تشدید تلاش‌های ایران برای نزدیکی به مصر
۱۳۹۱ بهمن ۱۹, پنجشنبه
علی‌اکبر صالحی، وزیرامورخارجه جمهوری اسلامی ایران که همراه با هیأت همراه محمود احمدی‌نژاد در مصر به سر می‌برد گفته است که در ماه‌های آتی روادید ورود شهروندان، بازرگانان و توریست‌های مصری به ایران لغو خواهد شد.
صالحی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اتخاذ این تصمیم را با « نشست های اخیر با مقامات مصری در قاهره و در چارچوب گسترش مناسبات دو کشور» مرتبط دانسته است.
وی اما گفته است که اقدام ایران یک جانبه خواهد بود. به این ترتیب انتظار نمی‌رود که مصر هم امتیاز متقابلی را در ارتباط با شهروندان ایرانی به اجرا بگذارد.
محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور ایران همچنین در جریان سفرجاری به مصر پیشنهاد اعطای وام به این کشور را مطرح کرده است.
خبرگزاری رویترز با انتشار این خبر نوشت که پیشنهاد احمدی‌نژاد برای کمک اعتباری به اقتصاد نابسامان مصر در حالی صورت می‌گیرد که ایران خود زیر فشار تحریم‌های سنگین بین‌المللی است و اقتصاد آن با چالش‌های اساسی روبرو است.
مصر تاکنون به "پیشنهادهای دوستانه" ایران واکنش مثبتی نشان نداده است. برخی واکنش‌ها و اظهارات مقام‌های سیاسی و مذهبی مصر بعضا در جهتی مخالف ارزیابی شده‌اند.
تلاشی نافرجام برای خروج از انزوا؟
محمد کمال عمرو، وزیر خارجه مصر روز سه شنبه اولویت اصلی مصر را تحکیم مناسبات با کشورهای عرب خلیج فارس عنوان کرد و گفت که این کشور رابطه‌اش با ایران را به قیمت ضربه زدن به امنیت منطقه خلیج فارس بهبود نخواهد بخشید. به گزارش خبرگزاری فرانسه، عمرو تاکید کرد که امنیت کشورهای خلیج فارس خط قرمز قاهره است.
دیدار احمدی‌نژاد با مفتی اعظم مصر نیز بدون حاشیه نبود. پس از این دیدار مشاور مفتی اعظم مصر در حالی که با احمدی‌نژاد در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک شرکت کرده بود، گفت که در دیدار رئیس جمهور ایران با مفتی اعظم مصر مسئله توجه حکومت ایران به حقوق سنی‌های این کشور نیز به وی گوشزد شده است. این سخنان ناخشنودی احمدی‌نژاد و هیأت همراه او را در پی داشت.
از بعد از برکناری حسنی مبارک و تحکیم پایه‌های قدرت اخوان‌المسلمین جمهوری اسلامی امیدواری زیادی به احیا و بهبود روابط با مصر داشته است.
ایران بعد از انقلاب ۱۳۵۷ به عنوان مخالفت با قرارداد کمپ‌دیوید مناسبات خود را با مصر قطع کرد. این قرارداد با میانجی‌گری آمریکا در سال ۱۳۵۶ بین محمد انور سادات رئیس جمهور وقت مصر و مناخیم بگین نخست وزیر وقت اسرائیل امضا شد و مصر به عنوان نخستین کشور عربی، اسرائیل را به رسمیت شناخت. خشنودی جمهوری اسلامی از ترور انورسادات در سال ۱۳۶۱ و نامگذاری خیابانی به نام خالد اسلامبولی، که در این ترور به سوی سادات شلیک کرد، بیش از پیش ستیز و دوری میان دو کشور را افزایش داد.
به عقیده کارشناسان، جمهوری اسلامی در چارچوب تلاش برای خروج از انزوای منطقه‌ای انتظار داشت که ایدئولوژی اسلامی اخوان‌المسلمین، نگاه منفی این تشکل به اسرائیل و برخی شکاف‌ها وچالش‌های ایدئولوژیک میان آن و کشورهای عرب خلیج فارس زمینه‌های مساعدی برای برقراری رابطه با دولت جدید مصرایجاد کند. اما این دولت در عمل نشان داده است که اختلافات‌اش با ایران جدی‌تر از آن است که به احیای سریع رابطه با این کشور فکر کند.
مصر ساز دیگری می‌زند
بر بستر نگرانی ناشی از مسائل مربوط به رقابت میان شیعه و سنی در منطقه و تاثیرپذیری معادلات قدرت در عراق و لبنان و بحرین از این رقابت، مصر با ایران در زمینه بحران سوریه هم اختلاف اساسی دارد. در حالی که ایران در کنار حکومت سوریه ایستاده است، اخوان‌المسلمین مصر جانب برادران سوری خود را گرفته‌اند و بر لزوم برکناری رژیم اسد تاکید دارند. اوج این اختلاف در جریان حضور مرسی در کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد در تهران نمود یافت که او در سخنرانی خود آشکارا به اسد حمله کرد و برکناری او را خواستار شد. جعل این سخنان در تلویزیون ایران روند بهبود مناسبات دو کشور را با چالش‌های بیشتری مواجه کرد.
روی کارآمدن اخوان‌المسلمین در مصر امکانات تازه‌ای هم برای حماس ایجاد کرده و عملا به دوری محسوس این گروه ازایران انجامیده است، این در حالی است که جمهوری اسلامی پیوسته غزه و لبنان تحت سلطه حماس و حزب‌الله را عمق استراتژیک خود تلقی کرده و آنها را عامل بازدارنده‌ای در برابر تلاش احتمالی اسرائیل برای حمله به ایران به حساب آورده است.
دولت مرسی البته تمایل دارد که دوباره مصر نسبتاَ منزوی‌شده دوران مبارک را به عنوان یکی از قدرت‌های مدعی منطقه به صحنه بازگرداند و در این چارچوب ارتباط با ایران را نیز ضروری تلقی می‌کند. با این همه، طبیعی است که نیازهای مالی مصر به کشورهای عرب حوزه خلیج فارس همراه با ملاحظات ناشی از حضور ده‌ها هزار کارگر و شاغل مصری در این کشورها، رهبری مصر را در نزدیکی به ایران محتاط‌تر کند. مصر همچنین حاضر نیست در شرایطی که تنش میان ایران و آمریکا در جریان است، مناسبات خوب خود با واشنگتن و دریافت کمک‌های مالی از این کشور را به سود بهبود رابطه با ایران قربانی کند.
سفری دو روزه در شرایطی نه چندان مطلوب
جمهوری اسلامی البته پیشاپیش به دیدار کنونی محمود احمدی‌نژاد از مصر و تاثیر احتمالی آن بر تسریع بهبود در مناسبات طرفین امیدهای زیادی بسته بود. محمود احمدی‌نژاد اما در شرایطی پا به سفر گذاشت که در اوج چالش با مجلس ایران قرار داشت و یکی از کم‌سابقه‌ترین بحران‌های سیاسی در ساختار سیاسی این کشور رقم خورده بود. این ابهام هم در عرصه بین‌المللی شکل گرفت که او واقعا تا چه حد نماد قدرت سیاسی واقعی در ایران است. این در حالی است که مصر هم پیشاپیش پنهان نکرده که این دیدار نه به صورت دو جانبه، بلکه در چارچوب اجلاس سازمان همکاری کشورهای اسلامی صورت می‌گیرد و لزوما تغییری در مناسبات کنونی دو کشور ایجاد نخواهد کرد.
در چنین چارچوبی، نه نشانه‌ها و علائم دوستانه مقام‌های جمهوری اسلامی نسبت مصر و نه مجموعه مذاکرات و اظهارات انجام‌شده در خلال سفر هیات ایرانی و واکنش‌ها نسبت به آن، حاکی از این نیستند که روابط میان دو کشور با این سفر هم تغییر فاحشی پیدا کند.