ترکیه در سوریه منطقه امن و پرواز ممنوع ایجاد میکند
۱۳۹۵ مهر ۲, جمعه
به دنبال ورود ارتش ترکیه به خاک سوریه (۲۴ اوت / ۳ شهریور) اردوغان، رئیس جمهور این کشور بلافاصله اعلام کرد ارتش ترکیه ۴۰۰ کیلومتر مربع از خاک سوریه را آزاد کرده است. وی افزود کشورش قصد دارد مناطق آزاد شده را منطقه امن و پرواز ممنوع اعلام کند.
بیشتر بخوانید: "دولت اسلامی" از مناطق مرزی ترکیه عقب رانده شد
مولود چاووش‌اوغلو وزیر خارجه ترکیه هم پنهان نمیکند که قدم بعدی ترکیه تبدیل منطقه منبج به منطقه امن است. وی تاکید میکند که "الباب" هدف بعدی است و هدف نهایی ترکیه شکست کامل گروه دولت اسلامی (داعش سابق) و آزادی الرقه پایتخت داعش در سوریه است. به گفته این مقام ترک وسعت این مناطق به ۵ هزار کیلومتر میرسد و به منطقه حائل امن برای سوریها تبدیل خواهد شد.
پیرامون ایجاد منطقه امن پرسشهای زیادی مطرح شده است. از جمله اینکه این طرح تا چه حد مورد توافق آمریکا، روسیه و ایران هست و رویکرد کردها نسبت به آن چگونه است؟ ما این پرسشها را با افشار سلیمانی تحلیلگر مسائل منطقه که قبلا سفیر ایران در باکو و اوکراین بوده، مطرح کردیم.
این دیپلمات سابق میگوید: «از آنجاکه ایران، روسیه وآمریکا موضع سختی دربرابر ورود نظامیان ترکیه به شمال سوریه اتخاذ نکردند، به نظر میرسد در پشت پرده نوعی هماهنگی میان ترکیه و این سه کشور صورت گرفته و معامله و مصالحهای انجام شده است تا هر بازیگری به برخی از خواستههای خود دربازی سوریه برسد، برقراری منطقه پرواز ممنوع هم ازجمله این موارد میتواند باشد.»
بیشتر بخوانید: پیشنهاد ایجاد منطقه پرواز ممنوع در سوریه از سوی آلمان
به باور این دیپلمات سابق، ترکیه هم درقبال این امتیاز و برخورد با نیروهای "پ ی گ" و راندن آنها به شرق فرات، در پذیرش بشار اسد در روند حل سیاسی بحران سوریه با ایران و روسیه هماهنگ شده است. حتی بشار اسد نیز به گفته سلیمانی این مدل حل بحران را پذیرفته و به همین دلیل با ترکیه در سرکوب کردهای حزب دموکراتیک و پ ی گ مشارکت داشته است.
عملیات ترکیه در سوریه و رویارویی با نیروهای طرفدار ایران
برخلاف گفته این دیپلمات سابق ایرانی، حسن هاشمیان تحلیلگر مسائل خاورمیانه معتقد است ایران نمیتواند با این طرح موافقت کند. به گفته او پیشروی ترکیه به سوی الباب به نفع ایران و همپیمانان آن نیست، چون عملیاتی که ترکیه در الباب و منطقه شمال شرق حلب انجام میدهد موجب میشود که نیروهای اپوزیسیون مسلح که با داعش درگیرند از محاصره آزاد شوند و بتوانند در شرق حلب عملیاتی انجام بدهند.
وی تاکید میکند: «شرق حلب به خصوص جنوب شرق حلب برای ایران و بشار اسد حیاتی است و این تغییری که از طرف ترکیه انجام میگیرد یعنی تسخیر ۵ هزار کیلومتر به معنای این است که تمام غرب فرات در کنترل اپوزیسیون طرفدار خود قرار میدهد، بنابراین از دست داعش و کردها راحت میشود و به نیروهای بشار اسد فشار میآورد. از این رو من معتقدم که ایران مشکل خواهد داشت چون معادله قدرت را در آنجا به هم میزند.»
دلایل سکوت ایران و روسیه در مقابل طرح منطقه امن ترکیه
اما ایران و روسیه چرا مخالفت سختی با طرح ترکیه نمیکنند؟ هاشمیان به این پرسش دویچه وله چنین پاسخ میدهد: «روسیه و ایران عکسالعمل نشان ندادند چون اینها مدعی هستند که علیه داعش میجنگند. الآن موفقیت ترکیه برضد داعش بیشتر از ایران و روسیه است. جنگی که آقای پوتین بر ضد داعش به راه انداخته هیچ موفقیتی نداشته. ولی ترکیه شهرهای تحت تصرف داعش را یکی پس از دیگری تسخیر میکند. اگرایران و روسیه بخواهند علیه ترکیه اقدامی کنند بد تعبیر خواهد شد و عملا در کنار داعش قرار میگیرند. ترکیه اگر بتواندغرب فرات را به شکل کامل تحت تصرف نیروهای خود قرار دهد آنوقت میتواند الرقه را از جانب غربی محاصره بکند. بنابراین اوضاع را آماده میکند برای تصرف قلب و مرکز داعش ضمن اینکه آمریکا هم مخالفتی نکرده است.»
بیشتر بخوانید: کری خواستار ممنوعیت پرواز برای نیروی هوایی اسد شد
هاشمیان در ادامه درباره رویکرد کردهای سوریه نسبت به طرح منطقه امن نیز چنین توضیح میدهد: «در غرب فرات، منطقه کردی وجود ندارد و بر اساس توافقاتی که بین آمریکا و ترکیه انجام گرفته قرار شده که کردها از شهر منبج خارج شوند. خود عملیات ترکیه هم تحت عنوان "سپر فرات" نام گرفته، بنابراین این طرح طبق توافقها تضادی با وجود کرد در شرق فرات ندارند. مگر اینکه کردها بخواهند منطقه خود را گسترش بدهند و این با گفتگوهایی که صورت گرفته و توافقاتی که شده در تضاد هست.
به نظر هاشمیان ورود مستقیم ترکیه به میدان جنگ سوریه تعادل قوا را در صحنه جنگ سوریه به هم میریزد و باعث قدرتگیری ۳ گروه عمده ضد بشار اسد خواهد شد. وی تاکید میکند: «یکی از گروههایی که در عملیات "سپر فرات" شرکت کرده احرار الشام هست که حدود ۲۵ هزار نیرو در منطقه دارد و در جنوب شرق حلب با حزب‌الله و ایران به شدت درگیر است. بنابراین وقتی که نیروهای وفادار به ترکیه وارد الباب میشوند هم به جنوب شرق حلب و هم به شمال غرب حلب نزدیک میشوند و این به شدت معادله را به هم میزند».
به گفته این کارشناس پیشروی گروههای وفادار این کشور نهایتا موجب شکسته شدن محاصره حلب از طرف شمال شرق خواهد شد.
قدرتگیری نیروهای وفادار به ترکیه
علاوه بر تقویت "احرار الشام" دو گروه مخالف سوری "سلطان مراد" و "فاتح سلطان" متشکل از ترکمنها و عربهای سوری هم به بازیگران مهم صحنه جنگ سوریه تبدیل میشوند. حسن هاشمیان در این رابطه هم چنین توضیح میدهد: «نیروهای گروه سلطان مراد حدود ۱۴ تا ۱۵ هزار ترکمن هستند. اینها گروههای بسیار قوی و جنگجو هستند. اینها ترکمنهای سوری هستند. آن مناطقی که مورد حمایت این گروه هستند نه به دست داعش افتاده و نه به دست کردها. نیروهای بشار اسد هم نتوانستند مناطق آنها را اشغال کنند و این نشان میدهد که چقدر این گروه در منطقه قدرتمند است و عملیات خود را به صورت بسیار قوی در شمال حلب انجام میدهد.»
اما اینکه پیشروی نیروهای نظامی ترکیه درشمال سوریه تا چه زمانی وتا کجا ادامه پیدا خواهد کرد، به گفته افشار سلیمانی بستگی به شیوهها و نتایج حل بحران و رویکردهای بازیگران دارد.
آقای سلیمانی خاطرنشان میکند: «بازی در زمین سوریه غیرقاعده‌مند است و تحت تاثیر منافع بازیگران قرارگرفته است، هرچند همه بازیگران اولویت خود را بیرون کردن داعش از سوریه و عراق اعلام کردهاند اما ترکیه هدف دیگری غیر از آن نیز دارد و آن تضعیف پ ی گ و جلوگیری ازپیشروی آنان به سوی غرب فرات و اتصال ژئوپولیتیک با پ‌ک‌ک در عراق و ترکیه و نهایتا خودمختاری یا استقلال کردهای سوریه و ترکیه است.
ازسوی دیگر عربستان نیز که شورای عالی مذاکره‌کنندگان مخالف اسد را زیر نفوذ خود دارد و میتواند در برهم زدن بازی سوریه نقش ایفا کند. حزب دموکراتیک کرد سوری و پ ی گ هم نگران وجه مصالحه قرار گرفتن خود میان آمریکا و ترکیه است.»
به اعتقاد افشار سلیمانی حل بحران سوریه بستگی به همکاری همه بازیگران و رسیدن به یک مخرج مشترک ازسوی بازیگران داخلی و خارجی سوریه دارد، درغیراین صورت انتظار حل بحران در آینده ای نزدیک بعید به نظر میرسد .