برتولت برشت و سینما
۱۳۸۷ اسفند ۱, پنجشنبه
براساس برخی از آثار برشت، فیلم‌ها و نمایش‌‌نامه‌هایی ساخته شده است. رابطه‌ی برتولت برشت با رسانه‌ی فیلم را می‌توان با آسودگی‌خاطر هیجان‌انگیز خواند. درگیری‌های او با شرکت فیلمسازی "نرو" و کارگردانی به‌نام گئورگ ویلهلم پابست، که آثاری از برشت را در سال ۱۹۳۱ برای تولید سینمایی آماده کرد، بی‌نظیر است. در دادگاهی که در پی اختلافات برشت با این کارگردان برگزار شد، نویسنده بازنده‌ی میدان شناخته شد. با وجود این، فیلم مدت زیادی قابل اکران نبود که این نیزعلت‌های دیگری داشت. پیش از ممنوعیت نهایی فیلم پیش‌گفته در اگوست سال ۱۹۳۳ به‌دلیل موضوع آن از سوی نازی‌ها با مخالفت برخی نهادهای محلی سانسور در آلمان روبرو شد.
خشم برشت از تولید "کالایی" به‌نام هنر
در ماجرای دادگاه ساخت فیلم "اپرای سه‌پولی" براساس کاری از برشت، ، تبدیل یک ایده‌ی ذهنی به یک محصول تولیدی و یک کالا موضوع دعوا بود. البته برشت با این تولیدکننده قراردادی نیز بسته بود، اما در حین کار و نگارش فیلمنامه خود را در روند تولید فیلم بی‌تأثیر می‌دید.
اما برشت از پروژه‌ی بعدی تولید فیلم خود با نام " آدم چاق یا جهان متعلق به کیست؟" بسیار راضی بود. کارگردانی به‌نام اسلاتان دودوف، اثری از او را برای نمایش بر پر‌ده‌ی سینما آماده کرده بود. این فیلم در واقع توقع برشت را از رسانه‌ی سینما برآورده کرد. این دو فیلم در حال حاضر به‌صورت دی.وی.دی‌هایی در بازار موجود است.
فیلم "اپرای سه پولی" ساخته‌ی گئورگ ویلهلم پابست
نمایشنامه‌ی "اپرای سه‌پولی" از تابستان سال ۱۹۲۸ موفقیتی بزرگ بود. نسخه‌ی سینمایی این اثر باید در سینماها اکران می‌شد. اما درگیری برشت با کارگردان اتریشی بر سر فیلمنامه بود.
دیدگاه این کارگردان با دیدگاه نمایشنامه‌نویش تفاوت داشت. پابست در مصاحبه‌ای در سال ۱۹۳۰ گفته بود که فیلم مصوت ساخته شده براساس کتاب، نباید و نمی‌تواند با شکل نمایشنامه‌ای اثر شباهت داشته باشد. در هنگام نمایش فیلم باید آماده نبودن و بی‌زمینگی ذهن مخاطب را در نظر گرفت. این فیلم نوعی طنز است که اپرای نمایشی رایج را به‌سخره می‌گیرد.
در تدارکات لازم برای فیلم یاد شده، برشت می‌دانست که با امضای قرارداد، اشتباه بزرگی در روند کاری خود مرتکب شده است. از دید او صحنه‌های فیلم ساخته شده بنیادین و سیاسی به‌نظر نمی‌رسیدند. از دید او حمله به ایدئولوژی بورژوایی باید در فیلم نیز بازتاب یابد و ساماندهی شود. دسیسه‌ها، محل رخدادها و شخصیت‌های نمایش باید کاملاََ آزادانه بازسازی می‌شدند. وفاداری به متن نمایشنامه‌ی برشت و حفظ کارکرد اجتماعی آن در قالب نوع هنری جدید به‌نام سینما، برای کارگردان ممکن نبوده است. برشت که طرفدار شباهت فیلمنامه به صورت نمایشی و متن اصلی اثر بود، مجبور شد، در برابر دادگاه به شکست خود اعتراف کند.
"جهان متعلق به کیست؟" ساخته‌ی اسلاتان دودوف
برشت در پروژه‌ی ساخت فیلم "جهان متعلق به کیست؟" در سال ۱۹۳۲ تا پایان حاضر بود. این فیلم در اصل به‌یکی از دیدگاه‌های برشت در تئاتر حماسی بازمی‌گشت. این اصل در نمایشنامه‌نویسی به سبک فیلمسازی کارگردان روسی، دودوف، نیز سرایت کرد. کارگردان روسی و نویسنده‌ی آلمانی در این اثر از یکدیگر فاصله می‌گیرند و اثر شباهت کم‌تری با صورت نمایشی دارد. این در واقع به‌دلیل برنامه‌ی برشت و سبک فیلمسازی کارگردان روسی بوده است که با فیلم‌های مستند انتقادی نسبت به‌اجتماع و ملودرام‌هایی با روایت خطی و زمینه‌ی روانشناختی در دهه‌ی بیست قرن بی‌شباهت نیست. فیلم "جهان متعلق به کیست؟" تصویرهای تاریخی و بی‌نظیر از شهر برلین و محیط اطراف آن به نمایش می‌گذارد که هنوز تماشایی هستند.
نگاهی به محله‌های برلین
فیلم "جهان متعلق به کیست؟" به درونمایه‌هایی چون بیکاری، فقر توده‌ها و رنج‌های اجتماعی می‌پردازد، اما از روانشاسانه کردن بیهوده‌ی فیلم و سبک اغراق‌آمیز خاص ملودرا‌م‌‌ها می‌پرهیزد. در این فیلم که زندگی طبقه‌ی کارگر در محله‌های برلین نمایش داده می‌شود، سیه‌روزی اقتصادی در جمهوری وایمار به‌شکلی تمثیلی به تصویر کشیده می‌شود.
بازیگران اصلی، فرعی و روایت پایه‌ی فیلم، عناصری هستند که جلب توجه می‌کنند، اما بخش‌هایی از این فیلم حالتی مستندگونه دارند که نمادهای تصویری تکرار‌شونده در طول فیلم، میان‌نوشته‌ها و موسیقی متن (ساخته‌ی هانس ایزلر) در آن به چشم می‌خورند و در این میان از کارکردهای رایج نقش تکمیلی موسیقی در فیلم صرف نظر می‌شود.
این فیلم به این دلیل ممنوع شد که ممیزی‌های آن زمان در آلمان تشخیص داده بودند، نمایش آن نظم عمومی، امنیت و منافع ملی را به‌خطر می‌اندازد! "اپرای سه‌پولی" در حال حاضر با منابع تصویری جامع به بازار آمده و انتشارات زورکامپ نیز کتاب برشت را با عنوان " آدم چاق یا جهان متعلق به کیست؟" چاپ کرده است.