جنبه‌های نظری رابطه میان پدیدارشناسی و جامعهشناسی • معرفی کتاب
۱۳۸۷ دی ۲۷, جمعه
رابطه میان جامعهشناسی و پدیدارشناسی هم مرزهایی غیرشفاف دارد و هم پرمناقشه. جامعهشناسی ریشه در فلسفه دارد و پدیدارشناسی به منزله‌ی یکی از مهم‌ترین سویه‌های فکر فلسفی سده‌ی بیستم، با تأثیرات گسترده‌ای که بر کل علوم گذارده، نمی‌توانسته جامعهشناسی را از حوزه‌ی تأثیر خود بی‌بهره گذارده باشد. با این حال باید در هدف‌ها و روش‌های جامعهشناسی و پدیدارشناسی تمایز قائل شد.
پدیدارشناسی علمی "عینی" نیست، بلکه ابزاری‌ست‌برای اندیشه‌‌ورزی در خویشتن‌شناسی. به همین دلیل پدیدارشناسی به منزله‌ی رویکری که مراحل آغازین نظری خود را طی می‌کند، اگرچه حرکت آن بر پایه‌ی مبانی علمی است، ولی رویکردی عام برای ورود به واقعیت ندارد.
هدف پدیدارشناسی بررسی زمینه‌های تحقیق درباره معنا، تبیین و دانش است، به این معنا که میکوشد ساختارهای عام گرایش‌های سوبژکتیو زیست‌جهان انسان را دریابد، تا به این پرسش پاسخ دهد که اندیشه و ذهن انسان (سوبژکتیویته) تا چه اندازه بر محقق شدن واقعیت می‌تواند نقش داشته باشد.
روش پدیدارشناسی، بازتاب فکری کنترل‌شده بر روی سازه‌های معنا است، آن‌گونه که در آگاهی انسان خود را می‌نمایاند.
جامعهشناسی، در عوض، علمی "عینی" و متکی بر تجربه و واقعیت است؛ و زمانی کارش آغاز می‌شود که تحلیل پدیدارشناسانه پایان می‌پذیرد. وظیفه‌ی جامعهشناسی بررسی زمینه‌های وقوع کنش‌های اجتماعی و مجموعه‌ی کنش‌های بدیل است.
مشاهده و تحلیل کنش‌های اجتماعی، تأثیرگذاری متقابل و پرمناقشه در کنش‌انسانی در پرتو واقعیت‌های تاریخی−اجتماعی بررسی می‌شوند. نوع شکل‌گیری جامعه‌ها و مناسبات اقتصادی حاکم بر آن‌ها و نقش گروه‌ها، محیط‌ها، جامعه‌ها و فرهنگ‌ها در بروز کنش انسان، و نیز ارائه‌‌ی الگوهای تبیین، تصویر از جهان و جهان‌بینی، از جمله در حوزه‌ی پژوهش‌های جامعه‌شناختی قرار می‌گیرند.
از زاویه روش‌شناختی، جامعهشناسی علمی متکی بر پژوهش‌های تجربی در راستای فهم تبیینی است، و این به معنای تبیین و بازسازی کنترل‌شده‌ی ساخت‌های "عینی" واقعیت کنش اجتماعی است که در اساس میکوشد شکل‌های متنوع بروز واقعیت را توضیح دهد.
به‌رغم تفاوت‌های اساسی در روش و نگرش، پدیدارشناسی و جامعهشناسی به شیوه‌های گوناگون در ارتباط با یکدیگر قرار می‌گیرند.
اخیرا مجموعه‌مقالاتی پژوهشی به قلم استادان فلسفه و جامعهشناسی آلمان با عنوان "پدیدارشناسی و جامعهشناسی" به زبان آلمانی منتشر شده که به جنبه‌های نظری، مرزبندی‌ها و ارتباط‌‌ها و مسائل امپیریک این دو شاخه‌ی علمی می‌پردازد. این کتاب می‌تواند ابعاد گسترده و ظریف نظری این مسئله را برای استادان و دانشجویان روشن سازد.
DK/MM
مشخصات کتاب:
Raab, J.; Pfadenhauer, M.; Stegmaier, p.; Dreher, J.; Schnettler, B. (Hrsg.): Phänomenologie und Soziologie. Springer VS Verlag 2008.