دوران نفت کی به پایان می‌رسد؟

نوسانات بهای نفت خام، با سیر صعودی ادامه دارد. سیر نزولی، دست کم در کوتاه مدت، قابل پیش‌بینی نیست. اوپک گناه بالارفتن قیمت را به گردن کنسرن‌ها، ذخیره استراتژیک بیش از حد انبارهای آمریکا و آزمندی بورس بازان می‌اندازد و از افزایش تولید خود می‌پرهیزد.

در این شرایط، ترس از پایان دوران نفت است که رشد می‌کند. جوامع صنعتی، که بخش قابل‌توجهی از پیشرفت و رفاه خود را مدیون نفت هستند، پایان نفت را، پایان عصر رفاه تلقی می‌کنند. آیا به راستی ذخائر نفت جهان، در چشم‌انداز نزدیک، پایان خواهد یافت؟

پاسخ یکسان و روشنی برای این پرسش نمی‌توان یافت. بسیاری از میدان‌های نفتی جهان، هنوز کشف نشده و یا مورد بهره‌برداری قرار نگرفته‌اند. علت عدم بهره‌برداری از میدان‌های نفتی، به ویژه در کانادا، بخش‌هائی از آسیای مرکزی، قفقاز جنوبی و اعماق اقیانوس‌ها، سنگینی هزینه استخراج است. اما با گران شدن بهای نفت‌خام، حتی‌بهره برداری پرهزینه از این منابع نیز، می‌تواند سودآور شود.

ظرف ۴۰ سال گذشته، ۴۰ درصد از ذخائر نفت جهان به مصرف رسیده است. برخی از کارشناسان معتقدند که اگر تقاضا در سطح فعلی باقی بماند، ۴۰ سال دیگر، همه چاه‌های نفت، از فوران باز می‌مانند. اما با توجه به این که مصرف هرسال حدود یک درصد بیشتر می‌شود، براساس نظر این کارشناسان، ۳۰ سال دیگر می‌توان به پایان عصر نفت رسید.

آیا پیش‌بینی این گروه از کارشناسان درست است؟ ۳۰ سال قبل هم پیش‌بینی شد که ذخائر نفت، ظرف ۳۰سال آینده تمام می‌شود. اما می‌بینیم که با گذشت ۳۰ سال حتی بدبینانه‌ترین تحلیلگران از ۴۰ سال دیگر حرف می‌زنند. انکار ناپذیر این که هم اکنون ذخاير شناخته شده نفت جهان به ۲۴۰ میلیارد تن سر می‌زند که یک سوم آن در خاورمیانه است.

Dora Borbely کارشناس نفت بانک دکای آلمان، دلیل وجود اختلاف نظر در زمینه ذخائر نفتی را چنین توضیح می‌دهد:

" مساله از یک سو ناشی از آن است که آمار ذخائر نفتی را، کشورها، هرکدام به صورت جداگانه اعلام می‌کنند. به ویژه در خاورمیانه ، کار دشوار است، زیرا کارشناسان بین‌المللی به آنجا راه نمی‌یابند تا اطلاعات دقیقی درباره ذخائر به دست بیاورند".

هزینه سنگین استخراج

استخراج هر بشکه نفت از میدان‌های شنی آغشته به نفت کانادا، ۵۰ تا ۶۰ دلار هزینه برمی‌دارد. پس در شرایطی که بهای نفت پائین بود، کسی به این ذخائر توجه نداشت. اما حالا، این کار سودآور است. در قطب شمال ذخائر نفتی عظیمی وجود دارد. روسیه، سال‌ها است جای پای خود را در اعماق اقیانوس محکم کرده و به این وسیله علامت می‌دهد که جنگ بر سر تقسیم آخرین منابع آغاز شده است. یک شرکت آلمانی اخیرا خبر از بهره برداری یک میدان نفتی در ایالت بایرن داد. کارشناس نفت دکابانک می گوید:

" در اساس، بهره برداری از یک میدان نفتی، فقط زمانی سودمند است که آن میدان دارای ذخائر بزرگ باشد. به این دلیل، جست‌و‌جوی نفت در بایرن نمی‌تواند سود زیادی داشته باشد. اما با توجه به این که نفت همواره کمیاب‌تر می‌‌شود، طبعا انگیزه جست و جوی آن در همه‌جا به وجود می‌آید".

اما هرازگاه میدان‌های بزرگ نفتی دیگری نیز کشف می‌شوند. تازه‌ترین مورد، میدان نفتی سواحل برزیل است که ذخائر آن ۸ میلیارد بشکه پیش‌بینی می‌شود. در این حال، افزایش عمومی هزینه استخراج، یک چیز را نشان می‌دهد: طلای سیاه، دیگر هیچوقت ارزان نخواهد شد.

در کنار افزایش هزینه استخراج، هزینه حمل نفت نیز، روز به روز بیشتر می‌شود. با توجه به همه این زمینه‌ها، می‌توان گفت: دوران نفت، زمانی سپری خواهد شد که انرژی مورد نیاز برای استخراج یک میدان نفتی، بیش از آن شود که با نفت استخراج شده از همان میدان می‌توان تولید کرد.