دشواری‌های اجرای تفاهم‌نامه استراتژیک ایران و افغانستان
۱۳۹۲ مرداد ۱۶, چهارشنبه
این تفاهم‌نامه استراتژیک میان تهران و کابل زمانی امضا شده که مقام های آمریکایی بر امضای موافقت‌نامه امنیتی با افغانستان تاکید می‌کنند ولی دولت افغانستان گفت‌وگو بر سر این موافقت‌نامه را به حالت تعلیق در آورده است.
ایران با حضور نیروهای بین‌المللی در افغانستان مخالف است و برای جلوگیری از امضای توافق‌نامه همکاری‌های استراتژیک بین افغانستان و امریکا تلاش کرده است.
شاه‌حسین مرتضوی، روزنامه نگار و آگاه مسایل سیاسی می گوید که حکومت افغانستان از این طریق می‌خواهد فشار بیشتری بر ایالات متحده آمریکا وارد کند. او می‌گوید: «این تفاهم‌نامه بیشتر یک پیام سیاسی خطاب به آمریکا است. آقای کرزی با این تفاهم‌نامه خواست نشان دهد که ما می‌توانیم با دشمنان درجه یک امریکا نیز همکار شویم، در صورتی که آمریکا با ما همکاری نکند.»
با وجود انتقاد صریح مقام های ایران از حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان، مقام‌های حکومت افغانستان همواره گفته‌اند که ایران در ده سال اخیر در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی با افغانستان همکار بوده است.
همکاری‌های انتظامی و امنیتی
در متن تفاهم‌نامه افغانستان و ایران آمده است که دو کشور در زمینه‌های انتظامی همکاری می‌کنند. انتقال تجارب و آموزش نیروهای انتظامی، همکاری و انتقال تجارب در مبارزه با تروریسم و جرایم سازمان یافته و همچنین برگزاری رزمایش‌های مشترک انتظامی برای مبارزه با تروریسم و مواد مخدر از جمله این همکاری‌ها خوانده شده است. اما آگاهان مسایل نظامی می‌گویند که انجام چنین تعهداتی در عمل ناممکن است.
ژنرال عتیق‌الله امرخیل، کارشناس مسایل نظامی افغانستان می‌گوید: «ایالات متحده آمریکا اجازه نخواهد داد ایران و افغانستان در حضور نیروهای امریکایی، دست به رزمایش مشترک بزنند و یا افغانستان اطلاعات انتظامی خود را با ایران که مخالف امریکا است، مبادله کند.»
آقای امرخیل می‌افزاید: «آمریکا در مساله افغانستان بی تفاوت نیست. طوری نیست که افغانستان هرچه بخواهد، بتواند آن را انجام دهد.»
به باور آقای امرخیل آمریکا در مدت یازده سال گذشته در عرصه نظامی و امنیتی افغانستان سرمایه گذاری کرده است. او می‌گوید در حال حاضر تجهیزات و تمام مصارف اردوی ملی افغانستان از سوی آمریکا تامین می شود و در چنین صورتی مبادله اطلاعات و همکاری های انتظامی عملا ناممکن است.
مبارزه با تهدیدهای مشترک؟
براساس متن تفاهم‌نامه استراتژیک افغانستان و ایران دو کشور توافق کرده‌اند تا با تهدیدات مشترک مبارزه کنند. تفاهم‌نامه گفته است که دو کشور با در نظرداشت تهدیدات مشترک و لزوم همکاری برای حفظ امنیت خود، با هم همکاری می‌کنند.
اما آگاهان می‌گویند همکاری در مبارزه با تهدیدات مشترک عملا مفهومی ندارد، زیرا نیروهای بین‌المللی و به خصوص آمریکا در یازده سال اخیر با پول و نیروی انسانی از افغانستان دفاع کرده‌اند.
شاه‌حسین مرتضوی می‌گوید القاعده و طالبان دشمنان افغانستان‌اند، در حالی که ایران برای منافع خود با گروه طالبان همکاری می‌کند: «بیشترین مشکل ایران به خاطر تبعیض علیه اقلیت های کرد و بلوچ و عرب و آذری است. در حالی که ما با پدیده طالبانیزم و القاعده روبرو هستیم، هیچ‌وقت ایران در برابر القاعده و طالبان موضع نداشته، هیچ وقت موضع این‌ها (طالبان) را ملاها و مجتهدانش حرام اعلام نکرده و حملات انتحاری را نیز محکوم نکرده‌اند. بنابراین ما دشمن مشترک با ایران نداریم.»
آقای امرخیل نیز می‌گوید ایران طالبان را حمایت می‌کند و به این گروه سلاح و مهمات می دهد. به باور تحلیل‌گران دو کشور تنها در عرصه مبارزه با مواد مخدر می توانند همکاری داشته باشند.
این آگاه مسایل نظامی می گوید برگزاری رزمایش مشترک نظامی ایران و افغانستان در پهلوی نیروهای نظامی ایالات متحده آمریکا امکان ناپذیر نیست.
متحدان ضعیف بجای همکاران قوی
آگاهان مسایل سیاسی می‌گویند امضای چنین تفاهم‌نامه ای با ایران ایالات متحده آمریکا را از ادامه کمک به افغانستان دلسرد می‌کند. جامعه جهانی تعهد کرده است که با ادامه کمک های مالی، حکومت و نیروهای امنیتی افغانستان را حمایت کند.
حمیدالله فاروقی، استاد دانشگاه کابل می‌گوید ایران و سایر کشورهای منطقه حتی هند، توانایی حمایت مالی از افغانستان را ندارند. اردوی ملی افغانستان توسط ایالات متحده آمریکا تجهیز می‌شود و امکان مبادله اطلاعات نظامی با ایران ممکن است منجر به قطع این کمک‌ها شود.
فاروقی می‌افزاید: «ممکن است تضاد منافع به ترتیبی شود که افغانستان از همکاری های جامعه جهانی بهره‌مند نشود و از طرف دیگر همسایه‌های ما توانایی، کفایت و علاقه‌ای برای حمایت از نیروهای امنیتی ما ندارند.»
این آگاه مسایل سیاسی می‌گوید حکومت افغانستان با سیاست های گنگ و چند پهلو اعتماد جامعه جهانی را از دست داده و با همسایه‌هایی نزدیک شده که افغانستان را "یک کشور اشغال شده" می‌خوانند.
به باور آقای فاروقی کشورهای همسایه افغانستان نه تنها قادر به همکاری با افغانستان نیستند بلکه بارها به خاک افغانستان تجاوز کرده‌اند و با حمایت از گروه های شورشی، تلاش کرده‌اند اهداف خود را در افغانستان به دست آورند.
تفاهم‌نامه استراتژیک ایران و افغانستان در سفر اخیر رییس جمهور کرزی و هیات همراه او به ایران امضا شد. در پای این سند، امضاهای رنگین دادفر سپنتا، مشاور امنیت ملی افغانستان و سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران دیده می‌شود.