"تجدد ایرانی" در برلین؛ نمایش هنر و اندیشه تجددگرای ایران
۱۳۹۵ آذر ۲۹, دوشنبه
گوشه و کنار پایتخت آلمان به مدت سه ماه محل اجرای برنامه‌های مختلفی است که محور آن ایران است. اهل موسیقی، کتاب، هنر و فلسفه از ایران فرصتی برای عرضه چهره‌ای از ایران دارند که کم‌تر در اخبار روزمره آلمان نشانی از آن دیده میشود. کنسرت‌های مختلف، تئاتر و جلسات متعدد گفت‌وگو و کتاب‌خوانی، بستری است برای آشنایی آلمانی‌ها با جریان نو فرهنگ در ایران. مبتکر این برنامه انستیتو گوته است و هدف آن گسترش فضای همکاری‌های فرهنگی میان دو کشور.
به گفته رئیس انستیتو گوته همکاران این نهاد فرهنگی در تهران، سال‌هاست با روشنفکران و هنرمندان ایرانی آشنا هستند و برای سازماندهی این برنامه‌ها از تابستان گذشته با آنها در تماس بوده‌اند. بسیاری از همکاران انستیتو گوته نیز بارها به تهران سفر کرده‌اند تا با نویسندگان، گالری‌داران، هنرمندان و موزیسین‌های ایرانی ارتباط برقرار کنند.
با این همه یوهانس ابرت، رئیس انستیتو گوته، به دویچه‌وله فارسی می‌گوید: «در یک برنامه‌ی سه‌ماهه هرگز نمی‌شود همه آن‌چه در عرصه فرهنگ و هنر ایران می‌گذرد را به نمایش گذاشت. ما روی موضوعاتی تمرکز کردیم که به نظرمان جذاب می‌آیند، به ویژه جریان‌های هنری آزاد در فضای پیشاسیاسی.»
او می‌افزاید: «البته شرایط سیاسی فعلی را نمی‌توان به کلی نادیده گرفت. با این‌همه برنامه ما باید فرصتی باشد تا مردم در آلمان با فضای هنری ایران آشنا شوند. هنرمندان ایرانی هم بارها در صحبت‌های خود گفته‌اند که می‌خواهند ارتباط و همکاری بیشتری با هنرمندان غربی داشته باشند. صدای این بخش از جامعه ایران در میزگردها و مجامع مختلف آلمان، به ندرت طرح میشود. کم‌تر به این پرداخته میشود که موزیسین‌ها، نویسندگان و هنرمندان چگونه کار می‌کنند، تا چه اندازه آزاد هستند، از چه چیزهایی الهام می‌گیرند، کدام سنت‌ها برای‌شان مهم‌است؟ این‌ها سوالاتی است که ما می‌خواهیم در برنامه‌هامان به آنها بپردازیم.»
موسیقی، دیالوگ، الکترونیک
در روزها و هفته‌های آینده چند کنسرت و گفت‌وگو درباره موسیقی امروز ایران در برلین برگزار میشود، از جمله کنسرت گروه کماکان و همین طور کنسرت موسیقی الکترونیک ایران.
رئیس انستیتو گوته امیدوار است که هنردوستان در آلمان بتوانند از این برنامه‌ها استفاده کنند و لذت ببرند. او همچنین امیدوار است که هنرمندان و هنردوستان در ایران نیز بتوانند از این فرصت برای گسترش شبکه ارتباطات خود با هنرمندان، نویسندگان و صحنه موسیقی آلمان بهره‌مند شوند.
"هنر، آیینه جامعه"
نقاشان و مجسمه‌سازان ایرانی در سال‌های اخیر توانسته‌اند جای خوبی در عرصه بین‌المللی برای خود باز کنند. آثار آنها در حراجی‌ها با ارقام بالا خریداری میشود و در نمایشگاه‌های مختلف به نمایش درمی‌آیند. هنرمندان و کوراتورهای ایرانی در این باره چه می‌گویند؟ هنرمندان ایرانی در داخل ایران و در مهاجرت تحت چه شرایطی کار و هنر خود را عرضه می‌کنند؟ کلیشه‌های غربی چه تاثیری بر آنها دارند؟
در یکی دیگر از برنامه‌هایی که در همین رابطه برگزار میشود، علاوه بر یک نمایشگاه، شرکت‌کنندگان با موضوع "هنر در ایران و در مهاجرت" درگیر می‌شوند و طرح سوال‌هایی از این قبیل که نگاه هنرمندان داخل و خارج از ایران نسبت به وطن و ریشه‌های خود، تا چه اندازه متفاوت از یکدیگر هستند؟ چرا جغرافیایی که هنر در آن شکل می‌گیرد، برای خلق اثر هم تعیین‌کننده است و هم در نهایت بی‌تاثیر؟
گالری‌داران، برگزارکنندگان نمایشگاه، فیلم‌سازان و هنرمندان مختلف از ایران و خارج از ایران دعوت شده‌اند تا در روزهای ۲۱ و ۲۷ ژانویه و همچنین دوم فوریه در برلین با یکدیگر و همچنین با مخاطبان خود به گفت‌وگو بشینند.
در هفته‌های آینده همچنین جلسات مختلف کتاب‌خوانی و بحث درباره آنها در برلین برگزار خواهد شد. در این نشست‌ها نا‌م‌های آشنای ادبیات ایران مانند محمود دولت‌آبادی، امیرحسین چهل‌تن، شهریار مندنی‌پور و فریبا وافی دیده میشود.
نویسندگان جوانی مانند شیدا بازیار با کتاب "شب‌های آرام تهران" و "پروژه شعر" از یک گروه از نویسندگان افغان درباره وضع مهاجران افغان در ایران در این جلسات شرکت می‌کنند و همچنین پژند سلیمانی، شاعر، نویسنده و بازیگر از کتاب جدیدش می‌خواند که هنوز منتشر نشده است. کتاب، سرگذشت یک مبارز کمونیست در زمان حکومت شاه است که ساواک به دنبال اوست و سرانجام با تغییر دادن جنسیت خود ناپدید میشود.
انجمن فرهنگی دهخدا در برلین نیز جلسه کتاب‌خوانی همراه با بلقیس سلیمانی، داستان‌نویس و منتقد ادبی و نسیم مرعشی، نویسنده و فیلم‌نامه نویس برگزار می‌کند.
تنوع تفکر
یوهانس ابرت معتقد است که وقتی درباره واژه تجددگرایی صحبت می‌کنیم، بی‌اختیار به سمت کلی‌گویی می‌رویم. او توضیح می‌دهد: «ما عمدتا تاریخ خودمان را مد نظر داریم. مثلا به کانت و جایگاه کانونی "خرد" در اندیشه او فکر می‌کنیم یا به والتر بنیامین و درک تغییریافته‌ی ما از زمان. این درک از مدرنیسم نمی‌تواند به ایران تعمیم داده شود. در جامعه ایران برداشت‌های مختلفی از مدرنیسم وجود دارد که گاه در رقابت با یکدیگر هستند. این برداشت‌ها به شکل جداگانه و منفرد الزاما از پیشرفت‌های جهان غرب شکل نگرفته‌اند... این تصور که فکر کنیم در ایران تنها دو جبهه وجود دارد، یکی پیشرو و مدرن و دیگری سنتی و واپسگرا، به درستی جریان‌های فکری متنوع در ایران را بازتاب نمی‌دهد. ما درست از همین زاویه می‌خواهیم وارد شویم.»
اولین برنامه‌ای که روز ۷ دسامبر برگزار شد، نشستی با عنوان "فلسفه و گفتمان مدرنیته" بود که به مقایسه‌ای میان دیدگاه‌های ایرانی و اروپایی به مدرنیته پرداخت. برنامه‌های بعدی نیز در راهند. همه آنها را می‌توانید در سایت انستیتو گوته پیدا کنید. اگر ساکن برلین هستید که خوشا به سعادت شما، اگر نیستید، زمانی برای این یا آن برنامه را در تقویم هفته‌های آینده‌تان خالی کنید.