خطر گسترش درگیری ترکیه با کردهای سوریه چقدر جدی است؟

سینام محمد، نماینده منطقه خودمختار روژآوا در اروپاست. روژآوا منطقه‌ای کردنشین در شمال سوریه است که گروه‌های شبه‌نظامی مردمی آن نقشی تعیین در پیروزی ائتلاف بین‌المللی بر داعش داشتند. همین چند ماه پیش بود که سینام محمد در دفتر مرکزی کردها در شهر برلین در حضور رسانه‌ها خواستار حمایت جهانی از "قهرمانان رقه" شد. شمار بسیاری از "قهرمان رقه" از نیروهای "یگان‌های مدافع خلق" کرد بودند که با کمک نیروهای دمکراتیک سوریه، نیرویی که با کمک ارتش آمریکا در سوریه شکل گرفت، شهر رقه را در نبردی خانه‌به خانه با کشته‌های بسیار از تروریست‌های داعش پس گرفتند. این عملیات توسط نیروی هوایی ارتش آمریکا پشتیبانی می‌شد که دستکم حدود دو هزار سرباز در شمال سوریه دارد.

سینام محمد حال نگران عفرین است. او در گفتگو با دویچه‌وله می‌گوید که ترکیه منطقه عفرین را محاصره کرده تا "با تمام قدرت از تشکیل یک سیستم حکومتی فدرال در سوریه جلوگیری کند". کردهای سوریه خواستار خودمختاری بیشتر هستند اما می‌خواهند همراه با سایر گروه‌های مردمی سوریه، این کشور را از نو بسازند. سینام محمد حالا راهی واشنگتن است تا در مورد وضعیت عفرین با نمایندگان کنگره آمریکا و فعالان جامعه مدنی که حامی کردها هستند، گفتگو کند. او معتقد است تلاش رئیس‌جمهور ترکیه برای شکست کردها بی‌نتیجه خواهد بود و به دویچه‌وله می‌گوید: «کردهای ساکن مناطق مرزی سوریه و ترکیه مقاومت خواهند کرد. نه فقط شبه‌نظامیان بلکه نیروهای مردمی هم تسلیم ارتش ترکیه نخواهد شد.»

سینام محمد می‌گوید همپیمانان مبارزان شهر رقه راهی عفرین شده‌اند و اضافه می‌کند: «اما قدرتمند‌ترین سلاح کردهای سوریه مذاکره در آمریکا است.» به عقیده او هنوز بسیاری متوجه نشده‌‌اند که در مناطق کردنشین چه خبر است. کردها از یک سو متحد آمریکا در نبرد علیه داعش هستند اما از سوی دیگر مورد حمله یک عضو ناتو یعنی ترکیه قرار گرفته‌اند.

از قرار درک تحولات سیاسی پیچیده خاورمیانه گاه به زمان زیادی نیاز دارد. برای آمریکا تا کنون مشخص بود، کارشناسانی که در جریان نبرد با داعش به منطقه اعزام شدند، دستکم تا مدتی در منطقه خواهند ماند. این سیاست در دولت باراک اوباما و پس از آن اتخاذ شد که گروه‌های کرد به نیرویی کلیدی در نبرد با تروریست‌های داعش تبدیل شدند. آمریکا با ارسال سلاح حمایت از این نیروها را آغاز کرد و با اعزام واحدهای ویژه در جنوب قامشلی، پایگاهی در محوطه یک فرودگاه متروکه نظامی ارتش سوریه برپا کرد که خط پروازی به پایگاه‌های آمریکا در اروپا مانند پایگاه شهر رامشتاین در آلمان دارد.

آمریکا علاوه بر سلاح و نیروی نظامی ویژه، کارشناسانی برای بازسازی به منطقه اعزام کرد. این منطقه به گفته سینام محمد حتی یک مرکز رسانه‌ای دارد که از سوی نیروهای دمکراتیک سوریه اداره می‌شود و اخبار رسانه‌ای آن توسط کارشناسانی تهیه می‌شود که در آمریکا آموزش دیده‌اند.

خط قرمز آمریکا: منبج

کاخ سفید روز چهارشنبه ۲۴ ژانویه اعلام کرد که رئیس‌جمهور آمریکا گفتگویی تلفنی با رجب ‌طیب اردوغان همتای ترک خود داشته است. سینام محمد می‌گوید: «ما از ترامپ انتظار داریم که فشار بیشتری به ترکیه بیاورد.» او با این حال، انتشار بخشی از محتوای گفتگوی تلفنی ترامپ با اردوغان را یک موفقیت می‌داند. این‌ درحالی است که ترکیه می‌گوید اردوغان در گفتگو با ترامپ خواستار خروج نیروهای آمریکایی از منبج شده است.

گیدو اشتاین‌برگ، ‌کارشناس خاورمیانه در اتاق فکر "بنیاد علم و سیاست" در برلین می‌گوید: «منبج بی‌تردید خط قرمز آمریکاست. در منبج حدود دو هزار سرباز آمریکایی مستقر هستند که از کردهای سوریه در نبرد علیه داعش پشتیبانی کردند.» 

با اینکه روشن نیست که دونالد ترامپ چه پاسخی به رجب طیب اردوغان داده است اما گیدو اشتاین‌برگ‌ می‌گوید: «من نمی‌توانم تصور کنم که آمریکا سربازان خود را از منبج خارج کند.» 

یگان‌های مدافع خلق ترکیه سلاح‌های سبکی در اختیار دارند، اما سازمان‌یافته هستند. این یگا‌ن‌ها توسط حزب اتحاد دموکراتیک، موسوم به پ‌ی‌د (PYD) که بزرگترین حزب کرد در سوریه است تأسیس شدند که به نوعی مشابه حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) در ترکیه شناخته می‌شوند. پ‌ک‌ک‌ در اتحادیه اروپا در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دارد. در سال جاری میلادی قرار است دادگاهی در اتریش، در مورد اینکه حزب اتحاد دموکراتیک سوریه تروریستی است یا خیر تصمیم‌گیری کند.

نکته اینجاست که نیروهای این گروه نقشی کلیدی در پیروزی بر شبکه تروریستی داعش داشتند. آن‌ها سال ۲۰۱۴ به حمایت از پیشمرگه‌های کرد عراق برخاستند که پس از کشتار جمعی ایزدی‌ها وارد نبردی سنگین با نیروهای داعش شدند. پیروزی در صحنه نبرد، آنها را به یک نیروی سیاسی پراهمیت مبدل کرد. یک سال بعد، ارتش آلمان آموزش نیروهای پیشمرگه را در شمال عراق آغاز کرد و موشک‌های ضدتانک میلان در اختیار آنها گذاشت. حال ممکن است از این موشک‌ها برای عقب راندن تانک‌های لئوپارد آلمانی ارتش ترکیه استفاده شود.

هرچند گیدو اشتاین‌برگ می‌گوید موشک‌های میلان قدیمی هستند و خطری برای تانک‌های آلمانی ترکیه نخواهند داشت اما روز پنج‌شنبه (۲۵ ژانویه) یک مرکز رسانه‌ای نزدیک به کردها از حمله کردها به ارتش ترکیه و تخریب دو تانک خبر داد. این خبر البته هنوز از سوی هیچ منبع مستقلی تأیید نشده است.

بسیاری بر  این باورند که درگیری ارتش ترکیه و کردها تنها به منطقه عفرین محدود خواهد ماند. این منطقه تا سال ۲۰۱۲ میلادی، پیش از آغاز پیشروی کردها به سمت شرق، پایگاه مرکزی "یگان‌های مدافع خلق" بود. اما با این حال، عملیات تهاجمی ارتش ترکیه در این منطقه زندگی هزاران نفر از جمله تعداد پرشماری از آوارگان جنگ داخلی سوریه را که به مناطق کردنشین پناه برده‌اند به خطر انداخته است.