خط لوله نابوکو و آینده مبهم نقش ایران

همزمان با سفر خوزه مانوئل باروسو رئیس کمسیون اتحادیه‌ی اروپا و گونتر اوتینگر کمیسر انرژی این اتحادیه به جمهوری آذربایجان و ترکمنستان، خبرهای مربوط به خط لوله‌ی نابوکو در رسانه‌های اروپا نیز بیشترمطرح می‌شود.

سال ۲۰۱۱ درباره‌ی احداث این خط لوله تصمیم گرفته خواهد شد. قرار است ۶ کنسرن بزرگ انرژی اروپایی بخشی از نیاز گاز اتحادیه‌ی اروپا را مستقیما به‌وسیله‌ این خط لوله از حوزه دریای خزر تامین کنند.

راینهارد میچک Reinhard Mitschek مدیرعامل نابوکو به دویچه وله می‌گوید که برای انتقال گاز دریای خزر به اروپا، باید خط لوله "ترانس کاسپین" بین ترکمنستان و جمهوری آذربایجان در بحش جنوبی دریای خزر احداث شود.

نقش آذربایجان، ترکمنستان و عراق

راینهارد میچک درمصاحبه با بخش فارسی دویچه وله خاطرنشان می‌کند که سال ۲۰۱۰ برای نابوکو دستاورد خوبی داشته است. وی به امضای قراردادهای مربوط به تامین منابع مالی بین بانک‌ها و کنسرسیوم نابوکو، به تصویب موافت‌نامه‌های بین‌دولتی از سوی پارلمان‌ کشورهای شرکت کننده در پروژه نابوکو نیز اشاره می‌کند.

بنا به گفته‌‌ی مدیرعامل نابوکو، در تابستان ۲۰۱۰ ترکیه قراداد مهمی به منظور خرید گاز آذربایجان با این کشور امضاء کرد. در پائیز همان‌سال نیز، بین آذربایجان و خریداران گاز اروپائی مذاکراتی برای انتقال گاز این کشور انجام گرفت. میچک از جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و عراق به عنوان اصلی‌ترین تامین کنندگان گاز خط لوله نابوکو نام می‌برد.

مخالفت آمریکا با مشارکت ایران

بسیاری از دست‌اندرکاران امور گاز بر این باورند که منابع عظیم گاز ایران نیز در تامین گاز نابوکو نقش اساسی خواهد داشت و بدون گاز ایران اجرای این پروژه مقرون به صرفه نخواهد بود.

اما با مخالفت صریح آمریکا، شانس مشارکت ایران بیشتر از همیشه کاهش یافته است. ريچارد مورنينگ‌ستار نماينده‌ی آمريكا در امور اورآسيا، اخیرا با مشاركت ايران در پروژه‌ی نابوكو صریحا مخالفت کرد. وی برای مشارکت ایران در این پروژه شرط گذاشت که تا پیش از حل مشكلات مربوط به برنامه‌ی هسته‌ای ايران و بهبود روابط اين كشور با آمريكا و كشورهای ديگر، ايران نبايد در پروژه‌ی نابوکو شركت كند.

ایران وارد کننده گاز

خط لوله نابوکو ازنقطه نظرایران یک پروژه اقتصادی شمرده می‌شود. مقام‌های جمهوری اسلامی ایران می‌گویند که اعمال نفوذ سیاسی برخی از کشورها از مشارکت ایران در این پروژه اقتصادی جلوگیری کرده است.

دویچه وله دراین‌باره نظر مدیر‌عامل نابوکو را جویا شد. آقای میچک چنین پاسخ می‌دهد: «این کاملا درست است که نابوکو یک طرح اقتصادی است. اما درباره‌ی خرید گاز از ایران باید گفت، ایران فعلا بخشی از مصرف گاز داخلی خود را نیز از ترکمنستان خریداری می‌کند. ایران در حال حاضر گاز اضافی برای صادرات در اختیار ندارد. علاوه بر این به‌لحاظ سیاسی نیز شرایط برای اتصال گاز ایران به خط لوله نابوکو فعلا فراهم نیست».

اما میچک تائید می‌کند، در درازمدت ایران به عنوان صاحب دومین ذخائر گاز جهان احتملا یکی از تامین‌کنندگان گاز اروپا خواهد بود.

گاز ایران در ترکیه

اما ایران بخشی از نیازهای گازی ترکیه را تامین می‌کند که یکی از سهامداران نابوکو است. اردوغان، نخست وزیر ترکیه پیش از این گفته است که بدون گاز ایران نابوکو با مشکل روبرو خواهد شد. بنابراین با توجه به خط لوله‌ی موجود بین ایران و ترکیه، آیا ایران برای پیوستن به نابوکو شانسی خواهد داشت؟

مدیر عامل خط لوله‌ی نابوکو در پاسخ به این پرسش می‌گوید:« ترکیه که سهامدار نابوکو هست براساس قراردادهای گازی از ایران گاز می‌خرد. نابوکو در خرید گاز سهامداران نقش مستقیمی ندارد و آن‌ها خودشان تصمیم می‌گیرند که نیازهاشان را از کجا تامین کنند».

انتقال گاز دریای خزر

بر اساس گفته‌های راینهارد میچک مدیرعامل نابوکو کنسرن‌های غربی به منظور انتقال گازدریای خزر مذاکرات خود را با ترکمنستان و آذربایجان آغاز کرده‌اند. از جمله سفر خوزه مانوئل باروسو رئیس کمسیون اتحادیه اروپا و گونتر اوتینگر کمیسر انرژی این اتحادیه به جمهوری آذربایجان و ترکمنستان نیز، با همین هدف صورت‌ گرفته است.

مدیر‌عامل نابوکو برای انتقال گاز خزر تاسیس خط لوله‌ی ترانس کاسپین را ضرروری می‌داند. وی می‌گوید، ترکمنستان با احداث شبکه‌ی داخلی خط لوله "شرق- غرب" و انتقال گاز خود به سواحل دریای خزر، زمینه را برای احداث خط لوله‌ی ترانس کاسپین آماده کرده است. آقای میچک معتقد است، لاینحل ماندن رژیم حقوقی دریای خزر نیز مانعی برای اجرای پروژه نابوکو نخواهد بود.

پایان طرح خط لوله‌ی نابوکو

راینهارد میچک در گفتگوی خود با دویچه وله تاکید می‌کند که حجم گاز منطقه بیشتر از گاز مورد نیاز نابوکو هست و بانیان این خط لوله از این بابت نگرانی ندارند. حداکثر ظرفیت انتقال خط لوله نابوکو ۳۱ میلیارد متر مکعب گاز در سال خواهد بود.

خط لوله‌ی گاز نابوکو در دو مرحله اجرا خواهد شد. در فاز نخست یک خط لوله ۲ هزار کیلومتری میان مرز ترکیه تا منطقه "باوم گارتن" در اتریش کشیده می‌شود. در فازدوم نیز، خط لوله‌‌هائی در مرزهای بین ترکیه و گرجستان، و ترکیه و عراق احداث خواهد شد.

آغاز ساخت خط لوله "نابوکو" بنا به گقته‌ی مدیرعامل نابوکو برای سال ۲۰۱۲ در نظر گرفته شده است. پیش‌بینی می‌شود از سال ۲۰۱۵ گاز دریای خزر از طریق خط لوله "نابوکو" به کشورهای عضو اتحادیه اروپا صادر شود.

طاهر شیرمحمدی
تحریریه: جواد طالعی