ترور حريرى، بزرگترين فاجعه سياسى لبنان

ساعت يك بعد از ظهر بيست و ششم بهمن ماه است. هواى بيروت بعد از دو هفته سرما و باران شديد، آفتابى و گرم شده است. همراه با چند نفر از دوستانم در مقابل خانه متروكه اى كه بيشتر از ۱۳۰ سال قدمت دارد ايستاده ايم. ناگهان صداى انفجار مهيبى ميشنويم. شيشه هاى ساختمان ها خرد ميشوند. مردم به خيابانها مى ريزند. بلافاصله از دوستم مى پرسم:" اين صداى چى بود؟" جواب ميدهد: "نميدانم! شايد باز هواپيماهاى اسرائيلى ديوار صوتى را شكستند." تلفن همراه اش زنگ ميزند. خبرنگارى كه دوست اوست ميگويد هتلى در نزديكى مان منفجر شده است. به سرعت به طرف محل انفجار مى دويم. شيشه هاى ساختمانها شكسته و پودر شده اند. بعضى از پنجره ها بكلى ازچارچوب جدا شده اتد. مردم نگران و هيجان زده به نظر مى آيند. دود سياه غليظى آسمان آبى بيروت را مىپوشاند. ناگهان شهر در وضعيت اضطرارى و آماده باش فرو مى رود.

مردم دسته دسته به طرف محل انفجار مى دوند. تقريبا در ۱۰۰ مترى محل انفجار هستيم كه موتورسوارها با دست علامت ميدهند، كه هر چه سريعتر برگرديم. به داخل اغذيه فروشى ميدويم. سرها به طرف تلويزيونى ميچرخند كه در نزديكى سقف مغازه نصب شده است. صحنه آتش سوزى را نشان ميدهند. همه چيز در آتش است: خيابانها ، ماشينها، درختها و حتى انسانها. در ابتدا گزارش ميدهند كه چند خودرواى كه رفيق حريرى، نخست وزيرسابق لبنان، را اسكورت ميكردند، منفجر شده اند. با اينكه بيشتر از يك ربع از انفجار نگذشته، در آن طرف خيابان صاحب مبل فروشى متر به دست ايستاده و اندازه پنجره خرد شده مغازه اش را ميگيرد! او ميداند كه در چند روز آينده شيشه كم ياب خواهد شد، بايد عجله كرد.

عكسهاى رفيق حريرى در قطعات بزرگ به بسيارى از ديوارها و ساختمانهاى بيروت نصب شده اند. حدود دو ماه ديگر انتخابات پارلمانى لبنان برگزار ميشود و احتمال پيروزى حريرى زياد است. تقريبا يك ساعت از انفجار بمب ميگذرد. ناگهان موتورسوار ميان سالى را ميبينم كه به پهناى صورت اشك ميريزد و با فريادش خبركشته شدن حريرى را ميدهد. در عرض چند ثانيه معناى عكسهاى آويخته شده حريرى عوض ميشود.

چند ساعت بعد از خبر ترور حريرى فروشگاه ها و مغازه ها يكى بعد از ديگرى بسته مىشوند. دولت به مدت سه روز عزاى عمومى اعلام ميكند. روز بعد از سوء قصد است. شهر پر رفت و آمد بيروت آرام، اما جو سنگينى دارد. نيروهاى انتظامى در تمام نقاط شهر در حال آماده باش كامل هستند. بسيارى از مردم اتومبيل هاى خود را با عكسهاى نخست وزير محبوب شان پوشانده اند. مردم دسته دسته از محل سوء قصد كه تحت نظر نيروهاى انتظامى است، ديدن ميكنند. سربازى ميگويد، حفره اى كه در اثر انفجار بمب ۵۰۰ كيلوگرمى در زمين ايجاد شده، عمق اش ۴ متر و پهناى اش به ۸ متر ميرسد! هيچيك از پنجره هاى هتلهاى چندين طبقه اطراف سالم نمانده اند. اتومبيلهاى پارك شده كنار خيابان يا سوخته يا خرد شده اند. صحنه ها به ياد آورنده جنگى داخلى است كه ۱۵ سال به طول انجاميد تا سرانجام صلح بر قرار شود. نگرانى در چشم هاى مردم كاملا ديده مىشود. صداى تلاوت قرآن نه تنها از بلندگوهاى مساجد شهر، بلكه از اتومبيلهاى در حال حركت نيز بگوش ميرسد.

اكثريت مردم لبنان به دولت كنونى هيچ اعتمادى ندارند و آن را دست نشانده دولت سوريه ميدانند. چند ماه پيش اميل لحود، رئيس جمهورلبنان، با وجود اينكه مدت زمان رياست اش به پايان رسيده بود، با حمايت دولت سوريه و بر خلاف قانون اساسى لبنان، مجددا به مقام رياست جمهورى انتخاب شد. رفيق حريرى اعتراض اش را با استعفاى خود از مقام نخست وزيرى نشان داد وبا چند تن ديگر اپوزيسيونى عليه دولت لحود تشكيل داد. حال گروه هاى اپوزيسيون و همچنين مردم بر اين باورند كه دولت كنونى لبنان و سوريه در ترور حريرى نقش داشته اند. از اين رو يك روز پيش از مراسم خاكسپارى، نيروهاى مخالف دولت در رسانه هاى گروهى به اعضاى دولت اخطار دادند كه به هيچ وجه حق شركت در اين مراسم را ندارند و برگزارى آن بر عهده اعضاى اپوزيسيون و خانواده حريرى خواهد بود.

بيست وهشتم بهمن ماه، روز خاكسپارى است. خيابانهاى اطراف مركز شهر براى عبور خودروها مسدود شده اند. نيروهاى انتظامى و ارتش در هر گوشه و كنارى به چشم ميخورند. بيروت در آماده باش مطلق بسر ميبرد. عزاداران از هر قشر و با هر مذهبى به طرف محل خاكسپارى در حركتند. بيش از صد هزار نفر در مراسم تششيع جنازه شركت ميكنند. در مسير راه، بالكن هاى ساختمانها مملو از مردمانى است كه از ترس هرج ومرج در خانه هايشان باقى مانده اند و كنجكاوانه به تماشاى مراسم تشييع جنازه ايستاده اند. خودروهاى حامل تابوت رفيق حريرى و شش نفر ديگر از قربانيان از ميان عزاداران ميگذرند و به مسجد محمد الا مين ميرسند. اين مسجد كه نيمه تمام است در قلب بيروت قرار دارد. در زمان نخست وزيرى حريرى، ساختن اين مسجد بعلت مكان و ابعاد عظيم اش با اعتراض شديد بسيارى از مردم مواجه شد. خودروهاى حامل تابوتها به مقصد ميرسند. خويشاوندان و دوستان حريرى تابوتى را كه در پرچم سفيد و سرخ لبنان پيچيده شده به دوش ميگيرند واز ميان مردم ميگذرند. مسلمانان بانگ لااله الا الله سر ميدهند و مسيحيان بلند و آرام دست ميزنند. در تمام مدت برگزارى مراسم تشييع جنازه از طرفى صداى ناقوس كليسا بگوش ميرسد و از طرف ديگر صداى تلاوت قرآن از مساجد شهر.

ساعت هفت و نيم شب بيست ونهم بهمن ماه، يك روز بعد از خاكسپارى است. همچنان رستوران ها و فروشگاه ها تعطيل هستند و خيابانهاى شهر يك ميليونى بيروت خالى از عبور و مرور. در دو نقطه شهر اما توده هاى مردم در تمام ساعات شبانه روز به چشم مىخورند: در اطراف محل انفجار بمب و مسجد محمد الامين. محل وقوع ترور تا شعاع يك كيلومترى با حفاظ هاى ميله اى مسدود شده و زير نظر است. عكسهاى حريرى بر روى حفاظ ها چسبيده اند. جوانان دسته دسته، گل و شمع به دست ميرسند. در كمتر از نيم ساعت همه جا غرق در نور شمع ها مى شود. فريادهاى اعتراض بلند مىشوند. سرود ملى لبنان بگوش مى رسد. مشت ها گره ميشوند و يك صدا فرياد ميزنند: سوريه، سوريه لبنان را ترك كن!

تظاهركنندگان بطرف مسجد محمد الامين، جايى كه نخست وزير محبوبشان به خاك سپرده شده، حركت ميكنند. صداى بلند قرآن فضا را پر ميكند. روبروى مسجد، پارچه سفيدى با طول بيش از بيست متر بر روى زمين پهن شده است. سراسر اين پارچه منقوش به شعارهاى مردم است. به فاصله چند متر دورتر ميدانى قرار دارد كه در وسط آن ۴ مجسمه فلزى بر روى پايه اى از مرمر ديده مى شود. نام اين مكان ميدان شهدا ست! اين ميدان مظهر رهايى يافتن لبنان از دولت عثمانى در ۹۰ سال پيش است. ميدان شهدا غرق در شعله شمع شده است. سرهاى مجسمه ها با عكسهاى حريرى پوشيده شده اند. چندين پرچم كه هر كدام متعلق به گروهى از مخالفان دولت است از مجسمه ها آويخته شده اند. جوانى مى گويد:

"نگاه كردن به اين صحنه واقعا دلچسب است. قبلا كه در جنگ بوديم، اين امكان به هيچ وجه وجود نداشت كه اين پرچم هاى مختلف را در كنار هم ببينيم. واقعا احساس قشنگى است كه بتوان اتحاد ملتى را به دور چيزى مانند اين مجسمه ديد!"

در چند دهه اخير، در لبنان بارها شخصيت هاى مهم دولت به گونه اى به قتل رسيده اند و تا امروز عاملين اين جنايات شناسايى نشده اند. بطور مثال در مهر ماه گذشته، سوء قصد ى به جان وزيراقتصاد پيشين لبنان شد. خوشبختانه اين سوء قصد نافرجام ماند. وليكن تا كنون مشخص نشده كه چه شخص يا گروهى در اين سوء قصد دست داشته است. از اين رو خانواده حريرى بلافاصله بعد از ترور، از سازمانهاى بين المللى براى پيدا كردن عاملين اين ترور در خواست كمك كرده است. اكثريت مردم لبنان بر اين باورند كه دست دولت سوريه به خون حريرى آغشته است. جوانان زيادى در ميدان شهدا جمع شده اند. از دختر جوانى كه در كنارم ايستاده است ميپرسم آيا به نظر او روزى دست اندركاران اين ترور مشخص خواهند شد:

"اين خيلى ضرورى است كه بدانيم چه كسى در ترور حريرى دست داشته است. اما به نظر من مهم تر از آن اين است كه اتحاد و همبستگى را كه حالا بين مان بوجود آمده حفظ كنيم و چيز هايى را كه حريرى باعث بوجود آمدن شان شده را خراب نكنيم. مهم اين نيست كه چه كسى حريرى را كشته است، مهم اين است كه در اين مرحله مردم به جان هم نيا فتند و يكديگر را نكشند!"

يك هفته بعد از ترور رفيق حريرى، دولت سوريه اعلام كرد كه بزودى پانزده هزار نيروى نظامى كه در لبنان مستقر هستند، خاك اين كشور را ترك خواهند كرد.

روشنك زنگنه