جهان عرب، میان بیم و امید

رئیس جمهور موقت تونس، فواد مبزع روز پنجشنبه، ۳ فوریه، اعلام کرد انتخابات مجلس موسسان برای تدوین قانون اساسی جدید این کشور ۲۴ ژوئیه سال جاری میلادی برگزار خواهد شد. در چند روز گذشته محمد غنوشی، نخست وزیر و شش عضو دیگر کابینه استعفا دادند تا راه برای تحولات سیاسی در تونس هموارتر شود. دولت حاضر پس از سقوط حکومت زین‌العابدین بن‌علی تشکیل شد که در پی اعتراض‌های مردمی ۱۴ ژانویه مجبور به ترک تونس شد.

تغییر در دولت موقت مصر

روز پنجشنبه رئیس دولت موقت مصر، احمد شفیق نیز در پی افزایش اعتراض شهروندان مجبور به استعفا شد. شفیق چند روز پیش از کناره‌گیری حسنی مبارک برای جلب رضایت معترضان مامور تشکیل یک دولت جدید در این کشور شده بود. مخالفان به شرکت اعضای ارشد حکومت مبارک در دولت جدید اعتراض دارند.

شورای نظامی که کنترل مصر را در دوره گذار برعهده دارد اکنون عصام شرف، وزیر سابق حمل و نقل را مامور تشکیل کابینه کرده است. شرف پنج سال پیش از سمت خود استعفا داده بود و یکی از سیاست‌مدران منتقد مبارک محسوب می‌شود. او در جریان جنبش اعتراضی به حمایت از معترضان پرداخت. جنبش دموکراسی‌خواهی در مصر از مردم دعوت کرد تا روز جمعه بار دیگر در میدان تحریر قاهره گردهم آیند و به حضور سیاست‌مداران نزدیک به حسنی مبارک در دولت جدید اعتراض کنند.

معترضان یمن خواهان کناره‌گیری فوری صالح

در حالیکه اعتراض‌ها در تونس و مصر به ترکیب دولت‌های گذار و برای تسریع در روند شکل گیری نهادهای دموکراتیک انجام و تقریبا بدون خشونت برگزار می‌شود، درگیری‌های شدیدی در دیگر کشورهای منطقه در جریان است. خبرگزاری رویترز به نقل از منابع اپوزیسیون یمن گزارش می‌دهد، روز حمعه بیش از نیم میلیون نفر در شهرهای مختلف این کشور دست به تظاهرات زده‌اند.

ظاهرا شمار معترضان که خواهان کناره گیری علی عبالله صالح هستند در صنعا بیش از صد هزار نفر بوده است. صالح که از ۳۲ سال پیش سمت ریاست جمهوری را در اختیار دارد گفته است در پایان این دوره که سال ۲۰۱۳ خاتمه می‌یابد از قدرت کناره‌گیری می‌کند. او همچنین پیشنهاد تشکیل یک دولت آشتی ملی را به مخالفان داده که با مخالفت آنها روبرو شده است.

درگیری میان شیعیان و سنیان در بحرین

روز جمعه شورشیان شیعه حوثی که در شمال یمن مستقر هستند به منابع خبری گفته‌اند نظامیان یمن به سوی تظاهرکنندگان آتش گشودند و دست کم دو نفر را کشته و بیش از ۱۳ نفر را زخمی کرده‌اند. در صنعا پایتخت یمن نیز ده‌ها هزار نفر از طرفداران صالح با چوب و چماق به معترضان حمله کرده‌اند. از جزییات در گیری‌ها در این شهر هنوز گزارش موثقی در دست نیست.

روز جمعه بحرین نیز شاهد درگیری‌های سختی میان شیعیان و سنیان بوده است. از دو هفته پیش که اعتراض‌ها در بحرین آغاز شده این نخستین درگیری شدید میان معتقدان به این دو مذهب بوده است. وزارت کشور بحرین اعلام کرده صدها نفر در درگیری‌هایی که شب جمعه در شهر حمد‌، جنوب منامه‌، رخ داده شرکت داشته‌اند. بنابر این گزارش زد و خورد حدود دو ساعت طول کشیده و با مداخله پلیس خاتمه یافته است.

ادامه تظاهرات در عراق

اکثریت جمعیت بحرین را شیعیان تشکیل می‌دهند. جنبش اعتراضی در این کشور پادشاهی خواهان قدرت بیشتری برای مجلس انتخابی کشور است. در روزهای نخست اعتراض که از هفته‌ی آخر بهمن ماه آغاز شد پلیس بحرین با خشونت با معترضان برخورد می‌کرد. در پی افزایش اعتراض‌های بین‌المللی رویه‌ی پلیس اندکی تغییر کرد و دولت برای گفتگو با معترضان اعلام آمادگی کرده است.

در مواردی شعارهای پراکنده‌ای علیه خانواده سلطنتی بحرین که اهل سنت هستند شنیده شده است اما خواسته‌ی اصلی معترضان همچنان اصلاح ساختارهای سیاسی کشور است. جنبش اعتراضی در کشورهای عربی گرچه الهام بخش یکدیگر بوده‌اند خواسته‌های یکسانی ندارند. روز جمعه در شهرهای مختلف عراق نیز مردم به خیابان‌ها آمده‌اند تا علیه بیکاری، فساد اداری و ناتوانی دولت در تامین نیازهای عمومی اعتراض کنند.

در خواست اوباما، کناره گیری قذافی

روز جمعه شدیدترین درگیری‌ها و خشونت‌آمیزترین برخورد با معترضان از لیبی گزارش شده است. به گزارش منابع خبری هزاران نفر در طرابلس، پایتخت لیبی که مهمترین مرکز حامیان معمر قذافی به شمار می‌رود دست به تظاهرات زده‌اند و با حامیان قذافی درگیر شده‌اند. از جنوب و شرق لیبی نیز درگیری‌های شدید گزارش شده است.

نیروهای وفادار به حکومت در روزهای گذشته کوشیده‌اند به برخی از شهرهایی که در دست مخالفان قرار دارد حمله کنند. مخالفان موفق شده‌اند نیروهای وفادار به قذافی را از بندر بریقه که از مراکز مهم تولید نفت در کشور است عقب برانند. از شهر زاویه که در پنجاه کیلومتری جنوب طرابلس قرار دارد نیز خبر از درگیری‌های سختی می‌رسد که ظاهرا کشته‌های فراوانی بر جا گذاشته است.

نیروهای امنیتی لیبی از حضور خبرنگاران خارجی در مناطق تحت تسلط‌شان جلوگیری می‌کنند. مخالفان، حکومت را متهم می‌کنند با هواپیماهای جنگنده و هلیکوپتر به معترضان حمله می‌کنند. دولت لیبی این اقدام را تکذیب کرده است. مخالفان از کشورهای غربی خواهان جلوگیری از پرواز هواپیماها بر فراز لیبی هستند. کشورهای اروپایی و آمریکایی تا کنون به این درخواست پاسخ مثبت نداده‌اند. باراک اوبا رئیس جمهور ایالات متحده شب گذشته از قذافی خواست به جای ادامه‌ی خونریزی به درخواست مردم احترام بگذارد و از قدرت کناره‌گیری کند.

صدها کشته و زخمی در لیبی

نا بر گزارش‌ها عصر جمعه سربازان حدود هزار نفر را که در شرق طرابلس مشغول تظاهرات علیه قذافی بوده‌اند محاصره کرده‌اند. از سرنوشت این عده هنوز اطلاعی در دست نیست. یک خبرنگار گاردین به خبرگزاری الجزیره گفته است نیروهای دولتی با ده‌ها تانک و صدها سرباز به مقابله با معترضان پرداخته‌اند. شاهدان عینی از تیراندازی و پرتاب گاز اشک‌آور به سوی مخالفان گزارش داده‌اند.

یکی از سخنگویان مخالفان به خبرنگاران گفته است جنگنده‌های ارتش لیبی یک انبار مهمات را در جنوب بنغازی بمباران کرده‌اند. دو هدف اصلی حمله‌های هوایی جلوگیری از دست یافتن مخالفان به مهمات و ممانعت از تسلط آنها بر مناطق نفت‌خیز است. از شمار دقیق کشته شدگان و زخمی‌های درگیری روز جمعه گزارش‌های متفاوتی مخابره شده است.

خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش می‌دهد در حمله‌ی سنگین نظامیان به شهر زاویه بیش از ۱۲۰ نفر زخمی شده‌اند. الجزیره از پیدا شذن جسد ۲۰ نفر گزارش می‌دهد که ظاهرا با دست‌های بسته مورد اصابت گلوله قرار گرفته‌اند. برخی از منابع شمار قربانیان خشونت‌های روز جمعه را صدها نفر گزارش کرده‌اند.

مخالفان: مذاکره فقط بر سر رفتن قذافی

مخالفان با تشکیل یک شورای ملی در بنغازی در صدد سامان دادن به اوضاع در شهرهای آزاد شده و سازماندهی اقدام‌های بعدی علیه نیروهای وفادار به دیکتاتور لیبی هستند. این شورا پیشنهاد مذاکره با حکومت را که ظاهرا از سوی هوگو چاوز رئیس جمهور ونزوئلا مطرح شده رد کرد و گفته است، مذاکرات تنها می‌تواند حول چگونگی خروج قذافی از کشور و راه‌های کناره‌گیری او از مسئولیت‌هایش انجام شود.

گفته می‌شود قذافی نیز به رئیس سازمان امنیت لیبی دستور داده مخالفان را به پای میز مذاکره بکشاند. رویترز از قول مصطفی عبدالجلیل، وزیر کشور سابق معمر قذافی که رهبری شورای ملی لیبی را برعهده دارد گزارش داد مذاکرات بی نتیجه خواهد بود زیرا تنها قصد رهبر لیبی ادامه‌ی زمامداری است. قذافی از ۴۲ سال پیش که با یک کودتای نظامی قدرت را به دست گرفت خود را "رهبر انقلاب" می‌خواند. او اخیرا مدعی شده بود همه‌ی مردم لیبی عاشق او هستند.

BK/FW