«تهران بی‌ریخت، اما با هویت» • دوسالانه تهران سرگردان در برلین

قاعده شکنی این دوسالانه سرگردان، از همان ابتدای کارش آغاز می‌شود. به این معنا که هرچند این بی‌ینال یا دوسالانه اسم شهر تهران را با خود یدک می‌کشد، اما اصلا قرار نیست کارهای ارائه شده در آن، در این کلان شهر پر هیاهو به نمایش درآیند. «امیرعلی قاسمی» یکی از برگزارکنندگان این دوسالانه می‌گوید: « ما در حال حاضر در تهران هفده بی‌ینال داریم که هیچکدامشان هم بی‌ینال استاندارد و خوبی نیستند. اصلا موضوع این است که ما نمی‌خواهیم بی‌ینال تهران داشته باشیم‌‌، چون‌که آن‌وقت بی‌ینال تهران مثل هر بی‌ینال دیگری می‌شود. مساله این نیست که ما بدبخت و بیچاره‌ایم و داریم گریه می‌کنیم که بی‌ینال نداریم. ما خوشحالیم که در تهران بی‌ینال نداریم چون می‌توانیم یک بی‌ینال سرگردان راه بیندازیم و با آن حرکت کنیم. قضیه اصلا حالت غرغر و نق زدن ندارد».

امیرعلی قاسمی ۲۸ ساله، فارغ التحصیل رشته هنر دانشگاه آزاد، به همراه یک هنرمند ترک به نام «سرهت کوکسال» سال گذشته تصمیم گرفتند تا دوسالانه‌ای را ترتیب دهند که برعکس تمام دوسالانه‌های دیگر، محدود به فضا و جغرافیای خاصی نباشد و در هر شهری که برگزار می‌شود‌، به رنگ همان شهر دربیاید. نتیجه امروز نمایشگاهی شده است که از روز ۲۰ نوامبر در برلین شروع به کار می‌کند: «دوسالانه سرگردان تهران- حسادتهای شهری».

به گفته قاسمی به کار بردن اسم تهران در این میان تنها یک بهانه بوده است، زیرا هنرمندان این شهر و در یک الگوی بزرگتر، هنرمندان ایرانی، هر کدام دوسالانه‌های رشته خودشان را دارند و برگزاری نمایشگاه‌های گروهی در بین رشته‌های هنری مختلف خریدار آن‌چنانی ندارد.

سرگردانی تا سال ۲۰۱۰

انتخاب تعبیر «حسادتهای شهری» و پیوندش با تهران اما دلیل دیگری دارد. قاسمی این انتخاب را این‌گونه استدلال می‌کند: «یک رقابتی در منطقه راه افتاده است که همه شهرها دوست دارند ظاهرشان را زیبا کنند، مثلا بسیاری از کشورهای عربی، دبی را مدل خودشان قرار داده‌اند و ما هم خیلی وقت‌ها به استانبول یا جاهای دیگر نگاه می‌کنیم و می‌خواهیم که همه چیزمان شیک باشد. ولی به نظر من آنها راه کاپیتالیستی و مصرف‌گرایانه‌ای را می‌روند. تهران هر چقدر هم که بی‌ریخت باشد، باز هویتی را برای خودش دارد. این که بیاییم یک شهر شیک و اروپایی مثل دبی یا استانبول بسازیم، به نظر من خیلی مسخره است. بنابراین، حسادت محرک یک‌سری از کارهایی می‌شود که آدم قوه خلاقه‌اش را به کار بیندازد».

استانبول نقطه شروع این دوسالانه بود با بودجه‌ای در حدود ۴۰۰ یورو. هنرمندان ایرانی و خارجی همه داوطلبانه آثارشان را برای شرکت در نمایشگاه ارسال کرده‌اند. آثاری که معیار اصلی‌شان برای شرکت داده شدن، پرداختن و درگیرشدن با مسائل اجتماعی و شهری بوده است.

در استانبول نشان دادن چند چهره بودن این شهر اروپایی­- آسیایی خط محوری آثار به نمایش در آمده بوده است و در برلین پرداختن به مسئله «اعیان سازی شهری»‌که پدیده‌ای است رو به گسترش در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا. این‌که با ایجاد گالری‌های هنری، کافه‌ها یا آتلیه‌ها در محله‌های بدنام شهری که از نظر بالا بودن میزان جرم و جنایت یا خشونت شهره هستند، ارزش ملکی این مناطق را بالا می‌برند، طوری که ساکنان فقیر این محله‌ها دیگر از پس اجاره‌های کلان بر نمی‌آیند و کم‌کم این مناطق به محل سکونت افراد ثروتمند تبدیل می‌شوند. به گفته قاسمی این اتفاق تا به اینجا در چند محله برلین رخ داده است.

اجرای کنسرت موسیقی گروه‌های ایرانی مثل گروه راک− فانک «بالگرد» از دیگر برنامه‌های این دوسالانه خواهد بود. مقصد بعدی بی‌ینال، پس از برلین به احتمال بسیار زیاد شهر بلگراد خواهد بود. البته قرار است تا «تهران سرگردان» تا سال ۲۰۱۰ همچنان در قاره اروپا و شاید هم آمریکای شمالی به سرگردانی خود ادامه دهد.