توپ واشنگتن در زمین هاوانا

در هنگامه‌ی کارزارهای انتخاباتی بود که باراک اوباما از تغییر رفتار سیاسی در برابر کوبا خبر داد و اینک کاهش تحریم‌ها به منزله‌ی گامی برداشته شده در این راه تلقی می‌شود. بعد از سه دهه، از این پس آمریکایی‌های کوبایی‌تبار اجازه دارند تا بدون محدودیت راهی این جزیره شوند یا به حساب خویشاوندان خود پول واریز کنند، البته با این شرط که فرد دریافت کننده موقعیت شغلی ویژه‌ای در دولت کوبا نداشته باشد.

در عین حال شرکت‌های مخابراتی هم از این پس کمتر درگیر قوانین دست و پاگیر تماس‌های تلفنی با کوبا خواهند بود و ارتباط مخابراتی میان مردم این دو کشور ساده خواهد شد.

بنابر گفته‌های رابرت گیبس، سخنگوی کاخ سفید، اوباما برای مردم کوبا آرزوی آزادی بیشتر می‌کند اما برای تحقق آزادی واقعی برای تمام کوبایی‌ها، دولت هاوانا می‌بایست تغییراتی را در دستور کار خود قرار دهد.

هنوز از آغاز کار باراک اوباما صد روز هم نگذشته است، اما نقاط ثابت سیاست خارجی آمریکا تا به اینجا تکان‌های محکمی خورده است: گوانتانامو، عراق و اینک کوبا. از همین روست که مفسر شبکه‌ی تلویزیونی سی ان ان می‌گوید: «یازده رییس‌جمهور در آمریکا مجبور به دست و پنجه نرم کردن با برادران کاسترو بوده‌اند.»

هرچند که محدودیت‌های برداشته شده دامنه‌ی چندان وسیعی را در بر نمی‌گیرند، اما نکته‌ای که در این میان نقش مهمی را بازی می‌کند "زمان" است. اوباما در این هفته میزبان رییس‌جمهور جدید مکزیک است و در پایان هفته نیز برای شرکت در نشست "سازمان کشور‌های آمریکایی" (OAS) راهی ترینیداد می‌شود. بنابراین چنین تصمیمی را می‌توان این‌گونه استنباط کرد که: آمریکای لاتین به کاخ سفید راه یافته است.

"شکست پنجاه ساله"

پس از اعلام کاهش تحریم‌ها علیه کوبا از سوی کاخ سفید، برخی از سیاستمداران دموکرات و جمهوری‌خواه از سنا تقاضا کرده‌اند تا ممنوعیت سفر به کوبا برای آمریکایی‌ها نیز برداشته شود. اتاق بازرگانی آمریکا هم تحریم‌های تجاری علیه کوبا را "شکست۵۰ ساله " لقب داده و خواهان کم کردن این محدودیت‌ها‌ شده است. با این حال به اعتقاد خبرنگار مجله‌ی "اشپیگل" در واشنگتن، این تحولات تا به اینجا آنچنان هم که باید تغییرات اساسی و واقعی به نظر نمی‌رسند.

آنچنان که از ظواهر امر بر می‌آید حتی در زمان ریاست جمهوری اوباما نیز نمی‌توان پایانی برای روابط سرد میان هاوانا و واشنگتن که از سال ۱۹۵۹ تا کنون حاکم است، متصور شد. گواه این مدعا هم این اظهارنظر در پایگاه اینترنتی وزارت خارجه‌ی آمریکاست که همچنان از کوبا به عنوان "دولتی کمونیستی و توتالیتر" نام می‌برد.

در کنار این نکته، مجاز نبودن شهروندان آمریکایی برای سفر به کوبا، نبود ارتباط‌های دیپلماتیک میان دو کشور و همینطور تحریم‌های اقتصادی گسترده علیه هاوانا موضوعاتی هستند که بر پایه‌ی سخنان نمایندگان دولت آمریکا در دستور کار قرار نمی‌گیرند.

راهبرد مصلحتگرایانه

با این همه تصمیم اوباما نشان می‌دهد که وی سیاستی بر خلاف رییس‌جمهور پیشین در پیش گرفته است. جورج بوش آخرین سخنرانی خود درباره‌ی سیاست‌های آمریکا در قبال کوبا را که در سال ۲۰۰۷ ایراد کرد، با جمله‌‌ی "زنده باد کوبای آزاد" به پایان برد. بوش در آن زمان تأکید کرد، کوبایی‌ها می‌بایست سرانجام "هدیه‌ی آزادی" را در دستان خود بگیرند. از همین رو هم او برای طرح "بودجه‌ی آزادی" تبلیغ کرد که با همکاری کشورهای دیگر در جهت براندازی رژیم کاسترو پا بگیرد.

به نوشته‌ی گزارشگر اشپیگل، اوباما اما بتدریج از راهبردی مصلحتگرایانه در سیاست خارجی پیروی می‌کند. وزیر خارجه‌ی آمریکا در دیدارش از چین اشاره‌ای به حقوق بشر نداشت و در افغانستان هم اینک مبارزه با تروریست‌ها، شعار استقرار دموکراسی را تحت شعاع قرار داده است. افزون بر این‌ها، کاخ سفید نقشه‌ی مذاکره با کشورهایی نظیر ایران، سوریه و کره‌ی شمالی را در سر می‌پروراند.

بحث بر سر سیاست‌های ضد کوبا مدتهاست که در میان کارشناسان سیاست خارجی آمریکا جریان دارد. به باور لاورنس ویلکینسون، یکی از همکاران نزدیک کالین پاول، وزیر خارجه‌ی پیشین آمریکا، سیاست آمریکا در قبال کوبا "یکی از احمقانه‌ترین سیاست‌ها در سراسر جهان" است.

برخی نیز تأکید می‌کنند که به این ترتیب "تنها کشوری که از این راه منزوی خواهد شد، آمریکاست."‌باربارا لی، یکی از نمایندگان حزب دموکرات کنگره‌ی آمریکا که به تازگی در کنار سه همکار دیگر خود با فیدل کاسترو ملاقات کرده است، می‌گوید: «مدتهاست که کشورهای دیگر در کوبا حضور دارند.»

با این حال تصمیم جدید باراک اوباما چندان هم با استقبال کوبایی‌های تبعیدی ساکن آمریکا روبرو نشده است. روزنامه‌ی واشنگتن پست در مقاله‌ای نوشته است، برخی از این افراد از "اشتباه جدی" سخن می‌گویند. گروهی از اعضای "انجمن بین‌المللی کوبا و آمریکا" که در شهر میامی واقع شده است هم نگاهی بدبینانه نسبت به نزدیکی بیش از حد آمریکا به کوبا دارند.

یک نظر سنجی از سوی شبکه‌ی سی‌.ان.ان نشان می‌دهد که ۶۴ درصد از آمریکایی‌ها موافق پایان دادن به تحریم‌های کوبا هستند و ۷۱ درصد هم به از سرگیری کامل روابط سیاسی با هاوانا رأی داده‌اند. به هر روی برای رابرت گیبس، سخنگوی کاخ سفید، یعنی اعلام کننده‌ی تصمیم جدید رییس‌جمهور آمریکا یک نکته واضح و روشن است: اینک دیگر توپ در زمین هاواناست.