جهادگرایی؛ داعش تضعیف شده اما کماکان خطرآفرین است
۱۳۹۹ دی ۵, جمعه
دو زن و دوازده کودک اخیرا به آلمان بازگشته‌اند؛ از اردوگاه اسرای "الهول" در شمال سوریه و با کمک وزارت خارجه. بازگرداندن آنها با نیات انسان‌دوستانه صورت گرفته اما نیروهای کرد که منطقه را تحت کنترل دارند، با خروج این گروه نفس راحتی نیز کشیده‌اند.
حدود ۶۴هزار نفر در این اردوگاه به سر می‌برند که اکثرشان اهل مناطق اطراف هستند؛ مناطقی که مدت‌ها جزیی از قلمرو "دولت اسلامی" شده بود.
سازمان ملل در یکی از گزارش‌های خود اعلام کرده که اکثریت غالب ساکنان اردوگاه سوری و عراقی هستند، اما ۹۵۰۰ نفر از کشورهای دیگرند و بیشترشان از اروپا.
هر یک نفری که اردوگاه را ترک می‌کند، باری از دوش ماموران و نگهبان‌ها برمی‌دارد. آنها ماه‌هاست بر خلوت کردن اردوگاه پافشاری می‌کنند. در درجه اول به این خاطر که بسیاری از اسیران هنوز تحت تاثیر تفکر داعش هستند، ایدئولوژی تروریست‌ها را ترویج می‌کنند و تهدیدی بالقوه محسوب می‌شوند.
در گزارش سازمان ملل هشدار داده شده که اگر این قبیل افراد در جریان یک شورش از اردوگاه فرار کنند، بلافاصله به داعش یا گروه‌های جهادی دیگر خواهند پیوست.
خلافت در سایه
کرستن کنیپ، همکار دویچه وله در تحلیلی که در این باره ارائه داده می‌نویسد: «واقعیت آن است که داعش یک تشکیلات تضعیف شده‌است و افراد با پیوستن به آن، با سازمانی مواجه می‌شوند که تنها سایه‌ای از آن باقی مانده است.»
هیبت سال‌های اول داعش از بین رفته است. بعد از فروپاشی دولت اسلامی در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸، هیچ پویایی و دینامیسمی از نظر سازمانی یا نمادین، در داعش وجود ندارد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
پتر نویمان، استاد مطالعات امنیتی در کالج سلطنتی لندن به دویچه وله می‌گوید، در مقایسه با وضعیت پنج سال قبل، داعش آشکارا تحلیل رفته است. او می‌افزاید: «ایده خلافت که در سال ۲۰۱۴ عنوان شد، دیگر جذابیتی ندارد.»
علاوه بر این داعش در عراق هم به شدت تحت کنترل قرار دارد. این نظارت شدید، "دولت اسلامی" را برای تجدید سازمان، تامین تسلیحاتی و یارگیری‌های جدید در تنگنا می‌گذارد. پروفسور نویمان می‌گوید چنین وضعیتی، دست داعش را در کشورهای مبدا یعنی سوریه و عراق بسته است.
از دست دادن منابع مالی
جاسم محمد، پژوهشگر مسایل تروریسم نیز نظر مشابهی درباره تضعیف داعش دارد. او می‌گوید، "داعش اکنون ۳۵۰۰ نیرو در عراق و ۴۰۰۰ پیکارجوی دیگر در سوریه دارد و با توجه به شکست و عقب‌نشینی در هر دو کشور، قادر نیست عملیاتی چالش‌آفرین انجام دهد".
او در عین حال به تداوم تلاش "دولت اسلامی" برای تهیه سلاح اشاره می‌کند. این پژوهشگر مسایل تروریسم با استناد به گزارش‌های دولتی در عراق به دویچه‌وله می‌گوید: «داعش اکنون تنها سلاح سبک در اختیار دارد. علاوه بر این بخش بزرگی از شبکه ارتباطی و منابع مالی خود در سراسر جهان را از دست داده است.»
با باور جاسم محمد داعش اگر بخواهد عملیاتی انجام دهد، در گروه‌های ضربتی حداکثر ده نفره دست به حمله می‌زند. او می‌افزاید: «ضمن آن که این عملیات معمولا در نقاط دورافتاده و خارج شهر انجام می‌گیرند. به طور نمونه، به پاسگاه‌های مرزی حمله می‌کنند یا جاده‌ها را می‌بندند.»
به دلیل نظارت‌های همه‌جانبه بر تراکنش‌های مالی، توان دولت اسلامی در این زمینه نیز تحلیل رفته است؛ واقعیتی که به باور جاسم محمد باعث کاهش عملیات داعش در سراسر دنیا شده است.
با وجود این واقعت‌ها اما نباید خطر داعش را دستکم گرفت. پروفسور نویمان از کالج سلطنتی لندن می‌گوید: «دولت اسلامی با تغییر تاکتیک هم‌چنان فعال است؛ از جمله در اروپا.»
ترویج و تبلیغ آنلاین
داعش دیگر در شرایطی نیست که عملیات گسترده‌ای انجام دهد یا از شبه‌نظامیان آموزش‌دیده و باتجربه استفاده کند. اما تاکتیک جدیدش، حملات تک نفره و محدود است؛ مثل سوءقصدهایی که در پاریس، نیس، وین و درسدن انجام داد. داعش به این ترتیب، می‌خواهد نشان دهد که هنوز وجود دارد و انگیزه‌هایی را بیدار و بسیج کند. بحث و جنجالی را که درباره کاریکارتورهای محمد به راه افتاد، می‌توان از نمونه‌های این تاکتیک جدید دانست.
داعش در عین حال در اینترنت یارگیری می‌کند. یک ویدئو با چند سکانس و موزیک سوزناک برای جذب هوادار کافی است. این یارگیری اینترنتی به مراتب ساده‌تر از تلاش برای جلب نیرو در مساجد یا کلاس‌های قرآن است و از چشم هم راحت‌تر پوشیده می‌ماند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
جاسم محمد، پژوهشگر مسایل تروریسم می‌گوید، داعش هم اینک در شمال و غرب آفریقا در حال تقویت و بازسازی است و به خصوص از هرج و مرج در لیبی سود می‌برد. او یادآور می‌شود که داعش علاوه بر تحرکات ایدئولوژیک، در صدد گسترش مسیرهای قاچاق سلاح به سمت آفریقای سیاه است؛ پیوندی از منویات تبهکارانه و ایدئولوژیک.
این پژوهشگر می‌افزاید که القاعده در حال حاضر بیشترین نفوذ را در منطقه دارد و در مجموع می‌توان گفت که تحرکات تروریستی در غرب آفریقا با وجود همه تدابیر نظارتی، افزایش یافته است.