"تله جنگ" و سبک ویژه کیهان
۱۳۹۶ آبان ۱۶, سه‌شنبه
تنش میان جمهوری اسلامی و عربستان سعودی به‌خصوص در سایه حمله اخیر موشکی به ریاض و استعفای سعد حریری از نخست‌وزیری لبنان، تیتر یک یا مقاله اصلی بسیاری از روزنامه‌های صبح ایران بودند. تیترهایی همچون "بازی خطرناک" (اعتماد)، "مخاطرات شاهزاده؛ وحشت یا جسارت؟" (ابتکار)، "فضای توطئه‌آمیز و تدارک جنگ بر خاورمیانه سایه افکنده است" (جامعه فردا) و طول موج زلزله عربستان (دنیای اقتصاد)، نشان از بویی دارد که به مشام ایرانیانی که خاطره هشت سال جنگ را با خود حمل می‌کنند، خوش نمی‌آید.
از جمله روزنامه "جامعه فردا" در سرمقاله روز سه‌شنبه خود (۱۶ آبان/ ۷ نوامبر) خود زیر عنوان " قدرت، وقار" با توصیف فضای پرتنش کنونی منطقه، نوشته است: «تصویری که پیش رو داریم صحنه تدارک یک جنگ منطقه‌ای است یا به میدان آوردن آخرین بازیگران سیاست منطقه برای رسیدن به حل و فصل؟». و خود پاسخ می‌دهد که: «هیچ کدام از اینها، منطقی را که باید در رفتار ما باشد تغییر نمی‌دهد؛ اینقدر قدرتمند هستیم که در هرگونه درگیری منطقه‌ای شکست نخوریم و آنقدر عاقل هستیم که به تله درگیری‌های طراحی‌شده منطقه‌ای نیفتیم».
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
در چنین شرایطی تیتر نخست یکی از پرحاشیه‌ترین روزنامه‌های ایران خبرساز شد. علاءالدین ظهوریان، دبیر هیأت نظارت بر مطبوعات، اعلام کرد که در جلسه این هیأت در روز دوشنبه (۱۵ آبان/ ۶ نوامبر) گزارش روزنامه کیهان با عنوان "شلیک موشک انصارالله به ریاض ـ هدف بعدی، دوبی"، "خلاف مصالح و امنیت ملی" تشخیص داده شده و به این روزنامه تذکر داده شده است.
حمله به ریاض، پاسخ استعفای سعد حریری؟
کیهان روز ۱۴ آبان در گزارش مورد اشاره هیأت نظارت بر مطبوعات، با لحن و زبانی به‌شدت تهدیدآمیز نوشته بود: «اوضاع در منطقه عوض شده است و از این پس نه تنها عربستان بلکه دوبی و ابوظبی حتی اگر هدف قرار نگیرند هم مثل گذشته، مناطق امنی برای سرمایه‌گذاران غربی نخواهند بود».
این روزنامه پیش‌بینی کرده بود که هدف‌های بعدی "شاید ریاض، جده، طائف و آرامکو" یاشد و «شاید هم انصارالله سر موشک را به سمت بندر شیشه‌ای تر و تمیز دوبی بچرخاند».
کیهان همچنین حمله موشکی از یمن به ریاض را با استعفای سعد حریری مرتبط کرده و به نوعی اولی را پاسخ دومی دانسته بود: «درست ساعاتی قبل از همان شبی که موشک انصارالله به ریاض اصابت کند، سعد حریری در ریاض از پست نخست‌وزیری خود در لبنان کناره‌گیری کرد و سخنان نامربوطی را علیه ایران بر زبان آورد».
یک روز پس از انتشار این گزارش، هیأت نظارت بر مطبوعات در نامه خود ضمن تأکید بر"حساسیت موضوع و وظیفه رسانه‌ها در حراست و صیانت از منافع کشور"، به مدیرمسئول کیهان "ضرورت رعایت مصالح کشور مطابق قوانین و مقررات" را تذکر داد.
داستان دنباله‌دار "برج‌های دوبی"
کیهان اما بی‌توجه به این "تذکر" و بی‌اعتنا به انتقادهای گسترده داخلی، در تیتر نخست شماره روز سه‌شنبه خود باز هم منتقدان‌اش را "به جای نگرانی برای برج‌های شیشه‌ای دوبی" به دفاع از "مظلومان یمن" دعوت کرده است.
این روزنامه اصول‌گرا ضمن دفاع از اقدام روز یکشنبه خود، در گزارشی زیر عنوان "مصالح ملی در حمایت از مظلومان یمن است نه نگرانی برای برج‌های دوبی" از جمله نوشته است، در شرایطی که «همه باید از غافلگیری ریاض و افتادن لرزه بر اندام اماراتی‌ها که دستشان به خون مردم یمن آلوده است، خوشحال باشند، عجیب است که عده‌ای تیتر کیهان را مخالف منافع و مصالح ملی تصور می‌کنند. منافع و مصالح ملی جمهوری اسلامی بدون شک در حمایت از مردم مظلوم یمن است».
به نوشته کیهان «البته چنین واکنش و برخوردی از سوی مدعیان اصلاحات به هیچ عنوان عجیب و غیرمنتظره نیست. نکته مضحک ماجرا آنجاست که این جماعت که رسانه‌هایشان مملو از تیترهای ضد امنیت و منافع ملی است، ناگهان دلواپس منافع ملی شده‌اند!».
این روزنامه تندرو در ادامه کسانی را که اقدام کیهان را خلاف امنیت ملی دانسته‌اند، به "بزک" کردن آمریکا متهم کرده است؛ کسانی که به گفته‌ی کیهان، اگر "ترقه‌ای در این کشور در شود"، اولین افرادی خواهند بود که "با گردن کج مقابل سفارت‌های خارجی صف می‌کشند".
این روزنامه در نهایت نوشته است که "قبای نگرانی برای منافع ملی" برای این افراد "زیادی گشاد است" و آنان «برای پنجه کشیدن به صورت کیهان که همیشه افشاگر خط و ربط‌های نامربوط و آلوده آنان بوده، بهتر است به دنبال دستاویزهای بهتری باشند تا دلواپس بودن برای برج‌های شیشه‌ای و شکننده دوبی».
کیهان در شرایطی "هدف بعدی" حمله موشکی حوثی‌ها به دوبی را "پیش‌بینی" کرده و بر درستی اقدام خود پای می‌فشارد که نه تنها عربستان سعودی و ائتلاف تحت رهبری او، بلکه رئیس جمهوری آمریکا نیز مسئولیت حمله به ریاض را متوجه ایران کرده است.
شورشیان حوثی مورد حمایت ایران در یمن، شنبه گذشته به فرودگاه بین‌المللی ملک خالد در حومه ریاض حمله موشکی کردند. ریاض البته اعلام کرد که موشک را "رهگیری و ساقط" کرده و به کسی هم آسیبی نرسیده است. حوثی‌ها نوع موشک شلیک‌شده به عربستان را "بالستیک دوربرد" عنوان کرده بودند.
عربستان این حمله را "اعلان جنگ" ایران به خود تلقی کرده و حق پاسخگویی به آن را برای خود محفوظ دانسته است. در ادامه تنش‌ها، وزارت دفاع آمریکا نیز روز دوشنبه عربستان را به خاطر "فاش کردن" نقش ایران در ارسال سلاح برای حوثی‌های یمن مورد تقدیر قرار داد. مقام‌های نظامی، حکومتی و دولتی جمهوری اسلامی اما دخالت ایران در حمله موشکی به ریاض را رد کرده‌اند.
"عجیب و نگران‌کننده"
با توجه به چنین شرایطی، مواضع کیهان بحث گسترده‌ای را در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دامن زده است؛ بحث‌هایی که عموما بر ضرورت پرهیز از ادبیات "کیهانی" تأکید داشته‌اند.
روزنامه شرق روز سه‌شنبه با اشاره به اینکه «به عقیده بسیاری، مطالب کیهان می‌تواند دردسرساز شود» نوشت که منتقدان کیهان هشدار می‌دهند که گزارش «این روزنامه رسمی کشور می‌تواند مورد استناد عربستان و آمریکا برای ادعای ایفای نقش ایران در شلیک موشک به عربستان قرار گیرد».
بسیاری از فعالان سیاسی و تحلیل‌گران داخلی پافشاری کیهان بر مواضع تندروانه در حوزه‌های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی را به دلیل "پشتگرمی" این روزنامه رسمی می‌دانند. مسئولیت این روزنامه با حسین شریعتمداری، نماینده ولی فقیه در مؤسسه کیهان است.
علی مطهری، نایب رئیس دوم مجلس ایران، اواخر مهرماه سال جاری (۱۳۹۶) ضمن اشاره به "علاقه خاص" علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی، به محمود احمدی‌نژاد و حسین شریعتمداری، گفته بود که همین علاقه "باعث شده است که کیهان سبک ویژه خود را ادامه بدهد".
این "سبک ویژه" اما بسیاری را، به‌خصوص در شرایطی که از "تله جنگ" سخن می‌رود، نگران کرده است. داود هرمیداس باوند، کارشناس روابط بین‌الملل، روز سه‌شنبه در مقاله اصلی روزنامه "اعتماد"، زیر عنوان "پرهیز از اقدام نسنجیده" نوشته است که به‌رغم "تکذیب قطعی" ارتباط حمله موشکی با ایران از سوی مقام‌های جمهوری اسلامی، «يکی از روزنامه‌های مهم پايتخت، به گونه‌ای اين خبر را پوشش داده است كه نوبت شهر ديگری هم بعد از رياض فراخواهد رسيد. چنين گفته‌هایی بازی در زمين ادعا و اتهام عربستان سعودی است».
این استاد علوم سیاسی خواستار مراقبت از "چنین رفتارهای نابخردانه‌ای در داخل" شده و اقداماتی مانند "تیتر یکی از روزنامه‌های بانفوذ پایتخت" را "بسیار عجیب و نگران‌کننده" خوانده است.
توقیفی که "رخ نداده، نمی‌دهد و نخواهد داد"
روزنامه اصلاح‌طلب "بهار" نیز تیتر یک خود را زیر عنوان «پیوند "کیهانی" با ترامپ» به اقدام اخیر روزنامه کیهان اختصاص داده و نوشته است: «تیتر یک روز گذشته روزنامه تندرو کیهان آنقدر فاجعه‌بار بود که سبب شد این روزنامه دارای مصونیت آهنین هم یکی از معدود تذکراتی که برای سایر رسانه‌ها مرسوم و گاه به شکل روزانه است را دریافت کند».
بهار در ادامه نوشته است: «قطعا به عنوان رسانه‌ای اصلاح‌طلب راضی به شیوه‌های قهری و برخورهای حذفی در عرصه فرهنگ‌و رسانه نبوده و نیستیم اما ابهام بزرگ آن است که اگر بخواهیم بر اساس الگوی متداول مواجهه تصمیم‌گیران با رسانه‌ها به این موضوع بنگریم قاعدتا نباید شاهد اتفاقی کمتر از توقیف کیهان و برخورد با حسین شریعتمداری به عنوان مدیرمسئول این رسانه می‌بودیم. اتفاقی که رخ نداده، نمی‌دهد و نخواهد داد!».
واکنش‌های گسترده به اقدام "خطرناک" کیهان البته بیش از آنکه به حملات معمول منتقدان و مخالفان به اصول‌گرایان تندرو شبیه باشد، نشان از یک نگرانی جدی دارد؛ نگرانی از حرکتی نسنجیده با پیامدهایی نامعلوم. با احساس چنین خطری است که عبدالله رمضان‌زاده، سخنگوی دولت دوم محمد خاتمی، در اینستاگرام خود، با اشاره به کیهان نوشته است: «محض رضای خدا و به خاطر امنیت ملی یکی جلوی این را بگیرد».