دانشجوی ایرانی از تحصیل در رشته اقتصاد می‌گوید
۱۳۹۰ اسفند ۹, سه‌شنبه
علم اقتصاد در دانشگاههای آلمان در مقطع کارشناسی در قالب دو رشته، علوم اقتصاد کلان یا در آلمانی (Volkswirtschaftslehre) و علوم اقتصاد خرد یا در آلمانی (Betriebswirtschaftslehre) ارائه می‌شود.
دانشگاه شهر بن در این زمینه از شهرتی جهانی برخوردار است. در این دانشگاه پس از مقطع کارشناسی، این رشته تنها به زبان انگلیسی تدریس می‌شود. شرایط خوب کاریابی برای فارغ‌التحصیلان این رشته هر ساله تعداد زیادی دانشجو را جذب تحصیل در این رشته می‌کند. مونا لشگری-هاینتز دانشجوی دوره کارشناسی اقتصاد در دانشگاه بن است. وی در گفت و گو با دویچه وله از شرایط تحصیل در این رشته می‌گوید.
بشنوید: گفت‌وگو با مونا لشگری−هاینتز درباره تحصیل در رشته اقتصاد در آلمان
دویچه وله: خانم لشگری شما در ترم‌های پایانی دوره‌ی کارشناسی رشته‌اقتصاد در دانشگاه بن در آلمان هستید. آیا پیش زمینه‌ای در این رشته در ایران داشتید یا در آلمان تحصیل‌تان در این رشته را شروع کردید؟
مونا لشگری−هاینتز: نه، من در ایران رشتهی ادبیات زبان آلمانی خوانده بودم. البته همیشه از اقتصاد خوشم می‌آمد، ولی خب تصمیم جدی نداشتم. نه، پیش زمینه‌ای نبود.
چه طور شد که از ادبیات سراغ رشته خشکی چون اقتصاد رفتید؟
من وقتی به آلمان آمدم ، تصمیم داشتم در همان رشتهی خودم ادامه تحصیل دهم. ولی در دانشگاه هایدلبرگ، شهری که در آن شروع کردم، فقط می‌شد زبان آلمانی را با یک گرایش خاص خواند و من آنجا گرایش اقتصاد را انتخاب کردم. بعد از ترم اول متوجه شدم که از کلاسهای اقتصاد بیشتر خوشم می‌‌آید. تصمیم گرفتم ترم بعد از آن فقط اقتصاد بخوانم و دانشگاه بن را انتخاب کردم. ولی راجع به خشکی این رشته، اتفاقاً اصلاً رشتهی خشکی نیست. خیلی هم جالب است. به نظر من اتفاقاً به کسی که تازه به آلمان آمده برای درک جامعه خیلی کمک می‌کند. فکر می‌کنم از این طریق بهتر می‌توان ارتباط بین مسائل را فهمید و این که جامعه چطور کار می‌کند. به نظر من رشتهی جالبی است.
این رشته در سطح کارشناسی در آلمان با دو گرایش متفاوت ارائه می‌شود که اسم‌شان به آلمانی "فا و ال" و" ب و ال" است. می‌توانید درباره‌ی این دو گرایش برای علاقمندان توضیح کوتاهی دهید؟
"فا و ال" و " ب و ال" هر دو در واقع جزو علوم اقتصادی به‌حساب می‌آیند و از نظر بنیادی خیلی شبیه به‌هم هستند. ولی "فا و ال" بیشتر همان اقتصاد کلان است که اقتصاد کل یک کشور یا جامعه را بررسی می‌کند و در واقع به گرفتن تصمیمات سیاسی، اقتصادی، تصمیمات پولی و ارزی بانک مرکزی یا افزایش و کاهش سودهای بانکی کمک می‌کند. بیشتر در این موارد کاربرد دارد. از نظر علمی هم میزان تئوری در این رشته نسبت به " ب و ال" بیشتر است.
ولی " ب و ال" همان‌طور که گفتم آن قدر متفاوت نیست و همان اقتصاد خرد است که به چگونگی اداره‌ی موفق یک واحد کوچک اقتصادی می‌پردازد. این واحد اقتصادی می‌تواند یک کارخانه‌ی تولیدی باشد. در این کارخانه‌ی تولیدی یک واحد کوچک بررسی می‌شود و این که چطور می‌تواند با کمترین هزینه بیشترین تولید را داشته باشد. در واقع روی افزایش سود و کیفیت تولیدات یا خدمات کار می‌شود و این یکی از تفاوت‌های این دو رشته است. بستگی دارد که آدم بعداً بخواهد چه شغلی داشته باشد. اما این طور نیست که کسی که "فا و ال" خوانده باشد نتواند شغل کسی را که " ب و ال" خوانده است انجام دهد. این‌دو رشته را می‌توان باهم ترکیب هم کرد. مثلاً می‌توان در رشته علوم اقتصادی تحصیل کرد که ترکیبی از هر دو رشته است یا می‌شود "فا و ال" خواند با گرایش " ب و ال"، یا برعکس. تنها تفاوت عمده همین است که گفتم.
شرایط پیدا کردن کار با مدرک کارشناسی در این رشته چه طور است؟ یعنی آیا به نظر شما ادامه‌ی تحصیل شرط لازم برای پیدا کردن کار در این زمینه است یا این که با مدرک کارشناسی هم امکان پیدا کردن شغل مناسب در ارتباط با این رشته وجود دارد؟
خب بازار کاری این رشته خیلی خوب است. برای این که به‌هرحال آلمان یک کشور صنعتی‌ست که اقتصادی قوی دارد. این رشته هم همه جا کاربرد دارد. می‌شود برای بانک، بیمه و هر شرکت دیگری کار کرد. به همین دلیل معمولاً در این رشته مشکل بیکاری نیست. ولی با مدرک کارشناسی به‌هرحال همان مشکلاتی بر سر راه هست که برای رشته‌های دیگرهم هست. مدرک کارشناسی (Bachelor) هنوز زیاد برای شرکت‌ها جا نیفتاده است. در هر حال کمی سخت است، ولی این طوری نیست که نشود با آن کار پیدا کرد. ولی خب به‌هرحال وقتی آدم با مدرک کارشناسی کار پیدا می‌کند، وظایفی که انجام می‌دهد به اندازه‌ی وظایف فردی که با مدرک کارشناسی ارشد (Master) یا با دیپلم مشغول به کار می‌شود مهم نیست. ولی اگر آدم بخواهد بعدها در زندگی‌کاری پیشرفت کند و به مراحل بالاتر برود، به نظر من مدرک کارشناسی کافی نیست. بعدها باید دوره کارشناسی ارشد را هم بگذراند.
در شروع گفتگوی‌مان گفتید که قبلاً در ایران در رشتهی زبان و ادبیات آلمانی تحصیل کرده‌اید. آیا تحصیلات قبلی شما باعث شد که در شروع و در ادامه‌ی آن در دوران تحصیلاتان، زبان دیگر مشکلی برای فهم دروس نباشد یا این که بازهم لازم بود برای زبان تخصصی زمان بگذارید و خودتان را آماده کنید؟
من فکر می‌کنم که هر رشته‌ای که آدم بخواهد در دانشگاه بخواند، همیشه یک زبان تخصصی دارد. همه‌ی همکلاسی‌های من، حتی کسانی که زبان مادری‌شان هم آلمانی بود، اوایل با زبان تخصصی مشکل داشتند. برای خود من دو ترم اول خیلی سخت بود. بعضی وقتها فکر می‌کردم که در کلاس اشتباه نشستم و احتمالا این‌ها چینی حرف می‌زنند. زیاد چیزی نمی‌فهمیدم. خب کسی که زبان مادریش آلمانی نیست و سررشته‌ای ندارد ، به نظر من برای یادگیری به وقت بیشتری احتیاج دارد. برای این که نیمی از وقتش می‌رود به پای اینکه بفهمد که اصلا متن از او چه می‌خواهد. از نظر زبانی چرا یک مقدار سخت بود و من فکر می‌کنم که این امری عادی‌ست. حتی بچه‌های دیگرهم که زبان مادری‌شان بود، برایشان سخت بود. ولی مهم نیست. آدم راه می‌افتد. یک‌مقدار بیشتر کار می‌برد، ولی خب یک وقتی دیگر یاد می‌گیری.
زبان انگلیسی چه طور؟ اهمیت این زبان در تحصیل این رشته چه قدر است؟
زبان انگلیسی اگر در سطح کارشناسی بخواهید، معمولاً واحدهای اجباری همه به آلمانی‌ست. ما واحد اجباری به انگلیسی نداشتیم. چندتا واحد اختیاری به انگلیسی بود که آن هم مهم نیست. انگلیسی در سطح کارشناسی فکر می‌کنم فقط برای خواندن کتابها و منابع لازم است. ولی برای کارشناسی ارشد حتماً باید انگلیسی هم بلد بود. خیلی از دانشگاهها کارشناسی ارشد را فقط به زبان انگلیسی ارائه می‌دهند.
خانم لشگری دانشگاه چه طور، امکاناتی برای یادگیری زبان تخصصی انگلیسی در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد؟
دانشگاه بن هم برای زبان انگلیسی و هم برای زبان آلمانی کلاسهای زبان تخصصی رشتهی اقتصاد را دارد که به نظر من خیلی هم عالی‌ست. مختص دانشجویان خارجی‌ست. من خودم شرکت نکردم، ولی کسانی که رفته بودند خیلی راضی بودند. یعنی دانشگاه خودش هم کمک می‌کند.
کلاسهای درس چه طور؟ شرایط کلاسهای درسی چه طور است، می‌توانید شرایط را شاید با تجربه‌تان از ایران مقایسه کنید؟
تفاوت در شرایط کلاسهای درسی به نظرم یک‌مقدار به رشته مربوط است. در رشته زبان و ادبیات آلمانی که در ایران و بعد در آلمان می‌خواندم، این قدر دانشجو زیاد نبود. ولی اینجا در ترم اول رشته "فا و ال" دانشجو خیلی زیاد بود. یعنی همه‌ی کلاس‌ها، همه‌ی سالن کلاً پر بود و بعضی وقتها حتی جا برای نشستن پیدا نمی‌شد. ولی با مرور زمان تعداد دانشجوها کمتر شد. یکسری بودند که احساس می‌کردند این رشته به دردشان نمی‌خورد، یا خوششان نیامد و خیلی‌ها عوض کردند. خیلی‌ها نمی‌توانستند چون خیلی سخت بود و رفتند. ولی به‌هرحال چیزی که برای من جالب بود این بود که با مرور زمان این تعداد نصف شد. یعنی پیش می‌آمد که آخر ترم تنها ۳۰ نفر نشسته بودند در آن سالنی که معمولاً سیصد چهارصد نفر جا می‌شوند. فکر می‌کنم هر ترم شرایط همینطور است .
رشتهی اقتصاد در دانشگاه بن شهرت زیادی دارد. آن طور که ما دیدیم دانشگاه بن در رده‌بندی دانشگاههای ارائه دهنده‌ی این رشته، چه در آلمان چه در سطح جهانی، جزو صدرنشینان است. این موقعیت دانشگاه چه تأثیری بر زندگی دانشجویی یا برنامه‌ی درسی دانشجویان این رشته دارد؟
همان طور که شما گفتید دانشگاه بن بین تمام دانشگاههای آلمانی زبان برای رشته "فا و ال" در سال۲۰۱۱ رتبه‌ی چهارم را به دست آورد. برای "فا و ال" دانشگاه خیلی خوبی‌ست و خیلی از استادان جهانی و خیلی از دانشمندان بزرگ علم اقتصاد اینجا استاد هستند. مثل پرفسور"Selten" که جایزه‌ی نوبل برده است یا پرفسور"Hellwig" ، پرفسور "Engel" ، پرفسور"Falk". این‌ها همه آدم‌های مهمی در این رشته هستند که در دانشگاه بن تدریس یا تحقیق می‌کنند. به خاطر همین هم سطح علمی در دانشگاه بن خیلی بالاست و به همین خاطرهم یک‌مقدار "فا و ال" خواندن در بن سخت است. ولی فکر می‌کنم که این به شکلی هم عمدی‌ست. یعنی دانشگاه خودش می‌خواهد که سطح بالا باشد و درس‌ها سخت باشند و همان طور که گفتم درصد بالایی هم در ردی‌ها داریم. به نظر من هم بد نیست، چون به‌هرحال مدرک این دانشگاه مثل کارت ویزیت است. وقتی آدم می‌گوید من در بن درس خواندم، خیلی فرق می‌کند با دانشگاههای دیگر. یعنی شرکت‌ها یا کارفرما هم این را می‌دانند که این امر مثبتی‌ست برای دانشجوها. و خیلی هم خوب است اگر بعداً آدم بخواهد در زمینه‌ی پژوهش کار کند. خیلی دانشگاه خوبی‌ست برای این مسئله.
می‌توانید برای ما راجع به شرایط پرداخت شهریه در این دانشگاه کمی صحبت کنید؟
شهریه‌ها آن زمانی که من شروع کردم یک چیزی حدود هشتصد یورو بود که باید هر ترم پرداخت می‌کردیم. ولی الان دقیقاً یادم نمی‌آید که این شهریه‌های دانشجویی در استان "نورد راین وستفالن" کی برداشته شد. در حال حاضر هر ترم مبلغی حدود دویست یورو پرداخت می‌کنیم که آن هم برای مسائل اداری و برای بلیط دانشجویی و این‌ها هست. ولی الان تحصیل در استان "نورد راین وستفالن" مجانی‌ست.
منظورتان از بلیط دانشجویی چیست؟
بلیط دانشجویی بلیطی‌ست که امکان استفاده از تمام وسائل نقلیه در سراسر استان "نورد راین وستفالن" را در اختیار دانشجویان این استان قرار می‌دهد.
مصاحبه‌گر: شورا آذرنوش
تحریریه: بهمن مهرداد