بایدن و عربستان؛ آیا باید منتظر چرخش در سیاست آمریکا بود؟
۱۳۹۹ آبان ۲۱, چهارشنبه
برخلاف رهبران بسیاری از کشورها که به محض اعلام پیروزی جو بایدن برای او پیام تبریک فرستادند، دولتمردان عربستان با خویشتن‌داری تن به چنین کاری دادند. تنها پس از گذشت ۲۴ ساعت، رهبری عربستان تصمیم گرفت رسما پیروزی بایدن را تبریک بگوید.
در پیام تبریک محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، برای بایدن آرزوی تندرستی و رضایت شده بود. محمد بن سلمان در عین حال برای مردم آمریکا آرزوی پیشرفت و رفاه کرده و آنها را دوستان عربستان نامیده بود.
پیام تبریکی که با تاخیر رسید
مهم پرداختن به آن مسائلی است که در پیام تبریک محمد بن سلمان از آنها سخنی به میان نیامده است. مهم‌ترین آن اینکه خاندان سعودی در سایه پیروزی بایدن مهم‌ترین و قدرتمندترین متحد و شریک خود در جهان، یعنی دونالد ترامپ را از دست داده است.
ترامپ ظرف سال‌های گذشته دستان حمایتگر خود را هرگز از رهبران عربستان دریغ نکرده بود. چه آنگاه که موضوع به نقض حقوق بشر مربوط می‌شد و چه آن زمان که هواپیماهای ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان اقدام به بمباران شهروندان غیرنظامی یمن می‌کردند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
اینکه مناسبات دونالد ترامپ با ملک سلمان و محمد بن سلمان در چه سطحی بود را می‌توان در این نکته مشاهده کرد که ریاض نخستین مقصد سفرهای خارجی ترامپ پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری بود.
از همین رو، رسانه‌های عربستان با خویشتن‌داری به پیروزی بایدن در انتخابات واکنش نشان دادند. موضوع نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا حتی آنگونه که باید و شاید از سوی مفسران رسانه‌های عربستان مورد توجه قرار نگرفت.
تنها مفسر روزنامه عربی "الشرق الاوسط" چاپ لندن بود که به موضوع انتخابات آمریکا و پیروزی بایدن پرداخت. این روزنامه که منابع مالی آن از جمله از سوی عربستان تامین می‌شود مدعی شد که مناسبات عربستان سعودی و رئیس جمهور دموکرات آمریکا بسیار خوب خواهد بود. الشرق الاوسط به روزنامه‌هایی حمله کرده بود که تصویری منفی از آینده مناسبات آمریکا و عربستان در دوره زمامداری جو بایدن ارائه می‌دهند.
مفسر این روزنامه نوشت که بایدن نیز ناگزیر به همکاری با قدرت‌های منطقه‌ای است و از این منظر، عربستان سعودی جایگاه ویژه‌ای برای سیاست خارجی آمریکا دارد.
افزون بر آن او بر نقش مهم عربستان در تامین ثبات و امنیت در منطقه و جهان اسلام اشاره کرده و نوشت آمریکا نمی‌تواند چنین نقشی را نادیده بگیرد.
مفسر الشرق الاوسط به ترور ساموئل پتی، آموزگار فرانسوی در حومه پاریس اشاره و تصریح کرد چنین مسائلی همکاری با عربستان سعودی را برای متحدان آن کشور و به‌ویژه برای آمریکا الزام‌آور می‌سازد.
آن سوی سکه
گونتر مایر، مدیر مرکز تحقیقات مربوط به جهان عرب در دانشگاه ماینتس آلمان، نظری مخالف نظر مفسر روزنامه "الشرق الاوسط" دارد.
به باور او، عربستان سعودی در دوره زمامداری جو بایدن با دشواری‌های زیادی روبه‌رو خواهد شد و باخت سیاسی این کشور بیش از سایر کشورهای منطقه خواهد بود.
مایر معتقد است تاخیر در ارسال پیام تبریک نیز حکایت از نگرانی دولتمردان عربستان از بابت این باخت سیاسی دارد.
جو بایدن در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرده بود که در صورت پیروزی، در سیاست‌های آمریکا در قبال عربستان بازنگری خواهد کرد.
این کارشناس آلمانی اعتقاد دارد که این بازنگری می‌تواند منجر به تغییرات و دگرگونی‌های بسیاری در سیاست آمریکا در قبال عربستان گردد. به‌ویژه موقعیت محمد بن سلمان می‌تواند در سایه این تغییرات تضعیف شود.
مایر می‌گوید: «ترامپ محمد بن سلمان را دوست خود خوانده بوده و از او همچون یک دوست حمایت و پشتیبانی کرده بود.»
به عنوان نمونه می‌توان به رویکرد ترامپ در قبال پرونده قتل جمال خاشقچی در سال ۲۰۱۸ اشاره کرد. نه تنها تحقیقات سازمان ملل بلکه حتی تحقیقات سازمان سیا نیز حکایت از دست داشتن محمد بن سلمان در قتل خاشقچی در کنسولگری عربستان در استانبول داشته است.
بسیاری از نمایندگان کنگره آمریکا خواستار پیگیری حقوقی نقش محمد بن سلمان در ارتباط با قتل این روزنامه‌نگار سعودی شده بودند. با این حال ترامپ همواره جلوی انجام چنین اقداماتی را گرفته بود.
اکنون با پیروزی جو بایدن، این احتمال وجود دارد که ورق برگردد و انتقاد علیه محمد بن سلمان در آمریکا شدت گیرد. به ویژه که نامزد خاشقچی چند هفته پیش از برگزاری انتخابات آمریکا از محمد بن سلمان شکایت کرده است.
حقوق بشر در عربستان به طور روزانه نقض می‌شود. زنانی که برای حقوق خود مبارزه می‌کنند به سال‌ها زندان محکوم می‌شوند.
گونتر مایر با اشاره به این مسائل می‌گوید که صبر و تحمل جو بایدن در برابر چنین گزارش‌هایی به اندازه دونالد ترامپ نیست.
انتقاد از جنگ یمن
حتی اگر اصرار مقامات دولت آمریکا به اجرای اصلاحات سیاسی و اجتماعی در عربستان منجر به کاهش دامنه مناسبات دو کشور نگردد، انتقاد آمریکا از جنگ یمن می‌تواند چنین نقشی را ایفا کند.
ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان اکنون بیش از پنج سال است که پا به جنگ داخلی در یمن نهاده است؛ جنگی که تا کنون باعث کشته شدن ده‌ها هزار نفر شده و میلیون‌ها نفر را آواره کرده است.
از وضعیت حاکم بر یمن همچون یک "فاجعه انسانی" سخن می‌رود. گرسنگی و وبا در اثر این جنگ بر این کشور سایه افکنده است.
در ارتباط با وضعیت اسفبار زندگی مردم در یمن، مجلس سنای آمریکا بارها خواستار متوقف کردن فروش جنگ‌افزار به عربستان سعودی شده بود؛ موضوعی که همراهی سناتورهای هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات آمریکا را سبب شده بود. به‌‌رغم این درخواست‌ها، ترامپ همواره با استفاده از اختیارات خود، به فروش جنگ‌افزار به عربستان ادامه داده است.
گونتر مایر بر این باور است که ادامه چنین سیاستی از سوی جو بایدن چندان قابل تصور نخواهد بود.
احیای مشکلات قدیمی
امیل هوکایم، پژوهشگر اندیشکده "موسسه بین‌المللی برای مطالعات استراتژیک" بر این باور است که جو بایدن نمی‌تواند ناظر ساکت سیاست خارجی عربستان و امارات متحده عربی در قبال ترکیه و به‌ویژه قطر باشد.
به باور او، بایدن دولتمردان عربستان را برای تغییر رویکرد خود در قبال قطر و ترکیه تحت فشار قرار خواهد داد. هوکایم می‌گوید که سیاست آمریکا در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و منطقه، بر همکاری و تعامل نزدیک این کشورها استوار است. این سیاست بر آن است تا در سایه این همکاری و تعامل، ثبات و امنیت حفظ شود.
با عزیمت از این موضوع می‌توان گفت که سیاست تحریم قطر از سوی عربستان سعودی و امارات با سیاست عمومی آمریکا در این منطقه سازگار نیست.
از سوی دیگر، تلاش‌های عربستان برای نزدیکی سیاسی با اسرائیل و همچنین اجرای برخی از اصلاحات اجتماعی و از جمله قائل شدن حق رانندگی برای زنان در این کشور، از جمله مواردی است که با استقبال رئیس جمهوری دموکرات آینده آمریکا روبه‌رو خواهد شد.
رویارویی با ایران
گونتر مایر بر این باور است که سیاست و رویکرد دولت آمریکا در قبال ایران نیز تغییر خواهد کرد. به عنوان نمونه، بایدن در مصاحبه ماه سپتامبر خود با شبکه خبری "سی‌ان‌ان" اعلام کرده بود که در صورت پیروزی در انتخابات، آمریکا به توافق هسته‌ای باز خواهد گشت.
اجرای چنین سیاستی قطعا بر عملکرد عربستان در منطقه بی‌تاثیر نخواهد بود. لغو سیاست اعمال فشار حداکثری دونالد ترامپ علیه ایران از سوی بایدن می‌تواند در توازن قوا در منطقه موثر بیافتد.
به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
هنوز کارشناسان با صراحت نمی‌توانند بگویند که آیا بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای می‌تواند بازگشت به روند تنش‌زدایی در مناسبات ایران و آمریکا در دوران باراک اوباما را سبب شود یا خیر. اما قابل تصور است که ریاض نسبت به قدرت‌گیری ایران ساکت نخواهد نشست. یکی از شرکای اصلی عربستان برای مقابله با افزایش قدرت و نفوذ ایران در منطقه، دولت اسرائیل و شخص بنیامین نتانیاهو خواهد بود.