تحصیل بدون تبعیض؛ حق کودکان دارای معلولیت
۱۳۹۸ مهر ۱۰, چهارشنبه
جین بوکمن، معاون حقوق معلولان در سازمان دیده بان حقوق بشر می‌گوید رویکرد دولت ایران نسبت به آموزش کودکان دارای معلولیت موجب به حاشیه رفتن آنها در جامعه می‌شود. طرح سنجش سلامت نوآموزان مانع دسترسی کودکان به آموزش می‌شود و آنها حق دارند در مدارس همگانی و در کنار هم‌سن و سالان خود درس بخوانند.
هادی قائمی، مدیر اجرایی کمپین حقوق بشر در ایران نیز می‌گوید میلیون‌ها فرد دارای معلولیت در ایران روزانه با انگ‌های اجتماعی روبرو می‌شوند و عدم دسترسی کودکان دارای معلولیت به آموزش در محیطی فراگیر به این شرایط و منزوی شدن آنها دامن می‌زند.
تعداد کودکان دارای معلولیت در سن تحصیل در ایران حدود یک میلیون و نیم برآورد شده است. بر اساس آمار دولتی، در طول سال تحصیلی ۱۳۹۷-۹۸ تنها ۱۵۰هزار کودک دارای معلولیت در سن تحصیل در مدارس ثبت نام شده‌اند. بیش از نیمی دیگر یا در مدارس استثنایی یا جدا از سایر دانش آموزان درس می‌خوانند.
آن دسته از کودکان دارای معلولیت نیز که در مدارس ثبت‌نام می‌شوند، با مشکلاتی چون ساختمان‌ها وکلاس‌ها و دستشویی‌های دسترسی‌ناپذیر یا نداشتن دستیار روبرو هستند. هادی قائمی می‌گوید دولت می‌تواند حمایت‌های لازم را در اختیار این کودکان قرار دهد؛ از جمله ابزارهای کمکی مثل سمعک یا محتوای دروس در قالب‌های مختلف مثل فایل‌های صوتی، تصویری یا نسخه بریل.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
هدف طرح سنجش سلامت نوآموزان که از چهار سال قبل در ایران اجرا می‌شود، ارزیابی سلامت و غربالگری جسمی، حسی و آمادگی تحصیلی نوآموزان عنوان شده است. آزمایش‌های بینایی سنجی، شنوایی سنجی، بررسی قد، وزن و ... اما کودکان دارای معلولیت را در بسیاری موارد از حضور در مدارس رایج محروم می‌کند.
تعهدات و تکالیف دولت ایران
ایران از سال ۱۳۸۷ به کنوانسیون بین‌المللی حقوق معلولان پیوسته است؛ کنوانسیونی که دسترسی به آموزش فراگیر در نزدیک‌ترین محل به زندگی فرد در کنار سایرین را حق افراد دارای معلولیت می‌داند و دولت‌‌های عضو را به رعایت این اصل موظف می‌کند. ماده هفتم کنوانسیون از دولت‌ها خواسته برای کودکان دارای معلولیت شرایطی برابر با سایر کودکان فراهم کند. ماده ۲۴ نیز حق آموزش برای افراد دارای معلولیت، فارغ از هر تبعیض و مبتنی بر فرصت‌های برابر را مورد تاکید قرار داده است.
در تبصره‌های بند دوم این ماده آمده است: «افراد دارای معلولیت از نظام آموزش همگانی بر مبنای معلولیت مستثنی نمی‌گردند... افراد دارای معلولیت می‌توانند به آموزش ابتدایی و متوسطه رایگان، با کیفیت و فراگیر بر مبنای برابر با سایر افراد جامعه خود، دسترسی داشته باشند.»
در سال‌های اخیردولت ایران جهت بهبود دسترسی کودکان دارای معلولیت به آموزش اقداماتی انجام داه؛ از جمله افزایش بودجه آموزش و پرورزش کودکان استثنایی و استاندارد سازی در ساختمان‌مدارس نوساز یا در حال بازسازی. دولت هم‌چنین امکان نسخه بریل یا صوتی برای دروس را گسترش داده و از کودکان دارای معلولیت حمایت کرده است.
کمپین حقوق بشر در ایران می‌گوید به دلیل نبود رویکردی جامع برای تضمین آموزش فراگیر در کل نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی، اقدامات انجام گرفته کافی نیستند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
علی همت محمودنژاد، رئیس انجمن دفاع از حقوق معلولان ایران در آستانه شروع سال تحصیلی ۹۸-۹۹ از عدم پذیرش کودکان معلول در کودکستان‌های خصوصی گلایه کرده و گفته بود که آنها به دلیل این که بچه‌های معلول روی روحیه سایرین تاثیر منفی می‌گذارند، ثبت‌نام نمی‌شوند. محمودنژاد افزوده بود که پذیرفته نشدن کودک معلول در مهدکودک‌ها، تجربیات اجتماعی و استقلال آنها را به مخاطره می‌اندازد.
در همین زمینه، روزنامه "ایران" در گزارشی به نقل از یک مادر نوشته بود: «از صد مهد کودکی که رفتم یکی حاضر شد اسم دخترم را بنویسد. دولتی‌ها اصلا امکانات نداشتند و ساختمان پر از پله بود و مدیران‌شان هم مخالفت می‌کردند.»
تا سال ۹۶، کودکان استثنایی و دارای معلولیت، بر اساس شیوه نامه موسوم به "طرح تلفیقی" می‌توانستند در مدارس عادی تحصیل کنند. دانش‌آموزان نابینا، ناشنوا و معلولان جسمی و حرکتی بر اساس این طرح به مدرسه‌های عادی ارجاع داده می‌شدند، مگر خانواده تمایل داشت فرزندش را جای دیگری ثبت نام کند. اما در دستورالعملی که برای سال تحصیلی ۹۶-۹۷ صادر شد، تحصیل این کودکان در مدارس عادی به شرکت در برنامه سنجش بدو ورود به دبستان مشروط شد. این دستور‌العمل، ثبت نام و تحصیل کودکان معلول و استثنایی را به دلیل لزوم امکانات ویژه و ضرورت حضور نیروی متخصص، در مدارس عادی ممنوع اعلام کرد.