تجلیل جواد شمقدری از شعر ضد‌اسرائیلی گراس

روز شنبه (۱۹ فروردین) جواد شمقدری، معاونت سینمایی وزارت ارشاد ایران، در نامه‌ای که در خبرگزاری‌های داخلی منتشر شد از شعر گونتر گراس، نویسنده و شاعر سرشناس آلمانی و برنده جایزه نوبل، تقدیر کرد.

گونتر گراس در تازه‌ترین شعر خود که روز چهارشنبه ۴ آوریل، ۱۶ فروردین، انتشار یافت از سیاست اسرائیل نسبت به ایران و تهدیدهای این کشور برای حمله تاسیاست اتمی ایران انتقاد کرده بود. این شعر گراس موجی از واکنش‌ها در داخل و خارج از آلمان ایجاد کرد. شمقدری تنها مقام ایرانی‌ست که تا کنون نسبت به شعر گراس واکنش نشان داده است.

شمقدری در نامه خود که در آن گونتر گراس را دکتر گونترگراس خوانده، عنوان کرده که «بیان این حقایق می‌تواند وجدان‌های خفته و سکوت‌زده (غربی) را بیدار کند.» رسانه‌های داخلی ایران نامه شمقدری را با ترجمه فاسی شعر گراس منتشر کرده‌اند.

همزمان با انتشار متن نامه‌ی شمقدری به گونتر گراس، این نویسنده و شاعر آلمانی انتقادهای خود از اسرائیل را تعدیل کرده است. در گزارشی که بر اساس گفته‌هایش در نشریه آلمانی زوددویچه تسایتونگ منتشر شده گراس گفته است اگر یک بار دیگر می‌خواست این شعر را بسراید، از فرمول‌بندی‌های دیگر استفاده می‌کرد. وی اظهار کرده در آن صورت ترجیحا لفظ کلی "اسرائیل" را به کار نمی‌برد.

بیش‌تر بخوانید: گونتر گراس اظهارات ضداسرائیلی خود را تعدیل کرد

شمقدری در نامه خود به گراس می‌نویسد: «امیدوارم باشکوه‌تر از صلابت و شجاعتی که باعث سرودن این ابیات شد مورد تجلیل و احترام ملت‌ها به خصوص هنرمندان و فرهیختگان قرار گیرید.»

اما گراس به زوددویچه تسایتونگ گفته که هدف انتقاد وی در وهله نخست سیاست‌های دولت کنونی اسرائیل و رئیس آن بنیامین نتانیاهو بوده است. به عقیده این نویسنده‌ی آلمانی، نتانیاهو شخصیتی است که در حال حاضر بیش از همه به اسرائیل لطمه می‌زند و این نکته‌ای است که او به گفته‌ی خودش می‌بایست آن را در شعر برجسته می‌کرد.»

گونتر گراس در شعر آخر خود می‌نویسد که در سنین سالخوردگی «با آخرین قطره‌های مرکب» سعی دارد خود را از سایه هولوکاست رها و به عملکرد اسرائیل انتقاد کند. او در گفت‌وگوی روز شنبه ۷ آوریل خود با زوددویچه تسایتونگ از اتهامات کلی و دردآوری که به او انگ یهودستیزی می‌زنند، ابراز ناخرسندی کرده است.

واکنش‌ها در آلمان به شعر گراس

اما آنچه بیش از همه شعر نویسنده و شاعر آلمانی را با انتقاد روبرو کرده، فرازی از شعر او درباره تحویل یک دریایی جدید آلمانی به اسرائیل است. گراس نوشته است که این زیردریائی «باید کلاهک‌های نابودکننده همه‌چیز را به جائی هدایت کند که وجود حتی یک بمب اتمی در آن ثابت نشده است، اما نگرانی از وجود آن خود به سند تبدیل شده است. پس من می‌گویم، آنچه را باید گفته شود.»

یورگ اووه هاهن، از حزب دمکرات‌های آزاد آلمان معتقد است که گراس با نظریات خود آبروی آلمان را در سراسر جهان بر باد داده است. این سیاستمدار آلمانی در گفت‌وگویی که روز شنبه ۷ آوریل در روزنامه‌ی پرتیراژ "بیلد" انتشار یافته، همچنین تصریح کرده است که گراس با سخنان خود راه را بیهوده بر آلمان دشوار کرده تا نتواند در آینده نقشی مناسب به عنوان میانجی در مناقشه‌ی هسته‌ای ایران ایفا کند.

در فرازی دیگر از شعر گراس، وی از احمدی‌نژاد به عنوان یک «پهلوان پنبه» نام می‌برد. منتقدان می‌گویند گراس سیاست ‌اسرائيل را مورد حمله قرار داده، اما تلاش جمهوری اسلامی برای دستیابی به بمب اتمی را دست‌کم گرفته است. محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور ایران، بارها موجودیت اسرائیل را در محافل عمومی و رسمی زیر سوال برده است.

اشتفان زایبرت، سخنگوی دولت آلمان در واکنش به شعر گراس گفته است: «در آلمان آزادی هنر وجود دارد و خوشبختانه این آزادی هم برای دولت وجود دارد که مجبور نباشد درباره هر خلاقیت هنری نظر بدهد.»

MZ/MM