بهرهبرداری از انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران • مصاحبه
۱۳۸۶ آذر ۱۶, جمعه
دویچه وله: آیا ایران از نظر اقلیمی برای استفاده از انرژی‌های بازتولیدشونده مناسب هست؟
مجید عباس‌پور: بله در کشور ایران، مناطق مختلفی هستند که در آنها قابلیت بهرهبرداری تجاری از انرژی باد وجود دارد. به عنوان نمونه در منطقه‌ای به نام دیزباد که معنای لغوی آن تیزباد هست، در گذشته‌های بسیار دور یعنی شاید از ۲۵۰۰ سال قبل از آسیاب‌های بادی استفاده می‌شده. در منطقه‌ی منجیل، در جنوب شرقی ایران، و در برخی از مناطق استان آذربایجان و مناطق دیگری استفاده از انرژی بادی امکان‌پذیر هست. مطالعاتی که در سال‌های ۱۳۷۰ یعنی تقریبا حدود دهه‌ی ۹۰ صورت گرفت، نشان داده که حداقل در حول و حوش ۲۰ هزار مگاوات، امکان تولید بحر بادی از این مناطق به عنوان تخمین‌های اولیه وجود دارد و این در حالی هست که در حال حاضر ظرفیت تولید برق کشور از نیروگاه حرارتی و گازی چیزی حول و حوش ۴۰ هزار مگاوات هست. بنابراین ملاحظه می‌کنیم که این پتانسیل، پنانسیل قابل توجهی است. البته معمولا در استانداردهای بین‌المللی گفته می‌شود که وقتی مقدار تابش خورشید در یک منطقه بیش از ۳ کیلووات ساعت در یک روز در یک منطقه باشد، از نظر اقتصادی می‌شود از کالکتورهای خورشیدی (جمع‌کننده‌های خورشیدی) و سیستم‌های فتوولتائیک استفاده کرد و خیلی از مناطق ایران هستند که این میزان در آنها از این رقم بالاتر هست. ما در بعضی از مناطق حتی تا رقم هفت یا هشت کیلووات per date (در روز در واحد مترمربع) امکان استفاده از انرژی خورشیدی را داریم. بنابراین پتانسیل استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، اگر بخواهم خیلی خلاصه مطرح بکنم، در زمینههای باد، خورشید و زمین‌گرمایی یعنی ژئوترمال، پتانسیل بالایی هست که می‌شود از این پتانسیل‌ها در حد مطلوب استفاده کرد.
با توجه به شرایط مناسب ایران در حال حاضر تا چه حد از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌شود؟
در حال حاضر تنها از آن بیست هزار مگاواتی که اشاره کردم، حدود ده‌هزار مگاوات را ما در نیروگاه منجیل داریم. حدود ۶۰ مگاوات در همان منطقه نیروگاهی در حال احداث هست. در منطقه‌ی بینالود، واقع در شمال غربی ایران، باز یک پروژه‌ی ۶۰ مگاواتی دیگر هست که اینها در مقایسه با آن پتانسیلی‌هایی که وجود دارد بسیار ناچیز است و طبیعتا باید در این زمینه فرهنگ‌سازی کرد تا در برنامه‌ها قرار بگیرد. انرژی باد در یک دهه‌ی گذشته در ایران مورد توجه قرار گرفته. علتش هم این بوده که مانند خیلی از کشورهایی که تولید‌کننده‌ی نفت هستند، این عقیده در ایران وجود داشته که چون در ایران نفت و گاز فراوان هست، ما نیازی به این نوع انرژی نداریم. اما متخصصینی که در این زمینه وجود دارند، سعی می‌کنند که این رویکرد و عقیده را به این معنا تغییر بدهند که اصولا باید از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کرد، به واسطه‌ی اینکه منابعی مثل نفت و گاز که سوخت‌های فسیلی هستند، می‌توانند در رابطه با تغییرات آب و هوایی climate change تأثیرات منفی بگذارند. بنابراین باید انرژی‌های تجدیدپذیر مورد توجه قرار بگیرد و بخصوص از آنجایی که ایران یکی از کشورهایی هست که به کنوانسیون کیوتو پیوسته، بنابراین باید در این موضوع توجه کافی نشان بدهد. گفتنی است که ما یک نیروگاه صد مگاواتی در منطقه‌ای در شمال داریم که به صورت زمین‌گرمایی هست، این پروژه در حال اجرا هست. در زمینه‌ی خورشیدی هم فعالیت‌ها‌ی پراکنده‌ای صورت گرفته ولی هنوز شاید بتوان گفت که یک عزم ملی که بتواند این پتانسیل‌ها را با توجه به حجم بالای آن در کشور مورد استفاده قرار بدهد، در عمل به وجود نیامده که امیدوار هستم، برنامه‌ریزان در این زمینه فعالیت بیشتری داشته باشند.
شما از فرهنگ‌سازی برای مردم صحبت کردید. رسانه‌ها تا چه حد به این فرهنگ‌سازی می‌پردازند. تا چه حد مردم از مزیت استفاده از انرژی‌های بازتولیدشونده آگاهند؟
در این جهت در برنامه‌ی چهارم توسعه، شاید بشود گفت از برنامه‌ی سوم که صحبت انرژی‌های تجدیدپذیر مطرح شد، دولت حرکتی کرد به این معنا که یارانه‌هایی را برای مردمی که علاقمند هستند، از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده بکنند، در نظر گرفت. مثلا فرض بفرمایید، برای یک آبگرمکن خورشیدی که قیمتش حدود ۴۰۰ هزار تومان است، دولت نصف این را به صورت یارانه به مردم پرداخت بکند. منتهی از آنجا که مردم آشنایی با سیستم نداشتند، خیلی استقبال نکردند. مشکل دیگری که وجود دارد این هست که علی رغم اینکه زمینههای فنی در این عرصه وجود دارد اما شرکت‌هایی که بتوانند، در این زمینه‌ها و نصب راه‌اندازی این سیستم‌ها خدمات ارائه بدهند، در حد گسترده در سطح کشور وجود ندارد و در کنار این قضیه موضوع بسترهای قانونی مطرح می‌شود که اگر این بسترهای قانونی به وجود بیاید می‌تواند در آن فرهنگ‌سازی کمک بکند. به عنوان مثال اگر فرض بکنید که من نوعی بخواهم برای واحد آپارتمانی خودم از سیستم فتوولتاژ استفاده بکنم، در برخی از کشورهای اروپایی در این رابطه دولت تسهیلاتی قائل می‌شود. مثلا اگر فرض کنید، قیمت فروش برق از طریق انرژی‌های فسیلی پنج سنت‌یورو باشد، در آلمان دولت، سه برابر این را از کسی که در این زمینه حرکت می‌کند، خریداری می‌کند. این به نوعی می‌شود گفت، یارانه‌ای هست که تعلق می‌گیرد و در نتیجه از نظر اقتصادی هم برای مصرف‌کننده صرف می‌کند که وارد این مقوله بشود. حالا در ایران هنوز این بسترهای قانونی آنطور که باید و شاید فراهم نشده که ما امیدوار هستیم که انجام شود. یک حرکتی را دولت انجام داده، از سه سال قبل زمینه‌ی قانونی‌اش فراهم شده، تشویق کرده که بخش خصوصی بیاید در این زمینه سرمایه‌گذاری بکند. تا آنجایی که من اطلاع دارم، نرخ متوسط فروش برق در کشور ما حول و حوش ۱۴ تومان به ازای هر کیلووات ساعت هست و دولت برقی که از طریق انرژی بادی تولید می‌شود را در ساعت پیک با قیمت ۶۵ تومان و غیر پیک ۴۵ تومان می‌خرد که ملاحظه می‌کنید این تقریبا سه تا پنج برابر قیمت برق معمولی هست و این از این جهت هست که کمک بکند به کسانی که می‌خواهند در این زمینه سرمایه‌گذاری بکنند و در این راستا حرکت بشود که در روزنامه‌ها هم مطالبی نوشته می‌شود. حتی در تلویزیون برنامه‌هایی را اخیرا در زمینه‌ی آبگرمکن‌های خورشیدی و تشویق مردم در این زمینه بصورت آگهی‌های تبلیغاتی و نحوه‌ای که دولت به مردم کمک می‌کند، پخش می‌کنند. ولی اینها همه را می‌توانیم بگوییم که در یک مسیر مقدماتی هست و انشاء‌الله بایستی حتما سرعت پیدا بکند.
شما آیند‌ه‌ی عرصه‌ی انرژی ایران را چگونه می‌بینید. آیا روزی می‌رسد که استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر جای ویژه‌ای را در ایران باز کند؟
بله الان کسانی که در زمینه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور فعال هستند، معتقدند که تحول قابل توجهی در دهه‌ی گذشته در این راستا به وجود آمده. من خاطرم می‌آید که به عنوان مثال وزارت نیروی ایران شاید حدود ۱۰ ـ ۱۵ سال قبل هیچ گونه توجهی به این امر نداشت، اما از یک دهه به این طرف این موضوع رفته رفته دارد، بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و بخصوص با توجه به مسایلی مانند گازهای گلخانه‌ای و بحث تغییرات آب و هوایی و تعهداتی که در این رابطه ایران در قالب کنوانسیون کیوتو دارد و بخصوص اجرای پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، از هر نوع آن در قالب مکانیزم «سی دی ام»، CDM یا Clean Development Mechanism که در چارچوب کنوانسیون کیوتو قرار می‌گیرد، مطمئنا در زمره‌ی کارهایی هست که مرتبا بیشتر مورد توجه قرار گرفته و از نظر Business هم جایگاه مهمی را در عرصه‌ی اقتصادی کشور به خودش اختصاص خواهد داد.
مصاحبه‌گر: فریبا والیات