"دختربچه‌ها فکر می‌کنند به اندازه کافی باهوش نیستند"
۱۳۹۵ بهمن ۱۳, چهارشنبه
نتایج یک مطالعه علمی تازه که توسط پژوهشگران دانشگاه ایلی‌نوی انجام شده، حاکی از مشاهد‌ه‌ای تلخ در مورد تأثیر کلیشه‌های جنسیتی بر کودکان است. این تحقیق نشان می‌دهد که دختربچه‌ها از سن شش سالگی به بعد گمان می‌برند که استعداد‌شان از پسربچه‌های همسن و سال‌شان کمتر است.
این تحقیق به سرپرستی لین بین، روانشناس دانشگاه ایلی‌نوی و همکارانش صورت گرفته و در مجله تخصصی "ساینس" منتشر شده است. آنها گفته‌اند که دختران از این سن به بعد گمان می‌برند که یک سری از فعالیت‌ها "مخصوص آنها نیست" فقط به این دلیل که فکر می‌کنند به اندازه کافی باهوش نیستند.
پژوهشگران مشاهده کرده‌اند که دختربچه‌ها در سن پنج سالگی خود را به همان اندازه باهوش نسبت به پسران هم‌سال‌شان می‌دانند، اما اندک زمانی بعد به نظر می‌رسد که این اعتماد به نفس رنگ می‌بازد.
"واقعا باهوش" یا "واقعا سختکوش"
تیم پژوهشگران برای انجام این تحقیق مجموعا ۴۰۰ کودک ۵ تا ۷ ساله را مورد پرسش قرار داد. این کودکان از طبقه متوسط سفیدپوست جامعه آمریکا انتخاب شدند و از همین رو نیز پژوهشگران تأکید کرده‌اند که نتایج بدست آمده نماینده همه طیف‌های اجتماعی و قومی این کشور نیست.
محققان در یکی از آزمون‌های ابتدایی خود داستانی را برای بچه‌ها تعریف کردند که قهرمان آن "بسیار بسیار باهوش" بود. آنها سپس با نشان دادن چهار عکس که تصویر دو زن و دو مرد را نشان می‌دادند، از بچه‌ها خواستند تا حدس بزنند قهرمان این داستان می‌تواند کدام یک از آدم‌های این تصاویر باشد.
دختربچه‌ها و پسربچه‌های ۵ ساله غالبا به طور یکسان هم‌جنسان خود را انتخاب کردند. اما در گروه سنی ۶ و ۷ سال نتیجه طور دیگری رقم خورد؛ دختربچه‌ها به طور قابل‌توجهی هم‌جنسان خود را کمتر مثبت ارزیابی کرده و اغلب مردان را انتخاب کردند.
در مرحله بعدی این آزمون دانشمندان دو بازی فکری با محتوای مشابه را به بچه‌ها دادند. با این تفاوت که روی یکی از بازی‌ها نوشته شده بود "برای بچه‌هایی که واقعا واقعا باهوش هستند". روی بازی دیگر اما جمله دیگری نقش بسته بود: "برای بچه‌هایی که واقعا واقعا سختکوش هستند".
پس از معرفی این بازی‌ها به بچه‌ها دانشمندان مشاهده کردند که دختربچه‌های ۶ و ۷ ساله در مقایسه با پسربچه‌های همسن و سال‌شان به طرزی قابل توجه علاقه کمتری نسبت به بازی‌ای نشان دادند که روی آن نوشته شده بود برای بچه‌های واقعا باهوش.
اما بازی دیگر که برای بچه‌های "واقعا سختکوش" بود، به طور مساوی مورد توجه دختربچه‌ها و پسربچه‌ها قرار گرفت. اجرای این آزمون روی بچه‌های ۵ ساله نشان داد که آنها تفاوتی میان بازی‌ها قائل نشده‌اند و به یک اندازه آنها را دوست داشته‌اند.
وفور قهرمانان مرد، کمبود قهرمانان زن
این پژوهشگران در مقاله خود تصریح کرده‌اند که نمی‌توان به وضوح چگونگی پیدایش چنین تغییری را در طرز تفکر و ارزیابی بچه‌ها توضیح داد، اما نکته‌ای که واضح است تأثیر هنجارهای اجتماعی در تقویت کلیشه‌های جنسیتی است که روی کودکان نیز از همان سنین پایین تأثیر می‌گذارد.
لین بین، سرپرست این تیم تحقیقاتی می‌نویسد: «جامعه ما تمایل دارد هوش و درخشش را بیشتر با مردان پیوند دهد تا با زنان.»
همین طرز نگرش نیز به اعتقاد پژوهشگران مانع از آن می‌شود که زنان به سراغ مشاغلی بروند که با هوش و استعداد ذاتی پیوند خورده‌اند.
دو تن از پژوهشگران در مقاله‌ای که برای "نیویورک تایمز" نوشته‌اند به شخصیت‌های داستانی در کتاب‌های معروف اشاره کرده‌اند که غالب آنان مرد هستند. هر چند در این میان استثناهایی نظیر شخصیت هرمیون گرنجر در داستان‌های هری پاتر وجود دارد، اما با این حال تفکر قالب اجتماع به گفته این دانشمندان بیشتر مشوق این دیدگاه است که باهوش بودن یک استعداد ذاتی مردانه به شمار می‌رود.
آنها در مقاله خود به نتیجه تحقیقی اشاره کرده‌اند که در سال ۲۰۱۴ بر پایه جستجوهای والدین آمریکایی در گوگل منتشر شده بود. در این تحقیق گفته شده بود که والدین آمریکایی پرسش "آیا پسر من نابغه است؟" را دو برابر جمله "آیا دختر من نابغه است؟" در گوگل جستجو کرده‌اند.
این در حالی است که پرسش‌هایی که با ظاهر مرتبط بوده‌اند، بیش از همه شامل حال دختران می‌شده است. برای نمونه پرسش "آیا دختر من اضافه وزن دارد؟" نزدیک به ۷۰ درصد بیش از پرسش "آیا پسر من اضافه وزن دارد؟" در گوگل جستجو شده بود.
محققان می‌گویند تأکید جامعه، آموزگاران و والدین بر اهمیت یادگیری و سختکوشی و نه فقط توانایی ذاتی می‌تواند سپری برای دختران در راستای محافظت از آنان در برابر کلیشه‌های جنسیتی باشد.
از سوی دیگر همانطور که برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند خلق و ارائه مدل‌‌های موفق آموزنده برای دختران می‌تواند موجب تقویت انگیزه آنها شده و این ذهنیت را که دختران از نظر هوشی توانایی رقابت با پسران را ندارند، در آنها از میان ببرد.