تحریمهای بینالمللی: فرصت یا خطری جدی برای جمهوری اسلامی
۱۳۹۰ شهریور ۱۶, چهارشنبه
روز چهارشنبه، ( ۱۶ شهریور،۷ سپتامبر) ارسلان فتحی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، هشدار داد که "کشورهای استبدادی" تلاش می‌کنند با تشدید تحریم‌ها، و با استفاده از" جنگ رسانه‌ای" بر اراده‌ی مردم و مسئولان تاثیر بگذارند. او تاکید کرد که مقامات ایران باید با "تحریم‌ها و تهدیدها برخوردی آگاهانه" داشته باشند.
خبرگزای مهر به نقل از فتحی نوشت که ایران «هم‌اکنون با مشکلاتی در ساختار اداری و زیرساخت‌های اقتصادی خود مواجه است.» به اعتقاد فتحی، «در این وضعیت، کلید غلبه بر جنگ روانی دشمن در خصوص مشکلات اقتصادی، واقع نگری و حقیقت‌بینی است».
وضعیت اقتصاد
بر اساس آماری که رسانه‌های داخلی به نقل از مقامات ایران منتشر کردهاند، دولت ایران در سال‌های اخیر در زمینه‌ی اقتصادی موفق نبوده است.
مقامات ایران انتظار داشتند که در سال ۹۰، "سال جهاد اقتصادی"، شاهد رشد اقتصادی چشمگیری باشند.
۲۸ فروردین سال جاری، شمس‌الدین حسینی، وزیر اقتصاد و دارایی، وعده داد که در این سال، تحول اقتصادی شتاب بیشتری می‌گیرد. او در این رابطه به "موفقیت قانون هدفمندی یارانه‌ها" اشاره کرد که به گفته‌ی او، «صرفه‌جویی را به بهره‌برداری تبدیل خواهد کرد». او همچنین به موفقیت جمهوری اسلامی در زمینه‌ی سوخت ماشین‌آلات پرداخت و گفت: «عده‌ای به این دل بسته بودند که با تحریم بنزین مشکل ایجاد کنند، اما در سال گذشته نه تنها واردات بنزین نداشتیم بلکه صادرکننده هم بودیم».
هنوز نیمی از سال نگذشته بود که نایب رییس کمیسیون انرژی مجلس ایران اعلام کرد دولت ناچار است روزانه ۱۴ میلیون لیتر بنزین وارد کند. ناصر سودانی تاکید ورزید که این اقدام برای مدت کوتاهی بوده و در آینده‌ی نزدیک، ورادات قطع خواهد شد.
رهبر جمهوری اسلامی در روز ۲۶ مرداد (۱۷ اوت) از عدم تحقق رشد اقتصادی ۸درصدی که دولت وعده داده بود و افزایش بیکاری و تورم و کاهش سرمایه‌گذاری انتقاد کرد. خامنه‌ای در دیدار با مدیران اقتصادی ایران همچنین به تحریمهای بینالمللی علیه کشورش پرداخت و گفت، «مقابله‌ی جمهوری اسلامی با تحریم‌ها با موفقیت ادامه خواهد یافت».
همزمان با اظهارات رهبر جمهوری اسلامی، موسی‌الرضا ثروتی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه‌ی مجلس شورای اسلامی بخشی از یک گزارش این کمیسیون را فاش ساخت. او در گفت‌وگو با روزنامه‌ی "تهران امروز" گفت، دولت تا کنون فقط ۳۳ درصد از برنامه‌ی توسعه‌ی چهارم را اجرا کرده است. برنامه چهارم توسعه می‌بایست حدود دو سال پیش به هدف‌های تعیین شده خود می‌رسید.
ثروتی در رابطه با ناکامی دولت در زمینه‌ی اقتصادی گفت، رشد اقتصادی در سال ۸۴ حدود ۷ درصد بوده که در سال ۸۸ به ۴ درصد رسیده، نرخ بیکاری نیز بالا رفته و تعداد فرصت‌های شغلی ایجاد شده یک میلیون کمتر از میزانی است که دولت وعده داده بود. او همچنین از تورم نام برد که در تیرماه نزدیک به ۲۰ درصد بوده، در حالی که بانک مرکزی سقف نرخ تورم را ۱۶ درصد اعلام کرده بود.
تحریمهای پرهزینه
در سال‌های اخیر مقامات ایرانی همواره تاکید کردهاند که بر تحریمهای بینالمللی "پیروز" شده‌اند و ایران قادر است بخشی از کالاهای مورد نیازش را خود تامین کند و بخشی دیگر را با دورزدن تحریم‌ها در بازار‌های آزاد به‌دست آورد. اما اخیرا برخی اظهارات بیانگر آنند که تحریم‌ها نگرانی مقامات رژیم را برانگیخته‌اند. رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، در روز ۱۶ شهریور به طور ضمنی نسبت به تشدید تحریم‌ها هشدار داد. ارسلان فتحی ضمن اشاره به اینکه «اطلاعات تجاری و روش‌هایی که برای دور زدن تحریم‌ها به کار گرفته میشود، در زمره‌ی اطلاعات طبقه‌بندی شده و محرمانه به حساب می‌آیند» گفت: «افشا شدن این گونه اطلاعات و روش‌های دورزدن تحریم‌ها نزد کشورهای متخاصم می‌تواند به سخت‌تر شدن کارها و تحمیل هزینه‌های بیشتر به اقتصاد ایران منجر شود».
دو روز پیش‌تر، در روز ۱۴ شهریور فریدون عباسی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) اظهار داشت که جمهوری اسلامی ایران حاضر است در صورت لغو تحریمهای بینالمللی کنترل کامل تاسیسات اتمی خود به وسیله آژانس بینالمللی انرژی اتمی را برای مدت پنج سال بپذیرد. خبرگزاری فرانسه، ضمن انتشار اظهارات عباسی به نقل از ایسنا نوشت که کاترین اشتون مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا این پیشنهاد را کافی ندانسته است.
اقتصاد ناسالم، بی‌ثباتی سیاسی
"مرکز مطالعاتی استیمسون"، شهریورماه در گزارش آخرین تحقیقات خود در باره‌ی ایران نوشت که تحریم‌ها بر اقتصاد ایران تاثیر به‌سزایی گذاشته‌اند. بر اساس این گزارش محدودیت در وام و اعتبارات مالی، بیمه و هم چنین کشتیرانی، به شدت مانع معاملات تجاری ایران شده است.
مرکز استیمسون، به کمبود مواد خام بر اثر تحریم‌ها، و نیز به قانون هدفمندی یارانه‌ها اشاره کرده که در آینده «خلاء عظیمی در امور مالی دولت» به جا خواهد گذاشت و «اقتصاد این کشور را بیش از پیش آسیب پذیر میکند.»
مرکز آمریکایی استیمسون گزارش می‌دهد که تحریم بخش انرژی ایران در عدم سرمایه گذاری ضروری در زیرساخت‌های نفت و گاز این کشور بسیار موثر بوده است. در این گزارش به گفته‌های وزیر نفت ایران اشاره شده که گفته است، این کشور به ۴۰ میلیارد (دلار) سرمایه گذاری در بخش انرژی نیاز دارد.
مرکز استیمسون همچنین به تحریم‌بانک‌های ایران پرداخته است: «ایران در حال حاضر سختی‌های بسیاری را در معاملات خود، به ویژه در معاملات نفتی که به یورو یا دلار حساب میشود، تجربه میکند. علاوه بر این، گزارشاتی حاکی از آن است که هند، کره جنوبی و چین میلیاردها دلار به ایران بابت معاملات نفتی پیشین بدهکارند و به دلیل مشکلات بانکداری قادر به پرداخت بدهی خود نیستند.»
استیمسون در گزارش خود آورده است: «ایالات متحده ترجیح می‌دهد کشورها از خریدن نفت ایرانی خودداری کنند، اما خریداری نفت بدون پرداخت هزینه آن برای ایالات متحده رضایت بخش‌تر است.»
مرکز استیمسون هشدار داده است که اگر دولت ایران در زمینه‌ی اقتصادی و اجرای وظایف مالی خود ناتوان باشد، رژیم با خطر بی‌ثباتی سیاسی روبرو خواهد شد.
فرهاد پایار
تحریریه: جواد طالعی