تالار مولوی؛ نماد بی‌ثباتی تئاتر ایران
۱۳۸۹ تیر ۱۱, جمعه
مجموعه‌ی تئاتر شهر تهران در سال‌های گذشته موضوع بحث‌ها و نگرانی‌های وسیعی در میان هنرمندان و روشنفکران ایران بوده است. حریم این مجموعه که قلب فعالیت‌های نمایشی کشور محسوب می‌شود، به دلیل ساخت و سازهای بی‌رویه مورد تجاوز قرار گرفته و بخشی از آن آسیب دیده است. چند صد متر دورتر از تئاتر شهر، سالن نمایش مولوی قرار دارد که بزرگترین مکان عرضه‌ی تئاترهای دانشجویی است.
تئاتر مولوی ۳۱ خرداد به دلیل آنچه «تردد هنرمندان و تماشاچیان بدحجاب» عنوان شده، بسته شد، اما ظاهرا علت این اقدام ناخشنودی دولت از فعالیت هنرمندان این حوزه، و اختلاف میان نهادهای مختلف بوده است.
بالاگرفتن اعتراض‌ها
مسئولیت اداره تئاتر مولوی بر عهده جهاد دانشگاهی است. بسته شدن این تئاتر به خواست مدیریت دانشگاه تهران، بدون اطلاع قبلی و توسط نیروی انتظامی دانشگاه انجام شد. جهاد دانشگاهی دو روز پس از پلمپ تئاتر مولوی با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد، تلاش‌های این نهاد و مذاکرات با ریاست و مسئولان دانشگاه تهران به نتیجه‌ای نرسیده و اجرای نمایش‌های این تالار تا اطلاع بعدی متوقف خواهد شد.
در این بیانیه ابراز امیدواری شده «با پاسخگویی مستدل دانشگاه و ذکر دلایل این اقدام غیرمنتظره و رسیدگی مراجع ذیربط، مشکل پیش‌آمده رفع و فعالیت‌های تالار مولوی مجددا از سر گرفته شود.»
همزمان با انتشار اطلاعیه‌ی جهاد دانشگاهی، «خانه‌ی تئاتر ایران» و ۲۰۰ تن از سرشناس‌ترین دست‌اندرکاران تئاتر کشور نیز با انتشار بیانیه‌هایی به بسته شدن تالار مولوی اعتراض کردند و خواستار روشن شدن علت این کار و ادامه فعالیت‌های این مرکز شدند.
هنرمندان تئاتر که نام‌های آشنایی چون بهرام بیضایی، رخشان بنی‌اعتماد، اصغر فرهادی، رضا کیائیان، و قطب‌الدین صادقی در میان آنها به چشم می‌خورد، می‌نویسند «در این فضایی که فعالیت‌های هنری بیش از پیش درگیر مصائب طاقت فرساست، ما خواستار مصونیت تئاتر از مصلحت‌های سیاسی، غیرسیاسی و دعوای قدرت هستیم.»
همراه کردن تئاتر با سیاست‌های دولت؟
مسئولان دانشگاه تهران تاکنون در مورد علت واقعی بسته شدن تالار مولوی توضیح روشنی ارائه نکرده‌اند. اما از گفته‌های برخی از مدیران دانشگاه پیداست که عدم همراهی با سیاست‌های دولت می‌تواند دلیل اصلی جلوگیری از فعالیت هنرمندان این حوزه باشد.
محمد مقیمی معاون دانشگاه تهران می‌گوید که بسته شدن تالار مولوی به پیشنهاد معاونت فرهنگی و دانشجویی این دانشگاه، و با تصویب هیات رئیسه صورت گرفته و "یک تصمیم داخلی" است. او می‌افزاید «تالار مولوی تاکنون توسط جهاد دانشگاهی اداره می‌شد که امکاناتش در سطح دانشگاه خیلی پراکنده است و باید ساماندهی شود.»
دست‌اندرکاران تئاتر معتقدند منظور مدیریت دانشگاه از "سازماندهی" فعالیت‌های جهاد دانشگاهی، در اختیار گرفتن امکانات این نهاد توسط نزدیکان دولت است.
مهدی قمصری یکی از اعضای هیات رئیسه دانشگاه تهران می‌گوید: «در حاشیه فعالیت‌های تالار مولوی در فضای عمومی و سازمان مرکزی دانشگاه تهران، نارضایتی‌هائی در زمان مدیریت قبلی و فعلی وجود داشت. به دنبال برخی از مسائلی که در فضای عمومی تالار مولوی بوده، مدیریت دانشگاه به جهاد دانشگاهی مهلتی داد تا برنامه‌هایشان را در آن زمان اجرا کنند و دیگر تعهد جدید ایجاد نکنند. مقرر شده بود تا پایان خرداد ماه دیگر فعالیتی در آنجا صورت نگیرد.» او تاکید می‌کند «به‌طور منطقی این تالار باید در اختیار امور فرهنگی دانشگاه تهران قرار بگیرد.»
گشایش دوباره تالار مولوی
تالار مولوی پس از مذاکراتی که میان مسئولان جهاد دانشگاهی و ریاست دانشگاه تهران انجام شد، و در پی اعتراض و تحصن هنرمندان و پادرمیانی پیشکسوتانی چون داوود رشیدی مجددا گشایش یافت. برخی از منابع خبری گزارش می‌دهند که تکلیف اداره‌ی این محل هنوز به طور قطعی مشخص نشده. مقام‌های ارشد دانشگاه تهران پنجم تیرماه مدیر تالار مولوی را برکنار کردند و مدیرکل امور فرهنگی خود را موقتا به جای او نشاندند.
در روزهای گذشته تشکل‌هایی چون انجمن بازیگران و خانه تئاتر ایران با انتشار بیانیه‌هایی خواهان روشن شدن علت پلمپ تالار مولوی و مرجع تصمیم‌گیرنده در مورد سرنوشت این مکان شده‌اند. در بیانیه‌های یاد شده اقدام دانشگاه تهران غیرقانونی خوانده شده است.
به گزارش ایسنا خانه‌ی تئاتر ایران در دومین بیانیه‌ی خود که هشتم تیرماه منتشر شده «خواستار رسیدگی به زمینه‌های بروز چنین اقدام ناگوار برای پیش‌گیری از تكرار اتفاقات مشابه و موضع‌گیری و پاسخگویی شفاف متولیان فرهنگی كشور نسبت به این رویداد تلخ است.»
کسی پاسخگو نیست؟
انجمن بازیگران خانه تئاتر نیز در بیانیه‌ای که پس از بازگشایی تالار مولوی منتشر کرده می‌پرسد: «مگر چقدر رویداد فرهنگی، آن هم در قالب نمایش تئاتر، در این ملك روی می‌دهد كه نهادی دانشگاهی خود موجب تعطیلی آن باشد.» منظور این انجمن اجرای سه نمایش و تمرین چند گروه تئاتری است که با بسته شدن تالار بدون اطلاع قبلی متوقف شد و هنرمندان و تماشاگران را در بلاتکلیفی گذاشت.
در بخش دیگری از بیانیه‌ی انجمن بازیگران با اشاره به ساخت و سازهای غیرمجاز در اطراف تئاتر شهر آمده است: «هنوز گودال پشت تئاتر شهر به انتها نرسیده و جان‌های دلواپس اهل نمایش از ریزش و فروریزش این بنای كهن و میراث و نماد فرهنگ ملی نیاسوده بود كه سوراخ دیگری در حیاط خانه ما- به نام مترو- بر ساختند، تا حتی پس از نهایی شدن، شایسته نام "ایستگاه تئاتر شهر" هم نباشد.»
سکوت مسئولان
ایرج محرمی، کارگردان و از فعالان تئاتر دانشجویی می‌گوید «جای تعجب دارد، اداره كل هنرهای نمایشی كه در برابر مسائل جزئی نظر می‌دهد در مورد وضعیت تالار مولوی هیچ اقدامی انجام نداده و واكنشی نداشته است.» او نهم تیرماه در گفت‌وگو با ایسنا از جامعه‌ی تئاتری کشور می‌خواهد سکوت مسئولان در مورد وضعیت تالار مولوی را محکوم کنند.
توضیح خواستن از مسئولان بازتاب نگرانی عمیق اهل تئاتر از مشکلاتی است که هر از گاهی به شکلی دیگر فعالیت‌های این صنف را دچار اختلال می‌کند. انجمن بازیگران در بیانیه‌ی خود نوشت «هنوز از ضربه وابسته كردن معیشتمان به گیشه و ساده پسندی، گیج و حیران بودیم كه دستورالعمل ممیزی‌های مكرر و بی‌پایان باز هم امنیت شغلی و روانی ما را به چالش كشید.»
در روزهای اخیر بسیاری از کارگردانان و فعالان تئاتر خواهان پاسخگویی مسئولان در مورد حرکت‌هایی شده‌اند که "خودسرانه" خوانده می‌شود و آینده و سرنوشت تئاتر را در ابهام نگه داشته. تا کنون هیچ یک از مسئولان توضیح روشنی در مورد مبنای قانونی بسته شدن تالار مولوی و کسانی که دستور این عمل را صادر کردند، ارائه نکرده‌اند. ریاست دانشگاه تهران نیز که پیشتر تلویحا مسئولیت این کار را بر عهده گرفته بود همچنان سکوت کرده است.
بهزاد کشمیری‌پور
تحریریه: شهرام احدی