رویارویی موافقان و مخالفان برجام در سال‌روز توافق هسته‌ای
۱۳۹۵ تیر ۲۳, چهارشنبه
نمایندگان جمهوری اسلامی و شش قدرت جهانی (آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه و آلمان) ۲۳ تیر ماه ۹۴ بر سر پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به توافق رسیدند.
اجرایی شدن برجام نیز از ۲۶ دی‌ماه سال گذشته به طور رسمی کلید خورد. منتقدان برجام می‌گویند توافق هسته‌ای تغییری در وضعیت اقتصادی ایران به وجود نیاورده و بخش بزرگی از تحریم‌ها در عمل برداشته نشده است.
بیشتر بخوانید: خامنه‌ای: برای برجام هزینه سنگینی پرداختیم
در نخستین سال‌روز توافق هسته‌ای، حامیان دولت و شماری از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ضمن پاسخ به انتقادها اعتراف می‌کنند که تاثیر اجرای برجام در حل معضلات اقتصادی ایران کاملا رضایت بخش نبوده است.
گذشتن از خطوط قرمز خامنه‌ای
حمید بعیدی‌نژاد، عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در یک نشست خبری که چهارشنبه، ۲۳ تیر در محل خبرگزاری فارس برگزار شد، روند اجرای برجام را "تا حدی رضایت‌بخش" توصیف کرد.
مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌الملل وزارت خارجه مذاکرات هسته‌ای را سخت و پیچیده خواند و گفت: «بیش از چند ماه از اجرای برجام نمی‌گذرد و هنوز در ابتدای راه هستیم، به دلیل حساسیت و پیچ‌وخم‌هایی که در اجرای برجام وجود دارد ما مسیر راحتی برای اجرای برجام پیش‌بینی نمی‌کردیم.»
بعیدی‌نژاد در پاسخ به یکی از خبرنگاران درباره گذشتن از خطوط قرمز ترسیم شده توسط رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای در توافق هسته‌ای، این مسئله را تکذیب کرد و مدعی شد که در اجرای برجام "شروط رهبری نعل به نعل اجرا می‌شود".
علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل خامنه‌ای و عضو هیئت نظارت بر برجام، دوشنبه ۲۱ تیر به خبرگزاری صدا و سیما گفت برخی از شرط‌های رهبر جمهوری اسلامی در اجرای برجام رعایت نشده و مذاکرهکنندگان "تا جایی که می‌توانستند" آنها را رعیت کردند.
نیاز به مذاکرات جداگانه
خامنه‌ای ۲۹ مهر ۹۴ توافق هسته‌ای را با قید چند شرط تائید کرده بود. مطابق یکی از این شرط‌ها در دوره ۸ ساله اجرای برجام اعمال هرگونه تحریم جدید به هر بهانه‌ای از جمله حمایت تروریسم و نقض حقوق بشر به معنای نقض برجام خواهد بود.
به رغم این، تحریم‌های غیر هسته‌ای آمریکا علیه جمهوری اسلامی همچنان به قوت خود باقی هستند و در مواردی تشدید نیز شده‌اند.
بعیدی‌نژاد با تاکید بر این که مذاکرات با شش قدرت جهانی تنها بر سر پرونده هسته‌ای ایران بوده گفت: «هیچ موقع نظام ما انتظار نداشته از مذاکرات هسته‌ای لغو تحریم‌های حقوق بشری در بیاید.»
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه و رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام می‌گوید رهبر جمهوری اسلامی ضمن مشخص کردن چارچوب، اصول و خطوط قرمز "بعضی مواقع که نیاز بود حتی وارد جزئیات هم می‌شدند".
عقب‌نشینی با تائید خامنه‌ای
عراقچی در گفت‌وگو با روزنامه "ایران" تاکید می‌کند که گذشتن از برخی شرط‌های تعیین شده توسط تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای "سرخود" انجام نشده و با اطلاع و تائید خامنه‌ای بوده است.
عضو ارشد تیم مذاکره کننده ایران گفت: «خط قرمزها هم عموماً رعایت شد به جز دو سه جایی که رعایت کردن آن شدنی نبود و ما هم مراجعه کردیم و گزارش دادیم. یعنی این طور نبود که سرخود خطی را رد کرده باشیم.»
به گفته‌ی عراقچی یکی از این خطوط قرمز درخواست ایران برای لغو تمام تحریم‌ها پس از اجرایی شدن برجام بوده که آمریکا با آن موافقت نکرده و جمهوری اسلامی به آن تن داده است.
خبرگزاری رویترز در تحلیل وضعیت ایران یک سال پس از توافق هسته‌ای می‌نویسد، ادامه تحریم‌های یک‌جانبه غیرهسته‌ای آمریکا علیه ایران به بزرگترین مانع رشد اقتصادی این کشور تبدیل شده است.
بیشتر بخوانید: توافق وین؛ آنچه ایران به آن تن می‌دهد، آنچه به دست می‌آورد
ادامه آزمایش موشک‌های بالستیک توسط ایران و حمایت از گروه‌هایی چون حزب‌الله و حماس که در فهرست تشکل‌های تروریستی قرار دارند از جمله علت‌های ادامه‌ی برخی تحریم‌های یک‌جانبه هستند.
مانع تحریم‌های غیرهسته‌ای
مطابق این تحریم‌ها که برداشته شدن آنها در برجام پیش‌بینی نشده همچنان استفاده از دلار در معامله با ایران ممنوع است و بانک‌ها و موسسه‌های مالی مهم جهان برای همکاری با این کشور احتیاط می‌کنند.
عراقچی این انتقاد را که ایران در برابر امتیازهای زیادی که داده چیز زیادی عایدش نشده "غیرمنصفانه" خوانده و می‌گوید: «مشکلی که این روزها به صورت برجسته خود را نشان می دهد آن است که برخی در داخل برجام و دستاوردهای آن را به موضوع تحریم ها محدود کرده‌اند.»
او افزود که منتقدان دستاوردهای مهم برجام، از جمله لغو شش قطعنامه تحریمی شورای امنیت و به رسمیت شناخته شدن حق استفاده از انرژی صلح آمیز هسته‌ای را نادیده می‌گیرند.
مسئولان و حامیان دولت در پاسخ منتقدان، به تاثیر برداشته شدن تحریم‌ها در بخش‌هایی مانند صنایع نفت و گاز، کشتیرانی، بیمه و افزایش صادرات محصولات نفتی اشاره می‌کنند.
بیشتر بخوانید: "صادرات نفت خام ایران از مرز دو میلیون بشکه در روز گذشت"
صادرات نفت ایران در اوج تحریم‌ها به کمتر از یک میلیون بشکه در روز رسیده بود که در ماه‌های گذشته تقریبا دو برابر شده است.
نقش سپاه در ادامه تحریم‌ها
منتقدان برجام، کشورهای اروپایی و به ویژه آمریکا را به نقض تعهدات و برطرف نکردن موانع موجود بر سر عادی شدن ارتباط‌های مالی و بانکی ایران با جهان متهم می‌کنند.
عراقچی با بیان این که "چه آمریکا و چه اروپا به تمامی تعهدات خود در متن برجام عمل کرده‌اند" تصریح کرد که تاثیر اجرای برجام در حوزه‌های انرژی، پتروشیمی، حمل و نقل و امکان سوخت‌گیری هواپیماهای ایرانی در کشورهای اروپایی قابل مشاهده است.
او به روزنامه "ایران" گفت: «در حوزه مالی و بانکی، یک مقدار کار سخت‌تر است. پیشرفت‌ها وگشایش‌های بسیار خوبی در این بخش انجام شده، ولی حوزه‌ای است که تداخل بسیار زیادی با تحریم‌های اولیه آمریکا در آن وجود دارد و مشکل ما از آنجا شروع می‌شود که یک سری محدودیت‌های خارج از برجام در اجرای برجام اثر می‌گذارد و این محدودیت‌ها از قبل بوده و الان هم هست و ربطی به برجام و مذاکرات ندارد.»
یکی از علت‌های ادامه بخشی از تحریم‌ها که منتقدان به آن کمتر می‌پردازند سلطه سپاه پاسداران و دستگاه‌های حاکمیتی بر بیش از نیمی از اقتصاد ایران است.
سپاه از سوی آمریکا به اتهام حمایت از گروه‌های تروریستی تحریم شده و متهم می‌شود در فعالیت‌های خود قوانین ضد پول‌شویی و حمایت مالی از تروریسم را نقض می‌کند.
رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام با تاکید بر این که "بانک‌های ما با بانک‌های بین‌المللی مشکل پول‌شویی دارند" خاطر نشان کرد که این موضوع ارتباطی به مذاکرات هسته‌ای ندارد.