جوان ایرانی و نرخ بیکاری ۵۰ درصدی

آیت‌الله امینی در نماز جمعه قم گفته اکثر جوانان ایرانی با مشکل بیکاری مواجه‌اند و گروهی به قصد گرفتن توصیه برای یافتن کار نزد وی می‌روند. آیت‌الله امینی با انتقاد از روش آمارگیری از بیکاران، تاکید کرده که آمارهای واقعی نگران ‌کننده‌اند.

سعید مدنی، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی در گفت‌وگو با دویچه‌وله با اشاره به تعریف حداقلی مرکز آمار ایران از اشتغال، نرخ واقعی بیکاری بر اساس هنجارهای متداول را در حد بحران ارزیابی می‌کند.

دویچه‌وله: خطیب نماز جمعه قم گفته که بهتر است آمار بیکاری را اعلام نکند تا مردم نگران نشوند. آخرین آماری که شما در اختیار دارید چقدر نگران‌کننده و تامل‌برانگیز است؟

سعید مدنی:

قبل از صحبت در مورد آمار بیکاری باید تعریف اشتغال را ارائه دهیم. مطابق تعریف مرکز آمار ایران، شاغل کسی است که حداقل دو ساعت در هفته قبل از آمارگیری کار کرده باشد. دولت با این تعریف اعلام کرده که نرخ بیکاری در ایران ۱۴ درصد است. اما با تعریف دیگر، این نرخ تغییر فاحش می‌کند. اگر تعریف اشتغال، تامین درآمد کافی باشد، دو ساعت کارهفتگی معنایی ندارد.

بسیاری صاحب‌نظران، میانگین نرخ بیکاری در ایران را چیزی بین ۲۵ تا ۳۰ درصد برآورد می‌کنند. البته این میانگین نرخ بیکاری در کل جامعه است. آمار رسمی دولتی که متکی بر حداقل دو ساعت کار هفتگی است، نرخ بیکاری میان گروه سنی ۱۵ تا ۲۹ سال را ۲۵ تا ۳۰ درصد عنوان می‌کند. اگر استاندارد تعریف اشتغال را بالا ببریم، خواهیم دید که نرخ بیکاری در جوانان به نزدیک ۵۰ درصد هم خواهد رسید. به‌همین دلیل است که این موج نگرانی در سطوح مختلف جامعه ایران دیده می‌شود.

از طرف دیگر مسئله تعدیل نیرو در بنگاه‌های صنعتی و تولیدی مطرح است که ناشی از تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی داخلی است. آیا بازخرید شدن افراد یا کم شدن ساعات کار شاغلان باید در تعریف اشتغال مورد نظر قرار گیرد و در نتیجه نرخ بیکاری را تحت شعاع قرار دهد؟

به طور قطع شرایط جدیدی در جامعه ایران بر اثر تحریم‌ها ایجاد شده است. تا سال گذشته، سیاست عمومی دولت اثرگذار بود که موجب شد نرخ سرمایه‌گذاری در ایران به حدود ۲،۷ درصد برسد. ما تنها در سال‌های پایانی جنگ بود که به این نرخ پایین سرمایه‌گذاری رسیدیم. اما با توجه به شرایط جدید که ناشی از نحریم‌هاست، وضعیت به مراتب بدتر خواهد شد.

بسیاری از مراکز تولیدی به دلیل نداشتن مواد اولیه به تدریج ساعت کار فعال خود را کاهش می‌دهند و مراکز دیگر تعدیل نیرو می‌کنند. انتظار می‌رود نرخ بیکاری با شدت گرفتن تحریم‌ها و بروز آثار واقعی آنها بیشتر و بیشتر شود. به همین دلیل ست که بسیاری کسان که در جریان نتایج واقعی تشدید تحریم‌ها هستند، ابراز نگرانی کرده‌اند. دیدیم که آقای رفسنجانی در اجلاس خبرگان بر جدی‌گرفتن تحریم‌ها تاکید کرد. یکی دیگر از نمودهای شرایط موجود، رکود در صنایع خودروسازی ایران است که خوابیدن آن می‌تواند وضعیت بیکاری را به مراتب بدتر از حال حاضر بکند.

و فکر می‌کنید عنوان شدن موضوع بیکاری از تربیون نمازجمعه و از سوی علمای دینی ناشی از همین احساس خطر است؟

قطعا! باید تاکید کنم که حتی در صورت نبودن تحریم‌ها نیز به دلیل سیاست‌های غلط دولت، نرخ بیکاری اضافه می‌شد. اما اینک با تشدید تحریم‌ها همه نگرانند که بحران بیکاری به نقطه پیچ برسد و مشکلات جدی اقتصادی و اجتماعی ایجاد کند. داشتن شغل تنها به معنای داشتن درآمد نیست، بلکه احساس مفید بودن، احساس امنیت و اثرگذاری اجتماعی در محیط پیرامون نیز بسیار مهم است. مطالعات مختلف روی آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد نشان می‌د‌هد که افزایش بیکاری یکی از عوامل مهم در تمایل به بزه، اعتیاد و گرایش‌های دیگری است که می‌تواند جامعه را با عوارض بسیار حادی روبرو کند.

مصاحبه‌گر: مهیندخت مصباح
تحریریه: بهمن مهرداد