جنجال بر سر تغییر نام پول ملی ایران

اقدام بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای حذف چهارصفر از واحد پول کشور، همچون تغییرنام پول ملی ایران سرو صدا نکرد.

محمود بهمنی، رييس كل بانک مركزی ایران گفت، تغييرنام يک تجربه‌ی جديد در كشور است. وی می‌گوید: «برای نام جديد واحد پولی در نظرسنجی از مردم خواسته‌ايم كه خودشان انتخاب كنند و ما هر چه مردم بخواهند همان را عمل می‌كنيم عناوينی مانند پارسه، پارس و نور از سوی مردم پيشنهاد شده است».

سيدشمس‌الدين حسينی وزیر اقتصاد و سخنگوی اقتصادی دولت نیز از کاربران اینترنتی در ایران خواست که برای نام‌گذاری عنوان پول ملی کشور نظر بدهند. وی در گفتگو با ایسنا اما تاكيد كرد كه گزينه‌هایی برای نام پول ملی جديد در نظر گرفته شده است اما هنوز قطعی نشده و اين موضوع پس از نهایی شدن به مجلس ارائه خواهد شد.

در جستجوی نامی ایرانی

منصور واعظی دبیر شورای فرهنگ عمومی نیز درگفتگو با ایرنا اعلام کرد که اعضای "شورای فرهنگ عمومی"، بر تغيير واحد پول ملی اتفاق‌نظر دارند. این شورا پس از مشورت‌های زیاد تصمیم گرفت که عنوان واحد پول ایران تغییر یابد.

واعظی درباره‌ی معیارهای انتخاب عنوان واحد پولی می‌گوید: «واحد پولی را باید برگزینیم که يادآور"عظمت و اقتدار ايران باشد». وی همچنین تائید می‌کند که اكثراعضای شورای فرهنگ عمومی بر انتخاب "عنوانی ايرانی" اتفاق‌نظر دارند.

انتقاد نماینده‌ی تبریز به تغییر نام پول ملی

اما برخی عناوین مطرح شده برای واحد پولی کشور سبب حساسیت‌های شد. احد خيری، نماینده تبریز و عضو کمسیون اقتصادی مجلس از تغيير نام پول ملی انتقاد كرد و در گفتگو با ایرنا اشاره می‌کند: «با توجه به اينكه پول ملی ايران با عنوان ريال و تومان سال‌ها برای مردم نهادينه شده، نبايد نسبت به تغيير آن اقدام شود. تغيير نام پول ملی به طور قطع برخی مسايل حاشيه‌ای را در پی خواهد داشت كه می‌تواند جامعه را به چالش بكشاند».

گرچه هنوز بحث‌ها بر سر عناوین جدید پول ملی ایران ادامه دارد، اما کارشناسان هشدار داده‌اند که طرح و یا گزینش برخی از نام‌های پیشنهادی می‌تواند به حاشیه راندان بیشتر قومیت‌ها بیانجامد و سبب شکاف‌های بیشتر اجتماعی گردد.

تکرار یک تجربه‌ی تلخ تاریخی در ایران

دکتر محمد برقعی، مردم‌شناس از جمله کارشناسانی است که روی مسئله‌ی "حساسیت قومیت‌ها" بر سر گزینش برخی عناوین، تاکید می‌کند.

وی در گفتگو با دویچه وله می‌گوید: «ایران یک رنگین کمانی از اقوام مختلف است که در طول تاریخ پاسداری شده. ما یک تجربه‌ی تلخ تاریخی در دوران پهلوی داریم که از رضا شاه آغاز شد و یک مرکزیتی را هویت کشور کردند و در نتیجه روی اقوام مختلف و هویت‌های فرهنگی آنها فشارآمد. من در کتابم درباره‌ی بلوچستان این مسئله را توضیح دادم ودر کردستان هم شاهد آن بودیم. جامعه‌ی ایران بسیار حساس است، اقوام تحت فشارهستند. اهل تسنن اجازه ندارند مسجد بسازند. آنها نه در قانون و نه درعمل حقوق مساوی ندارند».

هشدار درباه‌ی ایجاد آشوب

برقعی ضمن اشاره به فشارهای کنونی اجتماعی در داخل کشور می‌افزاید: «درزمان خاتمی به دلیل گفتن یک جمله‌ی نادرست در آذربایجان آشوب شد. بلوچستان حالت بمب درحال انفجار را دارد. مولوی‌ها را دستگیرمی‌کنند و همین مسئله را ما در میان عرب‌ها داریم و در کردستان و ترکمن‌صحرا هم شاهدش هستیم. به این مردم به‌عنوان شهروند درجه دوم نگاه می‌کنند، بنابراین دوباره تکیه کردن بر یک مرکزیت و یک فرهنگ فارس در مقابل آنهای دیگر، آشوب ایجاد خواهد کرد که ضرورتی ندارد. حتی اگر اکثریت آراء هم با نام پارسی باشد و مبین قوم پارس و یا حداقل آن بخش که حاکم شده باشد، سبب حساسیت دیگر اقوام خواهد شد».

کارشناس: "انکار هویت ملیت‌های ساکن ایران"

دکتر صدیقه عدالتی محقق وجامعه شناس ایرانی مقیم آلمان هم معتقد است که تغییر نام پول ملی کشور نباید به حاشیه راندن بیشتر"ملیت‌های" ساکن ایران بیانجامد.

وی در گفتگو با دویچه وله در این رابطه تاکید می‌کند:« پیش از این با سیاست محدود کردن زبان مادری وجود این ملیت‌ها را انکار می‌کردند و حالا هم با طرح این مسئله تبعیض قومی در ایران را تشدید می‌کنند. کلمه‌ی پارسی مختص یک ملیت است و به غیر از فارس‌ها ملیت‌های دیگری هم در ایران زندگی می‌کنند. زبان رسمی کشورهم فارسی است و زبان‌های دیگر را به حاشیه راندند. واحد پول ایران ریال است و روی آن اسم هیچ ملیتی یا قومی نیست و تقریبا به تمام ملیت‌ها و اقوام کشورتعلق دارد. اما وقتی نام آن "پارسی" شود وجود و هویت دیگر اقوام و ملیت‌ها را انکار می‌کنند».

"گرایش‌های پارس گرایانه دولت"

خانم عدالتی، جامعه شناس مقیم هامبورگ از گرایش‌های به اصطلاح "پارس گرایانه" در کشورهم انتقاد می‌کند. وی در این رابطه به حضور تیم ملی فوتبال ایران در مسابقات جام جهانی فوتبال در سال ۲۰۰۶ با عنوان "ستاره‌های پارس" اشاره می‌کند.

عدالتی می‌افزاید:«پیش از این نیز نام تیم ملی فوتبال ایران را به "ستاره‌های پارسی" تغییر داده بودند. در حالیکه بازیکنان تیم ملی ایران فقط از فارس‌ها نبودند و از ملیت‌های مختلفی بودند و نمایندگان قومیت‌ها بویژه آذربایجانی‌ها به این مسئله اعتراض کردند. تداوم این‌گونه سیاست‌ها و اقدامات بیشتر به دلیل انکار ملیت‌های دیگر ساکن کشور است و اعمال اینگونه سیاست‌ها از سوی دولت به لحاظ اجتماعی تاثیر منفی در جامعه می‌گذارد».

دلیل اقدام دولت چیست؟

اقدام دولت به منظور اصلاح واحد پولی ایران عنوان شده است. در عین حال طرح تغییر عنوان واحد پولی به بحث‌های اجتماعی دامن زده و به عبارتی "نه حذف صفرها"، بلکه تغییر نام واحد ملی پول ایران ذهن‌ها را بیشتر به خود مشغول کرده است.

دکتر برقعی دلایل آن را این‌گونه بیان می‌کند: «دولت موجود این کار را می‌کند و اعلام می‌کند که من ایرانی اصیل هستم. همین مسئله را ما در مورد آوردن مشنور کوروش هم داشتیم و به این طریق غرور ملی را می‌خواهد راضی کند تا غلط‌های سیاسی را پنهان بکند و در ذهن اینها اقوام چندان اعتباری هم ندارند و تمام اینها بنظر من یک ماجرای سیاسی است. این مسئله را ما از زمان رضاشاهی تجربه کردیم که تاکید روی یک قومیت چه عوارضی را ایجاد می‌کند».

لازم به یادآوری است که پیش از این در مراسم افتتاح "نمایشگاه منشور کوروش"، احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران چفیه‌‌ای به گردن کوروش نمادین انداخته بود.

راه حل برای نام‌گذاری واحد پول ملی ایران چیست؟

گرچه بر سر گزینش نام‌های مختلف در پایگاه اینترنتی بانک مرکزی کشور پیشنهاد و نظرهای مختلفی عنوان شده، اما کارشناسانی که با دویچه وله صحبت کردند روی این نظر متفق‌القولند که گزینه‌ی هرگونه عنوانی برای پول ملی ایران بایستی عنوانی "خنثی" باشد، نامی که نام هیچ ملیتی روی آن نباشد تا دیگر قومیت‌های کشور احساس نابرابری نکنند.

آقای برقعی، مردم شناس در این رابطه حتی تاکید می‌کند که «ممکن است عنوان پارسی اکثریت را بیاورد ولی نباید حقوق اقلیت را پایمال کرد. شاه هم این اشتباه را کرد و وقتی که خواست سال ایران را به سال شاهنشاهی تبدیل کند نتیجه‌اش عکس‌العمل شدید مردم بود. الآن هم اگر این کار را بکنند سبب حساسیت اقوام خواهد شد و برای خودشان دردسر عظیمی را ایجاد می‌کنند».

دکتر صدیقه عدالتی، جامعه‌شناس هم هشدار می‌دهد که چنین تغییری می‌تواند در سطح کشور تاثیرمنفی داشته باشد.

طاهر شیرمحمدی
تحریریه: عباس کوشک جلالی