جشنواره‌ی فیلم در جزیره‌ی بی‌سینما
۱۳۹۰ اردیبهشت ۸, پنجشنبه
سازمان آمار ایران بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت کیش را کمتر از ۲۱ هزار نفر اعلام کرده است. این جزیره که یکی از مناطق آزاد تجاری کشور محسوب می‌شود سالانه پذیرای یک میلیون گردشگر است. مراکز خرید، تفریح‌گاه‌ها و دیدنی‌های کیش مهمترین جاذبه‌های توریستی این جزیره هستند. با توجه به شمار اندک جمعیت بومی و عرب‌زبان بودن بخشی از آنها سینمای ایران هیچگاه مخاطب زیادی در این جزیره نداشته است.
تبدیل سالن دانشگاه به سینما
"سینما لبخند"، به عنوان تنها مکانی که در جزیره‌ی کیش گاهی به نمایش عمومی فیلم‌های سینمایی می‌پرداخت، سال‌ها تعطیل شده بود. سازمان منطقه آزاد کیش در سال ۱۳۸۷ با صرف ۲۰۰ میلیون تومان تنها سالن این سینما را در مدت هفت ماه بازسازی و در آذرماه همان سال راه‌اندازی کرد. سینما لبخند در زمان افتتاح مجدد روزی سه سانس به نمایش فیلم می‌پرداخت.
مسئولان ابراز امیدواری کرده بودند در صورت استقبال مردم نمایش فیلم به هفت نوبت در روز افزایش یابد. این اتفاق نیفتاد و سینما لبخند مجبور به کاهش فعالیت‌هایش نیز شد. سینما نخل نیز دیگر محل نمایش فیلم در کیش بوده که حدود پنج سال پیش به فعالیت خود خاتمه داده است. با توجه به جمعیت کیش و شمار سالن‌ها در سراسر کشور این وضعیت بسیار "طبیعی" به نظر می‌رسد.
سالن‌های از دست رفته‌ی سینما
در ایران حدود ۲۰۰ سالن نمایش فیلم‌های سینمایی وجود دارد؛ تقریبا هر سالن به ازای ۳۷۰ هزار نفر. در سال‌های گذشته تعداد این سالن بسیار بیشتر بوده و اکنون به کمتر از نصف کاهش پیدا کرده است. جواد شمقدری، معاون سینمایی وزیر ارشاد، در تیرماه ۱۳۸۹ اعتراف کرد که تعداد سالن‌های سینما در ایران از ۴۵۰ به ۲۰۰ کاهش یافته است.
برای نمایشگاه فیلم کیش، به جز سینما نخل که دوباره احیا شده، چهار سالن دیگر (دو سالن در شعبه‌ی دانشگاه صنعتی شریف در جزیره و دو سالن در مجتمع خلیج فارس) تغییر کاربری داده شده‌اند که هیچ یک سالن سینما نیستند. اینها گوشه‌ای از هزینه‌های گزافی است که صرف این جشنواره پنج روزه شده است.
دبیر این جشنواره، محمد خزاعی، بیش از ده معاون و مشاور دارد که تنها بخش کوچکی از کسانی هستند که از برکت وجود این برنامه حقوق‌های چند میلیونی دریافت می‌کنند. به اینها باید هزینه‌ی سفر و اقامت بیش از هفتاد مهمان خارجی و صدها مهمان داخلی را نیز افزود. تنها ۱۲۰ نفر به عنوان داور و ارزیاب با این جشنواره همکاری کرده‌اند.
مهمانی پرخرج کیش
جشنواره فیلم کیش که مانند اغلب رویدادهای فرهنگی در ایران صفت بین‌المللی را نیز یدک می‌کشد در حالی برگزار می‌شود که کمتر از سه ماه از پایان کار جشنواره فیلم فجر می‌گذرد. این جشنواره بزرگترین رویداد سینمایی کشور و محلی برای عرضه‌ی تولیدات هر سال در این عرصه محسوب می‌شود. مسئولان جشنواره‌ی کیش برای جبران کمبود فیلم‌های تازه دست به ابتکار کم‌سابقه‌ای زده‌اند.
به گزارش خبرگزاری مهر، محمد خزاعی سی‌ام فروردین در دومین نشست خبری جشنواره که در تئاتر شهر تهران برگزار شد گفت: «در این جشنواره به ۱۳۲ فیلمساز مبالغی پرداخت شده‌است تا بتوانند فیلم‌هایی در زمینه این منطقه تولید کنند ... علاوه بر این ۲۰ فیلمساز خارجی هم برای جشنواره کیش فیلم تولید کردند.» این فیلم‌ها ۲۶۲ ثانیه‌ای هستند که به گفته‌ی مسئولان حروف ابجد واژه‌ی "ایران" است.
برای این جشنواره چند فیلم بلند از جمله "ایست" و "جلفا ایستگاه اول" نیز به ابوالفضل جلیلی و عزیزالله حمیدنژاد سفارش داده شده است. در شناسنامه این دو فیلم، تهیه‌کننده محمد خزاعی عنوان شده است. برخلاف این اطلاعات که توسط روابط عمومی جشنواره منتشر شده فیلمی که از حمیدنژاد در کیش به نمایش درآمد "استپانوس" نام داشت.
«مطرح کردن نام خلیج فارس»
دبیر نخستین جشنواره‌ی فیلم کیش درباره‌ی انگیزه‌های برگزاری این برنامه می‌گوید: «موضوع مطرح کردن نام خلیج فارس از اولویت‌های برگزاری این جشنواره بود و بعد از آن نقش حیات اسلام در منطقه، اشتراکات آیینی، جذابیت‌های توریستی منطقه از دیگر اهداف برگزاری این جشنواره بود.» با توجه به این اولویت قرار بود نام جشنواره "خلیج فارس" باشد، اما به دلایلی که مسئولان از تشریح آن خودداری کرده‌اند از این کار صرف‌نظر شده است.
حساسیت کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس می‌تواند از علت‌های اصلی کنار گذاشتن این عنوان تلقی شود. ایران حدود دو سال پیش مقام میزبانی بازی‌های کشورهای اسلامی را به دلیل مخالفت و اعتراض کشورهای عربی برای حذف عنوان "خلیج فارس" از اسناد و نشان‌های این بازی‌ها از دست داد. با این همه نام هیچ یک از کشورهای یادشده در بخش بین‌الملل به چشم نمی‌خورد. در این بخش در کنار چند فیلم ایرانی فیلم‌هایی نیز از کشورهای روسیه، چین، ترکیه، ارمنستان، قزاقستان، افغانستان، هندوستان، اردن و تاجیکستان قرار دارند.
منطقه‌ی خاورمیانه به جای منطقه‌ی خلیج فارس
مسئولان کوشیده‌اند با صرف هزینه‌های فراوان و دعوت از چهره‌ی مطرح سینمای ایران به جشنواره‌ی فیلم کیش جاذبه و اعتبار ببخشند. به گزارش ایسنا، محمد بزرگ نیا، رسول صدرعاملی، پروانه معصومی، ثریا قاسمی، آهو خردمند و مهدی صباغ‌زاده از جمله حاضران در این جشنواره هستند. نام شمار بزرگی از سینماگران مشهور ایران بین مهمانان و داوران به چشم می‌خورد. مسعود کیمیایی که از داوران بخش بین‌الملل جشنواره است یک روز پیش از پایان جشنواره آن را "خوب" ارزیابی کرد و گفت: «جای جشنواره فیلم کیش در منطقه خلیج فارس خیلی خالی بود و این جشنواره می‌تواند این خلا را پر بکند.»
سخنان کیمیایی در حالی ابراز می‌شود که هیچ یک از کشورهای مورد اشاره‌ی او اثری به جشنواره‌ی کیش نفرستاده است. شاید به همین دلیل باشد که برگزارکنندگان جشنواره در اسناد رسمی اشاره‌ی صریحی به "منطقه‌ی خلیج فارس" نمی‌کنند. نخستین بند از موضوع‌های هشت‌گانه‌ی مورد توجه جشنواره‌ی کیش «جایگاه تعالیم حیات بخش اسلام به عنوان مهمترین عامل وحدت و تعامل مردم کشورهای منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی» عنوان شده است.
جشنواره‌ی بدون تماشاگر
جشنواره‌ی کیش بیشتر به یک مهمانی بزرگ و پرخرج شبیه بوده که اهل سینما نیز در آن شرکت داشته‌اند. خبرگزاری مهر هفتم اردیبهشت در همان حال که از سالن‌های خالی از تماشاگر خبر می‌دهد اضافه می‌کند که مهمانان جشنواره و خبرنگاران خارجی به بازدید از پارک تفریحی دلفین‌های جزیره رفته‌اند. بنابراین گزارش، مسئولان از ورود خبرنگاران ایرانی به این پارک جلوگیری کرده‌اند. بازتاب این رویداد به ظاهر سینمایی نیز در رسانه‌ها بسیار ناچیز بوده است.
پایگاه اینترنتی جشنواره کیش هشتم اردیبهشت گزارشی را زیر عنوان «جشنواره فیلم کیش از نظر پنج رسانه معتبر جهان» و به نقل از روابط عمومی منتشر کرده که گویای بسیاری از ویژگی‌هایی است که با اهداف و شعارهای اعلام شده ارتباطی ندارند. به گزارش روابط عمومی جشنواره، این "رسانه‌های معتبر" یک خبرنگار و رئیس دفتر شبکه اینترنتی CCTV چین، خبرنگار خبرگزاری چینی شین هوا و تهیه کننده‌ی تلویزیون المنار لبنان بوده‌اند. رسانه‌ی پنجم "رئیس دفتر تلویزیون آسوشیتدپرس در ایران" معرفی شده است. او از غیبت تماشاگران و مخاطبان سینما در جشنواره ابراز تعجب می‌کند، اما می‌افزاید: «طبیعی است که جزیره کیش، جزیره کوچکی است و آدمهای کمتری در آن ساکن هستند و یا اگر هم ساکن هستند مسافر هستند.»
"رسانه‌های معتبر" و جاذبه‌های کیش
نماینده تلویزیون المنار به روابط عمومی جشنواره گفته است: «برای اینکه این جشنواره به جشنواره بزرگتری تبدیل شود نیاز به حضور مهمان های خارجی معتبر و همچنین فیلم‌های بهتری در بخش بین‌الملل است. همچنین نظم و سازماندهی بهتر از این داشته باشد، یعنی همچون جشنواره فیلم فجر نباشد که هر سال یک ماه جلو می‌رود و یک ماه عقب می‌رود.»
به گزارش پایگاه اینترنتی جشنواره، خبرنگار CCTV ضمن ابراز خوشحالی از این که توانسته جزیره کیش را ببیند گفته است: «به نظرم کیش جاذبه‌های توریستی قشنگی دارد و جزیره زیبایی است.» خبرنگار شین‌هوا نیز در تایید این نظر می‌گوید: «به نظرم مسئولان جشنواره جای خوبی را برای برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم کیش انتخاب کرده‌اند و جزیره کیش برای برگزاری این جشنوراه انتخاب خوبی بود، چونکه کیش خیلی زیباست و مناظر خیلی زیبا و جاذبه‌های توریستی خیلی زیبایی دارد.»
جشن "غذاهای متنوع ایرانی"
روابط عمومی جشنواره از قول رئیس دفتر CCTV می‌نویسد: «از مسئولین برگزاری این جشنواره خیلی تشکر می‌کنم، ما در این فرصت توانستیم با سینمای ایران و منطقه بیشتر آشنا بشویم، جزیره کیش را از نزدیک دیدیم و با غذاهای متنوع ایرانی آشنا شدیم.» دبیر جشنواره در نشست خبری سی‌ام فروردین خود از تقاضای حضور ۳۴ گروه و ۲۴ شبکه تلویزیونی خارجی در این برنامه خبر داده بود که ۱۴ شبکه‌ی آنها قرار است مراسم اختتامیه را زنده پخش کنند.
محمد خزاعی همچنین تاکید کرده است: «معتقدم اگر قرار باشد این جشنواره در آینده ادامه داشته و تاثیرات مطلوبی بر جا بگذارد باید بودجه مستقلی برای آن در نظر گرفته شود.» خبرگزاری مهر یک روز پیش از پایان جشنواره از قول معاون روابط عمومی مناطق آزاد که در برگزاری جشنواره با وزارت ارشاد همکاری کرده نوشت: «اگر جشنواره بین‌المللی فیلم کیش در دوره‌های دیگر ادامه داشته باشد در کشورهای دیگر منطقه برگزار خواهد شد.»
دبیر جشنواره در نقش "تراول چک"
نخستین جشنواره‌ی کیش هشتم اردیبهشت کار خود را پایان داد. ارزش این برنامه در ارتباط با سینما نمی‌تواند چیزی بیش از اظهارات نمایندگان "رسانه‌های معتبر" در مورد زیبایی جزیره‌ی کیش و غذاهای متنوعی باشد که روابط عمومی جشنواره با افتخار منعکس کرده است.
اهداف تعریف شده برای این جشنواره، از جمله طرح نام خلیج فارس یا برجسته کردن آنچه «تعالیم حیات بخش اسلام» عنوان شده، حتا در گزارش‌های رسمی نیز بازتابی نداشته است. جزیره‌ی کیش سال‌هاست که به محل برگزاری مهمانی‌های پرخرج شرکت‌های تجاری و سفرهای تفریحی ایرانیان تبدیل شده است. آنچه را به عنوان جشنواره فیلم در این جزیره برگزار شد، می‌توان یکی از این مهمانی‌ها تلقی کرد که پول آن از بودجه‌ی عمومی پرداخت شده است. بیهوده نیست که دبیر جشنواره در دومین نشست خبری خود با اشاره به تعیین عنوان "کیش" گفته بود: «البته این اسم باعث دردسرهای زیادی هم برای ما شد و من را به عنوان یك تراول‌چك نگاه می‌كردند.»
BK/KG