کرد و وارد رودخانه شد. اینجا دیگر اعلام نشد که نهایتا در اثر دو بار ترکیدگی چقدر از مسیر رودخانه آلوده شده. تنها آمار نابودی ماهی‌ها در کشکان اعلام شد و هنوز آمار و اطلاعات دیگر به طور دقیق اعلام نشده است.
در طول سال‌های گذشته این چندمین بار است که ترکیدگی لوله‌ی انتقال نفت در مسیر این رودخانه اتفاق می‌افتد. فکر می‌کنید، علت چیست؟
علت همان‌طور که مسئولین محیط زیست اشاره کرده‌اند، فرسودگی خطوط انتقال نفت و گاز است که به دفعات هر ساله ما شاهد چنین مواردی هستیم و وزارت نفت کوتاهی می‌کند. با توجه به درآمدهای خوبی که وزارت نفت دارد، انتظار می‌رود که حداقل یک در هزار این درآمد‌ها را صرف مسایل زیست‌محیطی بکند که کمتر به محیط زیست خسارت وارد شود. ولی متأسفانه این اتفاق نمی‌افتد و همیشه آقایان منتظرند تا پس از وقوع فاجعه بیایند و جلویش را بگیرند. منطقه‌ای آلوده می‌شود، حیات وحش از بین می‌رود، خاک و آب آلوده می‌شود، احیانا شاهد قطع آب هستیم، اینها را در نظر نمی‌گیرند، در صورتی که وزارت نفت می‌تواند قبل از ترکیدگی لوله‌ها برنامه‌ای را برای تعویض یا ترمیم خطوط لوله‌ها تدوین کند. سازمان محیط زیست هم آنقدر برای وزارت نفت سخت‌گیری نمی‌کند. هر بار به مدیران محیط زیست می‌گوییم که چرا سخت‌گیری یا شکایت نمی‌کنید، می‌گویند دولت گفته دسته‌ها علیه همدیگر شکایت نکنند.
آیا مسیر انتقال نفت از نظر زیست‌محیطی کارشناسی می‌شود؟
خط لوله‌ای که الان دچار ترکیدگی شده، قدیمی است. طبیعتا در آن موقع آنقدر ملاحظات زیست‌محیطی نبوده و کارشناسی نشده. ولی انتقاد ما این است که طرح‌های جدیدی که الان دارد پیاده می‌شود، کارشناسی نمی‌شود. به عنوان مثال، همین دو هفته قبل یکی از اساتید دانشگاه تهران مصاحبه‌ای با یکی از خبرگزاری‌ها داشتند و گفتند، یک خط لوله‌ی گاز ترش هست که از سمت چاه‌های نفت آقاجاری در خوزستان دارد احداث می‌شود و اعتراض ایشان این بود که این پروژه ارزیابی زیست‌محیطی نشده. ایشان خودشان رئيس انجمن مهندسی گاز ایران هستند و به شدت انتقاد کرده و گفته‌اند، اگر این خط لوله‌ای که الان پروژه‌ی آن در دست اجرا است، ارزیابی زیست‌محیطی نشود، ممکن است خسارات وسیعی در مسیر آن داشته باشیم و مناطق اطراف آلوده شوند. ایشان گفته‌اند، حریمی که برای این خط لوله‌ها در نظر گرفته‌اند از دو طرف فقط ۳ کیلومتر است و این خیلی حریم کمی است و حتما غیر قابل قبول است.
بعد از صحبت‌های این آقا روابط عمومی وزارت نفت آمد تکذیب کرد و گفت، اصلا چنین چیزی نیست، ما کارشناسی و مطالعه کرده‌ایم، این پروژه هیچ خسارت زیست‌محیطی ندارد. متأسفانه وقتی سراغ مسئولین محیط زیست هم رفتیم معاون محیط انسانی این سازمان اشاره کردند که اگر انجمن مهندسی گاز ایران مستندات علمی دارد، به ما ارائه دهد، ما بررسی می‌کنیم و آن وقت تذکرات زیست‌محیطی به وزارت نفت می‌دهیم.
در صورتی که از سازمان محیط زیست انتظار می‌رفت که جدی‌تر برخورد کند. الان طبق قوانین جاری تمام طرح‌های نفت و گاز نیازمند ارزیابی زیست‌محیطی است، حتی در مرحله‌ی مکا‌ن‌یابی. در مراحل اجرا و بعد از آن هم همین‌طور و سازمان محیط زیست باید به عنوان سازمان ناظر از وزارت نفت بخواهد که قبل از اجرای این پروژه مطالعات زیست‌محیطی را انجام دهد و اگر مخاطرات زیست‌محیطی آن زیاد است، مانع از انجام پروژه شده و گزینه‌های دیگری را مطرح کند.
مصاحبه‌کننده: فریبا والیات
تحریریه: بهنام باوندپور