حضور چشمگیر فیلم‌های سیاسی و اجتماعی در برلیناله
۱۳۸۹ بهمن ۲۴, یکشنبه
در بخش اصلی جشنواره برلین ۲۲ فیلم شرکت دارند که از میان آنها تنها ۱۶ فیلم بر سر خرس طلایی و خر‌س‌های نقره‌ای با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. اغلب فیلم‌ها برای نخستین بار در جهان در برلیناله اکران می‌شوند. امسال شاهد نمایش فیلم‌های سه بعدی نیز خواهیم بود.
فیلم‌هایی از کشورهای آرژانتین، آلمان، فرانسه، آمریکا، ایران، مکزیک، لهستان، کره‌جنوبی، روسیه، ترکیه، اتریش، هلند، اسراییل، مجارستان، بریتانیا و اوکرائين و غیره در بخش اصلی شرکت دارند.
با اکران هرچه بیشتر فیلم‌ها بازار گمانه‌زنی و انتخاب فیلم‌های برتر در بخش اصلی جشنواره برلین نیز گرم‌تر می‌شود. منتقدان و خبرنگاران سینمایی در صبحت‌های خصوصی و گزارش‌هایشان از فیلم‌های محبوب و برجسته می‌گویند و می‌نویسند.
فیلم "بی‌باک" یا "شهامت" (True Grit) به کارگردانی برادران کوئن آغازگر جشنواره بود. گرچه این فیلم در رقابت‌ها شرکت ندارد، اما تحسین بسیاری از منتقدان را تاکنون برانگیخته است. فیلم جدید بر اساس داستان "چارلز پورتیس" و فیلم قدیمی دیگری به نام "مارشال" ساخته است. در فیلم "مارشال" که در سال ۱۹۶۹ ساخته شده بود، جان وین با هنرنمایی خود موفق شد تنها جایزه اسکار در دوران زندگی هنریش را کسب کند.
در فیلم "بی‌باک" بازیگری جف‌بریجز، در نقش مارشال "روستر کاگبرن" بسیار درخشان‌تر از بازیگری جان وین در فیلم پیشین است. بی‌جهت نیست که فیلم "بی‌باک" نامزد ۱۰ جایزه اسکار در سال جاری شده است. به‌رغم بازیگران سرشناسی همچمون جف بریجز و مت دیمون، نباید از نقش‌آفرینی "هایلی استافیلد" در نقش دختری ۱۴ ساله که در پی انتقام از قاتل پدر خود است، غافل شد.
بازتاب مستقیم سیاست و اجتماع در برلیناله
موضوعات اجتماعی و سیاسی محور بسیاری از فیلم‌ها در بخش اصلی رقابت‌ها هستند. فیلم‌هایی همچون "به آلمان خوش‌آمدید"، "جایزه"، "كوریولانوس"، "مارجین کال" (اصطلاحی در بازار بورس)، "بهترین دشمن من"، "بخشش خون"، "فریاد به آسمان" و غیره مستقیماَ مسایل سیاسی و اجتماعی را در کانون داستان‌های خود قرار داده‌اند.
برلیناله امسال در مقایسه با سال پیش بازگشتی به فیلم‌ها و کارگردان‌های ناشناس داشته است. گرچه بازیگران و کارگردانان برجسته‌ی بین‌المللی در فستیوال امسال نیز حضور دارند، اما تعداد آنان بطور نسبی محدودتر است.
برلیناله این اقبال را دارد که به عنوان نخستین جشنواره بین‌المللی "الف" در هر سال میلادی، فیلم‌های مهمی را به فستیوال دعوت کند. اما توجه برلیناله به موضوعات سیاسی – اجتماعی شهرت ویژه‌ای را برای آن بوجود آورده، که البته همیشه درست نیست. زیرا گستردگی جشنواره برلین به ژانرهای مختلف و مضامین گوناگون امکان حضور را همواره در جشنواره برلین داده است.
دست‌اندارکاران جشنواره برلین چندی سالی است که هدف دوگانه‌ای را به پیش می‌برند. نخست؛ حضور فیلم‌های بزرگ با ستارگان سرشناس و سپس؛ ایجاد فضایی برای شرکت فیلم‌های هنری و ارزنده، اما با بودجه‌های محدود.
"جایزه" از دست مستبدان
فیلم جایزه (El premio) نمونه‌ای از فیلم‌های سیاسی- اجتماعی است . این فیلم ساخته‌ی "پائولا مارکویچ" از آرژانتین است که دوران حکومت خونتای نظامی در این کشور را به نمایش می‌گذارد.
دختری ۷ ساله‌ای با کفش‌های چرخدارش به زحمت بر روی شن‌های کنار ساحل در حرکت است. ساحلی خالی و متروک که مادر و دختری را در خود پناه داده است. پدر خانواده به خاطر مبارزه سیاسی مجبور به زندگی مخفی شده است؛ و دختر کوچک "سیسیلیا" و همسرش نیز در آلونکی سیمانی و محقر، در کنار ساحل، بدور از چشم نظامیان و ماموران دولتی روزگار سر می‌کنند. فیلم با حرکت آرام دوربین که گاهی تا حد ملالت ادامه می‌یابد، ترس، نومیدی، تحقیر و بطالت را بخوبی نشان می‌دهد.
اما آرزو و خواست‌های کودکانه سمت و سویی دیگر به این زندگی پنهانی می‌دهد. سیسیلیا می‌خواهد به مدرسه‌ی دهکده رود و از تنهایی بدر آید. اما نوشتن انشایی درباره ارتش کار دستش می‌دهد. دخترک که از مادر تنها نکوهش نظامیان را شنیده است، آن را به واقع در انشای خود با زبانی ساده بازنویسی می‌کند.
اما با مداخله مادر و پس گرفتن انشای نخست از آموزگار و نگارش انشایی کاملاَ متفاوت، سیسیلیا برنده جایزه از سوی نظامیان می‌شود. فضاسازی در فیلم بسیار ساده است و دیالوگ‌ها به‌رغم دوری از تکرار کلیشه‌‌های معمول در جوامع پلیسی، بر سطح می‌لغزند.
در آغاز فیلم، آسمانی گرفته و بادی شدید خبر از وضعیتی دردناک را می‌دهد، اما داستان در پایان نیز با فضایی مشابه و با بازگشت پدر سرانجامی خوش می‌یابد. به کمک موسیقی و با استفاده از آکرودهایی ناهمخوان تلاش می‌شود شرایط ترس و دلهره‌آور این مادر و دختر برجسته‌تر شود.
"جایزه" نخستین فیلم خانم مارکویچ است که در آرژانتین بدنیا آمده، اما در مکزیک هم اکنون زندگی می‌کند. فیلم تا حدی زیادی خاطرات کودکی مارکویچ از آرژانتین سال ۱۹۷۶ را نمایش می‌دهد. مارکویچ پیشتر نیز با نگارش سناریویی برای فیلم "دریاچه تاهو" در برلیناله شرکت داشت. این فیلم موفق به دریافت جایزه "آلفرد باوئر" در جشنواره برلین در سال ۲۰۰۸ شد.