تحریم‌ها، حذف یارانه و «طغیان اقتصادی»!
۱۳۸۹ شهریور ۲۵, پنجشنبه
به عقیده کارشناسان این گونه ادعاها می‌تواند هزینه‌ای گزاف برای مردم ایران داشته باشد، زیرا تحریم‌های شورای امنیت و بخصوص تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و اروپا، ایران را به شدت زیر فشار گذاشته است.
بسیاری از سرمایه‌های کوچک و متوسط ورشکسته شده‌اند یا در آستانه ورشکستگی قرار دارند. به این حقیقت حتی سران جمهوری اسلامی هم به استثنای دولت و جناح حامی آن معترف هستند. به گزارش فایننشال تایمز، تحریم‌های اخیر در بخش بانکداری و کشتیرانی عملا اقتصاد ایران را فلج کرده است و به قول هاشمی رفسنجانی دیگر نمی‌شود آنها را «شوخی گرفت».
دکتر شاهین فاطمی، استاد اقتصاد در پاریس به دویچه وله می‌گوید که تحریم‌های اخیر بطور مسلم تاثیر دارند و مسایل بانکی هم به دیگر مشکلات اضافه شده است. او درعین حال تاکید می‌کند که عامل اصلی در این زمینه بازار جهانی است زیرا در حال حاضر دنیا با کمبود نفت روبرو نیست، بلکه با رکود اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند.
شاهین فاطمی می‌گوید: «اگر وضع اقتصاد دنیا رونق بگیرد، آن موقع این‌ها می‌توانند نفت‌شان را مثل همیشه بفروشند. تا زمانی که این رکود وجود دارد، که فعلا عالم‌گیر هم شده است، مصرف انرژی پایین است و تحریم‌ها موثرتر از قبل بوده است. ولی بخش نفت و گاز چیزی است که در شرایط معمولی تحریم‌ها نمی‌تواند چندان بر آن تاثیرگذار باشد. چون آنها به هر وسیله‌ای که هست نفت خود را می‌فروشند. حالا اگر به غرب نفروشند، به چین خواهند فروخت.»
بازار ایران در قبضه چین
کارشناسان می‌گویند با تبعیت ژاپن و کره جنوبی از تحریم‌های آمریکا و اروپا این امکان برای تجار بین‌المللی محدود شده است که از بانک‌های آسیایی برای تامین اعتبار برای تجارت با ایران استفاده کنند. در این میان مهم‌ترین کشوری که جای پای خود را در مناسبات با ایران محکم کرده چین است. ولی آیا چین می‌تواند به تنهایی جای سایر شرکای اقتصادی ایران را پر کند؟
شاهین فاطمی معتقد است، چینی‌ها در وهله‌ی اول جیب‌های خود را پرمی‌کند: «چینی‌ها خیلی زرنگ هستند. آنها همه توانسته‌اند روی نفت تخفیف بگیرند و هم ایران را ناگزیر کنند در برابر نفتی که می‌خرند حداقل ۴۰ درصد جنس چینی دریافت کنند. که این البته بیشتر به قراردادهای دوران استعمار شباهت دارد و در دنیا هیچ کشوری تن به چنین شرایطی نمی‌دهد. ولی در ایران جمهوری اسلامی این کار انجام می‌دهد.»
به عقیده شاهین فاطمی این کار به دو دلیل صورت می‌گیرد: «اولا این که سران جمهوری اسلامی می‌خواهند از تحریم‌ها فرار کنند؛ و دوم این که هرچه این معاملات مشکل‌تر باشد و ارتباطات به طور مخفیانه انجام گیرد، برای تعداد زیادی از سران نظام نفع بیشتری دارد. زیرا رانت خواری و دلالی بیشتر اوج می‌گیرد.»
ملغمه فساد، تحریم‌ها و حذف یارانهها
کارشناسان منتقد به سیاست‌های دولت می‌گویند شرایط اقتصادی ایران ملغمه‌ای است از دلالی، رانت خواری، فساد اقتصادی، پرشدن بازار از کالاهای چینی و تورم و گرانی. ولی «سر گنده هنوز زیر لحاف است». فشار تحریم‌ها بر اقتصاد ایران درست در آستانه اجرای طرح «هدفمند کردن یارانهها» اوج گرفته است. "
گلوبال پست" در تاریخ ۱۴ سپتامبر می‌نویسد، ممکن آن چه نهایت به شکست ایران منجر می‌شود احتمالا نه تحریم‌های گسترده بین المللی و یا جنبش مخالفان، که اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌هاست. طرحی که قرار است بزودی به اجرا در‌آید، آن‌هم درست در زمانی که فشار تحریم‌ها آشکارتر از هرزمان شده است.
یارانهها حدود یک چهارم تولید ناخالص ملی را می‌بلعند. ولی حذف آنها نیز به معنای گران شدن بهای بنزین، گاز، آب، نان، روغن، شکر و انواع خدمات اولیه است. دولت ادعا می‌کند می‌خواهد با خلاص شدن از بار یارانهها به کسانی که درآمد کمتری دارند کمک کند و بخشی از عایدات این طرح را هم به مصرف پروژه‌های عمرانی برساند. به نظر شاهین فاطمی نه این عملی است، و نه آن .
آقای فاطمی معتقد است، ترکیب تحریم و «هدفمند کردن یارانهها» هم مردم را فقیرتر می‌کند، هم دولت را ورشکسته و عواقب آن می‌تواند یک طغیان باشد: «حکومت انواع و اقسام بدهکاری‌ها را به پیمانکاران دارد. چه در صنایع نفت وگاز و چه در سایر بخش‌ها. بنابراین مجبور می‌شود از بانک مرکزی پول قرض کند که معنی‌اش ازیاد تورم است. یعنی به تورمی که الان هست افزوده خواهد شد. اگر جمهوری اسلامی امروز از یک طغیان سیاسی می‌ترسد و فکر می‌کند می‌تواند آن را سرکوب کند، احتمال دارد که در ادامه، این وضع با یک طغیان اقتصادی روبرو شود!»
نیلوفر خسروی
تحریریه: داود خدابخش