خشونت‌ علیه زنان پناهنده و مهاجر؛ از وطن تا تبعید

در آستانه روز جهانی "مبارزه با خشونت علیه زنان" (۲۵ نوامبر)، ناهید کشاورز، نویسنده و روان‌درمانگر ایرانی مقیم آلمان، در دیدار با جمعی از فعالان سیاسی و مدنی ایرانی ساکن برلین از رنج‌ها و آسیب‌های زنان پناهنده و مهاجر سخن گفت.

نشست گفت‌وگو با خانم کشاورز، شامگاه جمعه ۸ نوامبر ۲۰۱۹ در کانون پناهندگان سیاسی ایرانی برلین برگزار شد. اجرای برنامه با خانم لیلا اصلانی بود و حاضران با گوشه‌هایی از ۲۷ سال تجربه مشاوره این روان‌درمانگر ایرانی با پناهنده‌ها و مهاجرانی از کشورهای مختلف از جمله ایران و افغانستان بیشتر آشنا شدند.

خانم کشاورز ۱۲ سال است که مسئولیت مرکز پناهندگان شهر کلن در آلمان را برعهده دارد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

دست‌درازی و خشونت تا آنسوی مرزها

کشاورز، نویسنده کتاب "کافه پناهنده‌ها" که تاکنون به چاپ چهارم رسیده است، آسیب‌ها و خشونت‌ورزی علیه زنان را در دو گروه "زنان پناهنده" و "زنان مهاجر" تقسیم کرد که یکی به دلیل تبعید و پناهندگی و دیگری به دلایلی مانند اقامت به واسطه همسر، کشورشان را ترک کردند.

او با اشاره به زنان پناهنده و شرایطی که آنها را مجبور به ترک سرزمین خود کرده است، گفت که بسیاری از این زنان قبل از اجبار به ترک وطن، به دلیل ترس و نگرانی بابت دستگیری، تبعیض اجتماعی و یا از دست دادن وابستگی‌های خانوادگی، آسیب‌های بسیاری دیدند.

این زنان حتی در مسیر طولانی رسیدن به کشور مقصد، اتفاق‌های ناگوار بسیاری هم داشته‌اند. تجربه سال‌ها مشاوره خانم کشاورز با زنان پناهنده همچنین نشان می‌دهد، تعداد زیادی از این زنان، به گفته خودشان در مسیر رسیدن به کشوری دیگر، همواره در معرض "پیشنهادهای مختلف سوء‌استفاده جنسی و تعرض" قرار داشتند.

"اجبار زنان به اقامت‌های طولانی مدت همراه با مردان ناآشنا، دست‌درازی‌های مدام به آنها و ترس از ناشناخته‌های پیش رو" از دیگر عوامل موثر بر خشونت‌ورزی علیه زنان پناهنده است.

 خانم کشاورز با تاکید بر اینکه "منظور این نیست که همه زنان پناهنده مورد تعرض قرار گرفته باشند"، یادآور شد که بیشتر این اتفاق‌های ناخوشایند برای زنان پناهنده، در طول مسیر و در کشورهایی رخ داده است که آنها مجبور بودند گاه تا چند ماه سکونت کنند.

هنوز هم مردسالاری؟

این اما همه ماجرا نیست، بلکه ورود به کشورهایی که قرار بوده "پناهگاه" زنان پناهنده باشد، به دلیل "درهم گسیختگی خانوادگی" باعث شده بسیاری از زنان در "خانواده مردسالار" خود هم تهدید شوند.

به اعتقاد خانم کشاورز، روان‌درمانگر و مشاور پناهندگان در کلن آلمان، بسیاری از شوهران با خاستگاه‌های کم‌مایه و مختلف فرهنگی، و به دلیل اینکه همچون کشور خودشان صاحب شغل و درآمدی نیستند، "نقش نان‌آوری" خود را در خانواده از دست داده و فشارهای وارده بر خود را به محیط خانواده منتقل می‌کنند. در این میان زنان، قربانی می‌شوند. این هم نوعی دیگر از خشونتی است که زنان پناهنده تجربه می‌کنند.

آشفتگی در شناخت و درک جامعه جدید که فرهنگی متفاوت دارد از یک سو، و نداشتن وضعیت روانی و بهداشتی مناسب از سوی دیگر، به اعتقاد خانم کشاورز، باعث از دست رفتن "امنیت روانی زنان پناهنده" می‌شود و آنها به جای تلاش برای شناخت فرهنگ جدید جامعه‌ای که وارد آن شده‌اند و همچنین استفاده از حقوق قانونی خود، ترجیح می‌دهند همه فشارها و آسیب‌های وارده بر خود را تحمل کنند.

خشونت علیه زنان مهاجر

خشونت علیه زنان پناهنده، خشونت است. شکل‌اش عوض شده ولی به نظر می‌رسد ماهیت آن تغییر نکرده است. این را می‌شود در سایه تجربه‌های زنان پناهنده‌ای فهمید که با خانم کشاورز صحبت کردند و از تجربه‌های تلخ و ناگوار خود گفته‌اند.

از نگاه نویسنده کتاب "میان دو تاریکی"، زنان مهاجر به دلایلی از جمله وابستگی به شوهران خود برای دریافت اقامت و داشتن زندگی بهتر، خشونت را تحمل می‌کنند. این زنان مدام هراس دارند که مبادا موقعیت خود را در خانواده از دست بدهند، بنابراین تصور می‌کنند اگر مطابق نظر مرد خانواده رفتار نکنند، امتیاز دریافت اقامت به واسطه شغل و یا موقعیت همسر خود را از دست می‌دهند.

کشاورز این را هم اضافه کرد که ناآگاهی از حقوق قانونی و در عین حال، حفظ موقعیت موجود برای بسیاری از زنان مهاجر، به دور خشونت علیه این زنان ادامه داده است؛ خشونتی که برای پایان دادن آن، زنان پناهنده و مهاجر باید به خودباوری و آگاهی برسند. بخشی از این خودباوری‌ها در کتاب "کافه پناهنده‌ها" روایت شده است.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

فرصت خداحافظی در "سودای نسرین"

سومین و جدید‌ترین کتاب خانم کشاورز با نام "سودای نسرین" به تازگی از سوی نشر "فروغ" منتشر شد. این کتاب، سومین اثر خانم کشاورز بعد از "کافه پناهنده‌ها" و "میان دو تاریکی" است. نویسنده در این کتاب سراغ موضوع غربت‌نشینی و سودای بازگشت به وطن رفته است. او باور دارد فرصت خداحافظی با سرزمین مادری، فراهم نشده است. به گفته نویسنده، بخش‌هایی از زندگی خود او در کتاب "سودای نسرین" روایت شده است.

۲۵ نوامبر، از سوی سازمان ملل به عنوان "روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان" نامگذاری شده است. خشونت علیه زنان بنا بر تعریف سازمان ملل متحد، هرگونه رفتاری است که می‌تواند منجر به آسیب بدنی، جنسی یا روانی زنان شود.