تحولات ناهمگون جمعيتى در جهان

تعيين سياستهاى عمرانى در پهنه گيتى بدون در نظر داشت نرخ رشد جمعيت امرى ناممكن و در صورت اجراى يك چنين سياستهايى، امرى نادقيق است با پيآمدهاى ناروشن. نرخ رشد جمعيت در جهان يك موضوع است و نرخ رشد جمعيت در اين نقطه و آن نقطه جهان موضوعى ديگر. اين موضوع كه نرخ رشد جمعيت در جهان كدامست كمك چندانى به تعيين برنامه هاى عمرانى مشخص در مناطق مشخص نميكند. و تنها دريافت اين موضوع كه نرخ رشد جمعيت در فلان كشور آسيايى و يا آفريقايى كدام است، در تعيين اين سياستها موثر است.

از آن گذشته پيش بينى دقيق نرخ رشد جمعيت در بسيارى از كشورهاى جهان امر چندان ساده اى نيست. بعنوان نمونه نميتوان تاثيرات جنگهاى احتمالى داخلى و يا منطقه اى را بر تحولات جمعيت در اين و يا آن كشور دانست. و يا مثلا تاثير اين و يا آن بيمارى احتمالى و شيوع آن را. چنين است كه تعيين سياستهاى عمرانى درازمدت همواره با احتمالات چندى توام است.

روزنامه آلمانى «نويه اوزنابروكر تسايتونگ» در روز ۱۸ دسامبر مقاله اى پيرامون نرخ رشد جمعيت در جهان منتشر نموده است كه حاوى آمار بسيار جالبى است. در اين گزارش از جمله چنين آمده است:

“ابتدا خبر خوش. انتظار طول عمر ساكنين كره خاكى كماكان در حال افزايش است.” بر اساس گزارش روزنامه ياد شده افزايش طول عمر مردم جهان را ميبايست در دو عامل بس مهم جستجو كرد. نخست آنكه دسترسى به آب سالم آشاميدنى در پهنه گيتى گسترش يافته است و همواره از شمار كسانى كه در اثر آشاميدن آبهاى آلوده ميميرند، كاسته ميشود. و دوم آنكه ميزان دسترسى مردم به دارو و خدمات پزشكى رو به افزايش دارد. روزنامه «نويه اوزنابروكر تسايتونگ» پس از انتشار اين خبر خوب مينويسد:

“ و اما خبر بد. خبر خوب بالا، يعنى دسترسى بيشتر به آب سالم آشاميدنى و دارو و خدمات پزشكى تنها در فراسوى مرزهاى قاره آفريقا صدق ميكند. بيماريهاى همچون ايدز، مالاريا و اسهال مرگ آور، در جنوب قاره سياه سالانه ميليونها نفر را به كام مرگ ميكشند.”

بر اساس گزارش اين روزنامه و با اتكا به آمار منتشر شده ا ز سوى سازمان بهداشت جهانى انتظار طول عمر متوسط در آلمان به ۷۹ سال رسيده است. اين در حالى است كه طول عمر متوسط در سيرالئون تنها ۳۶ سال است. مقايسه اين دو رقم با يكديگر بازتابگر تفاوت فاحشى است كه در تحولات جمعيتى در جهان وجود دارد.

روزنامه «نويه اوزنابروكر تسايتونگ» در ادامه گزارش خود مينويسد در حاليكه مردم كشورهاى آفريقا در فقر و فاقه بسر ميبرند، كشورهايى همچون جمهورى خلق چين، هند، شمارى از كشورهاى جنوب خاورى آسيا و بخشى از كشورهاى آمريكاى جنوبى بگونه اى شتابان در حال رشد هستند.

اين روزنامه با اشاره به وخامت اوضاع در آفريقا اين پرسش كليدى را مطرح ميكند كه حاصل آن همه سياستهاى عمرانى كشورهاى صنعتى جهان در قاره آفريقا تا كنون چه بوده است؟ آيا اين كشورها كه ميلياردها دلار صرف برنامه هاى عمرانى در آفريقا كرده اند نسبت به ميزان تاثير اين كمكها مطمئن هستند؟ آيا براستى اين پولها در جاى درستى بكار گرفته شده اند؟ همين پديده بيمارى ايدز بوضوح نشان ميدهد كه كشورهاى صنعتى ساليان دراز نسبت به شيوع اين بيمارى در آفريقا بى اعتنا بوده و آنگونه كه بايد و شايد در راستاى مقابله با آن گام نزده اند. و حال كه كشورى مثل آفريقاى جنوبى بخش قابل ملاحظه اى از نيروهاى متخصص و بخش چشمگيرى از نيروى كار خود را در اثر شيوع اين بيمارى از دست ميدهد، يكباره همگان به اهميت مقابله با اين بيمارى پى برده اند. ترديدى نيست كه برنامه هاى عمرانى كشورهاى صنعتى نيازمند تجديد نظرى جدى است. پيش از آنكه دير بشود.

جمشيد فاروقى