دولت عراق در برابر مسئولیت دشوار تامین امنیت

پس از نزدیک به هفت و نیم سال آمریکا به طور رسمی به عملیات نظامی خود در خاک عراق پایان می‌دهد. از دو هفته پیش همه‌ی قوای رزمی آمریکایی که در عراق مستقر بوده‌اند این کشور را ترک کرده‌اند. قرار است باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی هفتگی خود خطاب به مردم آمریکا رسماَ پایان عملیات نظامی نیروهای این کشور در عراق را اعلام کند.

۵۰ هزار نیروی آمریکایی کماکان در عراق باقی می‌مانند که در چارچوب عملیات "سپیده‌دم"، فعالیت خواهند کرد و وظیفه‌اشان عمدتاَ آموزشی و فنی است. آنها به بازسازی قوای رزمی و دفاعی عراق کمک خواهند کرد تا به تنهایی قادر به مبارزه با تروریسم و شورش‌ها باشند.

مقام‌های آمریکایی می‌گویند که نیروی باقی‌مانده رأساَ در عملیات رزمی و ضدتروریستی دخالتی نخواهند داشت، مگر آن که وضعیت چنین دخالتی را ایجاب کند. این نیروها نیز طبق قراداد امنیتی میان واشنگتن و بغداد تا آخر سال آینده میلادی عراق را ترک خواهند کرد. در طول هفت و نیم سال گذشته مجموعاَ ۴۴۰۰ سرباز آمریکایی در عراق کشته شده‌اند و واشنگتن مبلغی معادل یک بیلیون دلار هزینه این جنگ کرده است.

مسئولیت بزرگ برای دولت عراق

در سال‌های پس از سقوط رژیم صدام حسین شمار نیروهای آمریکایی در عراق گاه به ۱۶۰ هزار نفر نیز رسید. نیروهایی که به تازگی از عراق خارج شده‌اند شمار زیادی تانک و توپخانه، سلاح‌های سبک و سنگین و مهمات به ارزش یک میلیارد دلار برای نیروهای عراقی به جا گذاشته‌اند.

خروج نیروهای آمریکایی از عراق در عمل به معنای مسئولیت بزرگتر دولت این کشور در زمینه‌ی تآمین امنیت است. نوری المالکی، نخست‌وزیر عراق اعلام کرده است که ارتش و پلیس این کشور قادرند مسئولیت کامل برقراری و حفظ امنیت در کشور را به عهده بگیرند. او از این که "کارزاری" برای ایجاد تردید در باره‌ی این توانایی به جریان افتاده انتقاد کرد.

به رغم اظهارات مالکی، کارشناسان به این واقعیت اشاره می‌کنند که ۵ ماه پس از انتخابات مجلس، کماکان تشکیل دولت جدید با بن‌بست مواجه است و فراکسیون‌های حاضر در مجلس نمی‌توانند بر سر تعیین نخست‌وزیر و ترکیب کابینه به توافق برسند. این بحران سیاسی از نظر کارشناسان عاملی برای ادامه و تشدید بی‌ثباتی در کشور است.

روز سه‌شنبه، پیشاپیش سخنرانی اوباما در باره‌ی پایان عملیات رزمی نیروهای این کشور در عراق، جو بایدن، معاون وی در بغداد به دیدار مالکی رفت تا در باره‌ی تسریع در تشکیل دولت عراق با وی به مذاکره بپردازد. قرار است وی با رهبران سایر فراکسیون‌ها و احزاب سیاسی عراق نیز در این زمینه رایزنی کند. این دومین باری است که بایدن ظرف هفته‌های اخیر به چنین تلاشی دست می‌زند.

انگیزه‌ای برای تشدید ترورها؟

به گمان ناظران سیاسی، هم خروج نیروهای آمریکایی و هم سردرگمی سیاسی موجود از جمله دلایلی تلقی می‌شوند که گرو‌ه‌های شورشی را به تشدید عملیات خود و تلاش برای بی‌ثبات‌سازی بیشتر عراق رهنمون شده‌اند. در روزهای اخیر بسیاری از شهرهای عراق صحنه‌ی عملیات تروریستی کم‌سابقه نیروهای شورشی بوده‌اند. وضعیت موجود سبب شده که اکثریت اهالی عراق ضمن استقبال از خروج نیروهای آمریکایی، چندان نسبت به برقراری ثبات و امنیت در کشورشان خوشبین نباشند.

سفارتی بزرگ در قلب بغداد، شماری پایگاه نظامی که فعالیت‌های فنی ارتش آمریکا در زمینه‌ی هوایی در آنها متمرکز است، دفتری برای همکاری امنیتی با دولت عراق و حضور هزارها نیروی وابسته به شرکت‌های امنیتی آمریکا، از جمله مواردی هستند که در میان برخی از اهالی عراق تردید در باره‌ی "احیای استقلال" این کشور را، حتی پس از خروج بخشی بزرگی از نیروهای ایالت متحده، تقویت می‌کنند.

علی دباغ، سخنگوی دولت عراق در پاسخ به همین تردیدهاست که می‌گوید: « از ۱۱ قرارداد بزرگ نفتی که به شرکت‌های خارجی واگذار شده، تنها یکی به آمریکایی‌ها رسیده. این به معنای آن است که ایالات متحده نقش ویژه‌ای در حیات سیاسی و اقتصادی عراق بازی نمی‌کند وما خودمان صاحبان واقعی منابع و ذخایر عراق کشورمان هستیم.»

تردید در باره‌ی خروج کامل نیروهای آمریکایی

در این میان، حتی در شمال عراق که نسبت به سایر مناطق این کشور ازامنیت بیشتری برخوردار است، تردید در باره‌ی ایجاد حدی از ثبات سیاسی و امنیتی که حضور سایر نیروهای آمریکایی تا پایان سال آینده را بلاموضوع کند، جدی است. به باور سیاستمداران این منطقه اگر تا آن زمان مسائل مورد اختلاف میان سه قوم اصلی کشور یعنی مناقشه بر سر کنترل مناطقی همچون کرکوک، نحوه‌ی بهره‌برداری از ذخایر کشور و ... به گونه‌ای دمکراتیک و قانونی حل نشود، چشم‌انداز ثبات سیاسی در عراق همچنان در هاله‌ای از ابهام خواهد ماند و رفتن نیروهای آمریکایی نیز اوضاع را وخیم‌تر خواهد کرد.

FW/BM