تحکیم موقعیت ترکیه در منطقه

یک ماه پس از سفر محمود احمدی‌نژاد به لبنان، خیابان‌های بیروت این بار شاهد نصب عکس‌ها و خوش‌آمدگویی به رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه بود که برای سفری دو روزه به لبنان رفت.

اردوغان در این سفر مانند قهرمانان مورد استقبال قرار گرفته و دیدارهایی با اکثر مسئولین لبنانی از هر دو گروه اکثریت و اپوزیسیون داشته و در شمال لبنان (پایگاه نفوذی جریان سعد حریری)، ده‌ها هزار لبنانی از او استقبال کردند.

اما سفر اردوغان به لبنان، بیش از آنکه اهداف سیاسی کوتاه مدت داشته باشد، نگاه سیاسی دراز مدت بر اساس گسترش هدفمند روابط اقتصادی داشت. نخست‌وزیر ترکیه در سفر به لبنان چند هدف را دنبال می‌کرد که به گفته تحلیلگران، برای آنکارا دور از دسترس نیست.

ترکیه به دنبال ایجاد بازار مشترک

اردوغان در لبنان موضوع ایجاد بازار مشترکی میان ترکیه، سوریه، لبنان و اردن را مطرح کرده و توافق‌نامه‌هایی را در این راستا امضا کرد. در حالیکه صادرات ترکیه به لبنان نزدیک به هفتصد میلیون دلار است، لبنان تنها یکصد میلیون دلار در سال به ترکیه صادرات دارد.

این در حالی‌ست که روابط تجاری میان ترکیه و سوریه از مرز دو میلیارد دلار گذشته است. ترکیه قصد دارد با ایجاد این بازار مشترک، جای پای خود را در غرب رود فرات محکم کرده و به روند توسعه سیاسی در منطقه که از چند سال قبل شروع کرده، ادامه دهد.

ترکیه و لبنان ظرف چند ماه گذشته، چندین توافقنامه در راستای افزایش سطح مبادلات اقتصادی و روابط سیاسی امضا کرده‌اند که از جمله آنها توافقنامه لغو روادید، ایجاد شورای بازرگانان میان دو کشور، تاسیس خط دریایی مستقیم و توافقنامه صدور گاز و برق به لبنان است.

"سابین عویس"، تحلیلگر روزنامه النهار لبنان در این زمینه می‌نویسد: «تردیدی نیست که سفر اردوغان به لبنان، اهداف اقتصادی بزرگی داشت. اگر ایران و رقبای آن از سال‌ها قبل به این نتیجه رسیده‌اند که لبنان عمق استراتژیک مناسبی در منطقه است، ترکیه نیز به این موضوع رسیده و قصد دارد جای پای خود را در لبنان محکم کند».

سیاست‌های دولت اردوغان در مخالفت با آمریکا و اسراییل و تندی اردوغان با شیمون پرز، رییس‌جمهور اسراییل در کنفرانس سال گذشته دافوس، محبوبیت قابل توجهی برای وی و کشورش در جهان عرب به خصوص در لبنان ایجاد کرده است.

در شرایطی که ترکیه به دنبال عضویت در سازمان تجارت جهانی و اتحادیه اروپا است، تشکیل چنین بازار مشترکی می‌تواند کمک شایان توجهی به این کشور در رسیدن به اهدافش باشد.

اردوغان در سفر خود به لبنان، سنگ بنای چند بیمارستان و مدرسه در شمال لبنان را بر زمین گذاشت و سخنانی احساسی خطاب به مردم لبنان ایراد کرد.

ترکیه به دنبال ایفای نقش منطقه‌ای

در شرایطی که از میزان تاثیر ایران و عربستان در منطقه کاسته شده است، ترکیه سعی دارد از خلأ ایجاد شده نهایت استفاده را کرده و با حفظ موقعیت خود به عنوان یک کشور اسلامی، در عین عضویت در ناتو و رابطه نزدیک با آمریکا، به تاثیرگذاری در منطقه نیز روی بیاورد.

این روند با میانجیگری ترکیه میان اسراییل و سوریه در سال ۲۰۰۷ شروع شد، هر چند این مذاکرات با حمله اسراییل به نوار غزه متوقف ماند. در همین زمینه ترکیه با دست گذاشتن بر مسائلی مانند موضوع کردها و پرونده عراق که برای سوریه از اهمیت خاصی برخوردار است، سعی دارد روابط با این کشور را نیز گسترش دهد.

اردوغان در حالی وارد لبنان شد که شرایط این کشور در آستانه صدور رای مقدماتی دادگاه رسیدگی به پرونده ترور رفیق حریری، بسیار بحرانی است. بر اساس توافقی که میان کشورهای عربی ایجاد شده، قرار است که سوریه و عربستان موضوع لبنان را پیگیری کرده و با دیدارها و مذاکرات و همچنین اعمال نفوذ خود از متشنج شدن وضعیت این کشور کوچک، اما مهم در خاورمیانه، جلوگیری کنند.

مذاکرات سوریه و عربستان اما با بیماری ملک عبدالله پادشاه عربستان متوقف شده و بیم این می‌رود که عربستان نتواند نقش خود در این زمینه به خوبی ایفا کند.

در این وضعیت، اردوغان در بیروت بر موضوع دادگاه بین‌المللی دست گذاشته و در دیدارهای خود تاکید می‌کند که ترکیه اجازه بر هم خوردن شرایط در لبنان را نخواهد داد. نخست‌وزیر ترکیه در دیدار با میشل سلیمان، رییس‌جمهور لبنان هر چند که طرح سیاسی مشخصی برای جلوگیری از بحران نداشت، اما تاکید کرد که لبنانی‌ها نباید اجازه دهند تا به خاطر رای دادگاه کشورشان دچار تنش شود و در این زمینه بر روی هرگونه کمکی از طرف ترکیه می‌توانند حساب کنند.

وی با اشاره مستقیم به کمرنگ شدن نقش عربستان گفت که در تماس با بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه، شرایط منطقه را بررسی کرده و به وی اطلاع داد که ترکیه حاضر است تا زمان بهبود ملک عبدالله هرگونه اقدامی انجام دهد. وی قبل و بعد از سفر به لبنان با اسد تماس گرفته و وی را در جریان ایده‌ها و برداشت‌های خود از سفر به لبنان قرار داد.

"ولید شقیر" در رابطه با نقش ترکیه در لبنان در روزنامه الحیات می‌نویسد: «سفر اردوغان به لبنان و به طور کلی سفرهای متعدد مسئولان خارجی به لبنان نشان می‌دهد که توافقی برای جلوگیری از تنش در وضعیت لبنان ایجاد شده و اردوغان نیز سعی دارد در شرایط کنونی، جای خالی ملک عبدالله را بگیرد».

در همین حال تحلیل‌گران دیگری بر این عقیده هستند که دولت اردوغان در پی اجرای سیاستی مستقل از کشورها، در کنار حفظ رابطه دوستی با آنان است و محکم‌ترین قدم‌ها را در این راستا در لبنان برداشته است.

"رضوان السید"، تحلیلگر روزنامه الشرق‌الاوسط می‌نویسد که هدف اصلی سفر اردوغان به لبنان، ایران بود. اردوغان در این سفر نکاتی را به دست آورده که با سوریه ‌مطرح می‌کند. این دو کشور که از وضعیت ناآرام عراق بیشترین ضرر را متحمل شده‌اند، این بار نقاط اشتراک محکمی یافته و اهداف مشترک خود را پیگیری خواهند کرد.

AM/SI