روان درمانی زندانیان صدام حسین در برلین
۱۳۸۷ بهمن ۲۴, پنجشنبه
از چند ماه پیش برنامه "اینتراپی" در سایت "سازمان قربانیان شکنجه در برلین" فعالیت خود را آغاز کرده است. در این برنامه روانپزشکی، بیمار در خانه خود و پزشک معالج در مطلب نشسته است. این دو، هرگز رو در رو با هم مواجه نمی‌شوند. فاصله میان بیمار و پزشک چندین هزار کیلومتر است. اینتراپی مخفف تراپی یا روان‌درمانی اینترنتی است، برنامه‌ای که ظرف چند سال گذشته جای خود را در کشورهای غربی باز کرده است.
"سازمان قربانیان شکنجه در برلین"این برنامه را به زبان عربی هم عرضه می‌کند. برنامه عربی ویژه عراقی‌هائی است که شکنجه شده‌اند.
چرا اینتراپی؟
با وجود اینکه برخی از کارشناسان معتقدند که تاثیرگذاری چنین روشی بسیار کمتر از روش‌های معمول روان‌درمانی است."کریستیانه کنه‌ولسرود" مدیر پروژه اینتراپی نظر دیگری دارد.
او می‌گوید:« طبیعی است که بسیاری چنین سوالی را مطرح می‌کنند، من هم می‌گویم که پاسخ این سوال تا حد زیادی روشن است. در مورد تأثیر روان‌درمانی اینترنتی تا به حال صدها تحقیق و بررسی صورت گرفته و تا حد زیادی هم ثابت شده که چینین روشی در مواردی بسیار موثر است.»
از نظر کریستیانه کنه‌ولسرود اینجا، جای چنین سوالی نیست که اینتراپی بهتر است یا روش معمول روان‌کاوی. او توضیح می‌دهد:«در واقع من هیچ فکر نمی‌کنم که روان‌کاوی حضوری بهتر از این روش است. به نظر من هر کدام از این روش‌ها برای گروه مشخصی از بیماران مناسب‌اند. مثلأ روان‌درمانی اینترنتی برای آن‌هایی که خجالتی هستند یا می‌ترسند به روانپزشک یا روانکاو مراجعه کنند، سودمند است. در ضمن من فکر می‌کنم که زمان ما تغییر کرده، هماهنگ کردن وقت و نوبت جلسه روان‌کاوی در برنامه روزمره سخت است، خیلی‌ها سراغ اینتراپی می‌روند.»
هلند نمونه موفق استفاده از این روش
نمونه‌های موفق پاسخگو بودن چنین روشی هلند است. هلند یکی از پیشتازان روان‌درمانی آنلاین است. از ده سال پیش مرتب در مورد تأثیر این روش تحقیق می‌شود. برنامه تراپی اینترنتی در کشور هلند تا کنون چندین بار در جهت بهبود کیفیت تغییر کرده و گسترش بیشتری یافته است. از چندی پیش حتی بیمه‌های درمانی هم هزینه استفاده از این روش را پرداخت می‌کنند.
روان‌درمانی اینترنتی در اصل برنامه پیچیده‌ای نیست. درمان به سه مرحله تقسیم می‌شود. در نخستین مرحله که در عین حال سخت‌ترین مرحله نیز هست به عنوان مثال از فرد خواسته می‌شود چهار ایمل بنویسد و در این ایمل‌ها دردناک‌ترین تجربه‌های زندگی‌خود را شرح دهند. مرحله دوم، نوشتن چهار ایمل دیگر خطاب به دوستی خیالی است که او هم، همان اندازه رنج کشیده است. و در مرحله سوم و نهایی دو ایمل دیگر یکی خطاب به خود و دیگری خطاب به انسان‌های که مسبب درد و رنج او شدند. از نظر تئوری این روش در پنج هفته قابل اجرا و پاسخگوست. اما در مرحله عمل، گاه تا شش‌ماه هم طول می‌کشد.
بایگانی خاطرات و سپس حذف آنها
خانم کنه‌ولسرود در مورد اینکه چنین ایمیل‌هائی چطور بر بیمار تأثیر می‌گذارد، می‌گوید:« با نوشتن این ایمیل‌ها به ترتیب، فرد خاطراتش را منظم می‌کند. بعد راحت‌تر می‌تواند بگوید:" گذشته است." به دلیل اینکه، چنین تجربیاتی مثل یک نوار ویديویی مدام تکرار می‌شوند، انگار که همین حالا و همین‌جا اتفاق می‌افتند. پاک کردن چنین نواری از ذهن وقتی ممکن است که ابتدا برای این خاطرات جایی در زندگی‌نامه فرد در نظر گرفته شود تا کمی از حال حاضر فاصله بگیرد.»
در مورد عراق، بیشتر مراجعین افرادی از نقاط دورافتاده کشور و زنان هستند. بیش از نیمی از مراجعه‌کنندگان زنانی هستند که امکان مراجعه به روانکاو را ندارند. از سوی دیگر انتقال یک روش درمانی غربی، به سرزمینی شرقی چندان ساده نیست.
کریستیانه کنه‌ولسرود می‌گوید:« البته این رابطه بیشتر حالت مدیریت یکطرفه دارد. اگر بخواهم ساده توضیح دهم اینطور است که بیشتر رابطه پزشک و بیمار است و نه آنچه ما به عنوان روانکاو و مراجعه کننده به طور معمول می‌شناسیم. مثلأ آنطور که بگوییم: من تصور می‌کنم این کار می‌تواند مفید باشد، یا نظرت در مورد این راه چیست؟ نه در اصل ما فقط دستورالعمل‌های واضح و روشن می‌دهیم.»
تردید و سوظن مراجعه کنندگان عراقی
با اینکه تلاش "سازمان قربانیان شکنجه در برلین" این است که نیازهای مراجعه کنندگان عراقی در نظر گرفته شود، به دلیل ارتباط از راه دور، جلب اطمینان مراجعه‌کننده سخت است. خانم کنه‌ولسرود اینطور شرح می‌دهد: «ما مراجعه‌کنندگانی داریم که سراغ ما می‌آیند، اما بعد درمان را قطع می‌کنند. بعد ما تلاش می‌کنیم که از طریق تماس تلفنی پیدایشان کنیم. خیلی‌ها می‌گویند که با دوستانشان صحبت کردند و آنها گفتند:" ای خدا! تو چقدر ساده‌ای. این برنامه سی‌آی‌ای است و موساد هم پشتش هست! یا چنین چیزهایی. ضریب سوظن بالاست و اطمینان کم.»
با این حال به نظر می‌رسد اینتراپی روش موفقی است. این برنامه حتی از سایر کشورهای عربی هم مراجعه کنندگان زیادی دارد. اگر ارتباط اینترنتی دچارمشکل شود، درمان از طریق ارتباط با فکس ادامه پیدا می‌کند.