سال ۸۹، سال جنگل‌سوزی‌های ایران
۱۳۸۹ اسفند ۱۴, شنبه
ده‌ها هکتار از جنگلهای اطراف مریوان، سروآباد، یاسوج و مناطق مرزی استان کرمانشاه در همان نیمه‌ی اول سال در آتش سوختند.
در پاییز سال ۸۹ آتش گریبان جنگلهای استان‌های شمالی کشور را گرفت. تعدد آتش‌سوزی‌ها در استان گلستان به حدی بود که برخی آن را سه آتش‌سوزی در روز تخمین زده‌اند.
خبر آنلاین نوشته است: «از هفته انتهایی آبان تا پایان آذرماه امسال ۸۰ آتش‌سوزی در جنگلهای گلستان اتفاق افتاده و حدود ۷۰ نقطه از عرصه‌های جنگلی شمال ایران در آتش سوخته است».
در همین گزارش به «رکورد جدید آتش‌سوزی جنگل»ها در سال ۸۹ اشاره شده و به نقل از سرهنگ تقی ایروانی، از مسئولان سازمان حفاظت جنگل‌ها، نوشته شده است که «امسال ۱۰۰ درصد بیشتر از پارسال جنگل‌ها در آتش سوختند».
ایروانی همچنین گفته است: «در ۹ ماه ابتدایی سال جاری بیشترین خسارت وارد شده بر اثر آتش‌سوزی‌های اخیر مربوط به برگ‌سوزی در جنگل‌ها بوده و خسارت زیادی به درختان وارد نشده است».
اما کارشناسان غیر دولتی نه تنها معتقدند که ابعاد آتش‌سوزی‌های کشور در سال ۸۹ بسیار بیشتر از آمار دولتی است بلکه می‌گویند، در بسیاری از مناطق نه «برگ‌ها» که «درختان» دچار حریق شده‌اند.
الهه موسوی، روزنامه‌نگار حوزه محیط زیست که خود ساکن استان گلستان است در این زمینه به دویچه‌وله می‌گوید: «یک عده از مسئولان سازمان جنگل‌ها و محیط زیست استان گلستان مدام تأکید می‌کردند که برگ‌سوزی شده، اما من به عنوان خبرنگار استان گلستان و شاهد ماجرا می‌گویم، به هیچ عنوان نمی‌شود گفت برگ سوزی. ما فیلم‌ها و عکس‌هایش را هم داریم. در آتش‌سوزی یکی دو ماهه‌پیش آنچه که در آتش سوخت درخت‌های کهنسال و چندین ساله بود. برخی از آنها گونه‌های ارزشمند بودند، مثل سرخ‌دار که در دنیا کم‌نظیر است».
علل آتش‌سوزی‌ها
عوامل طبیعی مانند افزایش دما و خشکسالی و صاعقه و همچنین عوامل انسانی مانند اقدامات خرابکارانه، سهل‌انگاری شکارچیان، گردشگران و رهگذران از جمله عوامل جنگل‌سوزی به حساب می‌آیند.
برخی از کارشناسان نقش عوامل طبیعی ایجاد حریق در جنگلهای ایران را ۵ درصد و نقش عوامل انسانی را تا ۹۵ درصد تخمین زده‌اند. الهه موسوی در این مورد می‌گوید: «مهم‌ترین عامل آشنا نبودن مردم بومی و حاشیه‌نشینان جنگل و رهگذران به ارزش جنگل و نبود حساسیت از سوی آنان است. ما شاهد بودیم که در گلستان و مازندران و گیلان رهگذران برای مثال سیگارشان را در جنگل پرت می‌کنند. در صورتی که اگر مردم حاشیه‌ی این جنگل‌ها حساسیت لازم را داشتند خیلی از این اتفاق‌ها پیش نمی‌آمد».
موسوی همچنین به "طرح خروج دام و سامان‌دهی جنگل‌نشینان" اشاره می‌کند و می‌افزاید: «طرح خروج دام از جنگل به بدترین شکل اجرا شد و لجبازی‌ها و درگیری‌هایی را بین مأمورین منابع طبیعی با جنگل‌نشینان و دام‌داران ایجاد کرد که بعضی‌ها می‌گویند، شاید به دلیل این لجبازی‌ها بومی‌های جنگل‌نشینی که از جنگل اخراج شده‌اند این آتش‌سوزی‌ها را ایجاد کرده‌اند».
دولت‌های ایران برای مقابله با جنگل‌سوزی چه اندیشیده‌اند؟
دو سازمان حفاظت محیط زیست و جنگل‌ها و مراتع ایران فاقد ناوگان ویژه‌ی اطفای حریق‌اند. محیط زیست ایران همچنین فاقد گشت هوایی است.
الهه موسوی، روزنامه‌نگار محیط زیست، با اشاره به همین کمبودها به نقصان در برنامه‌های دولت‌های دهه‌های گذشته ایران اشاره می‌کند: «دولت‌های ما در دو تا سه دهه‌ی اخیر هیچ پیش‌بینی و راه حلی برای نگهداری جنگل‌ها از حوادث این چنینی نداشتند و خیلی طبیعی است که وقتی سیاست‌گذاران یک کشور مسئله‌ای با این وضوح و اهمیت را نبینند به هنگام وقوع آتش‌سوزی هم هیچ راه حلی برایش نداشته باشند و همانطوری که در استان گلستان دیدیم سعی کردند با ابتدایی‌ترین وسایل آتش‌سوزی‌ها را خاموش کنند».
به نوشته خبر‌آنلاین، یگان حفاظت از جنگلهای ایران اعلام کرده است که برای مهار آتش‌سوزی‌در جنگل‌ها طرحی به نام "طرح جامع پیشگیری و اطفای حریق جنگل‌ها" به وزارت کشور ارسال کرده است. اما برای اجرای این طرح لازم است که دولت دست کم ۸۰۰ میلیارد تومان بودجه به آن اختصاص دهد.
الهه موسوی در باره تأمین مالی این طرح چنین ابراز نظر کرده است: «من با توجه به سیاست‌های دولت دهم در قبال محیط زیست چندان خوش‌بین نیستم. به دلیل اینکه ما در خیلی از حوزه‌های دیگر محیط زیست که اهمیت آنها کمتر از بحث جنگل‌ها نبود دیدیم که دولت بودجه را تأمین نکرد مانند زباله‌های بیمارستانی و متروی تهران که با وجود افزایش آلودگی هوا و مرگ و میر شهروندان بودجه آن باز هم تأمین نشد».
وی معتقد است، برای اینکه این طرح به درستی اجرا شود لازم است که نه تنها «از نظر کارشناسی برخوردار شود بلکه از دعواهای سازمانی و گروهی نیز به دور بماند».
برخی از کارشناسان می‌گویند، در صورتی که روند تخریب جنگل‌ها به شکل فعلی ادامه یابد تا ۵۰ سال دیگر هیچ نقطه سبزی در ایران باقی نخواهد ماند.
بنا به آمار فائو، سازمان خواربار و کشاورزی وابسته به سازمان ملل، ايران سالانه معادل ۶۵۰۰ هکتار از جنگلهای خود را بر اثر آتش سوزی از دست می‌دهد و این کشور از اين نظر در ميان كشورهای خاورميانه و شمال آفريقا در رتبه‌ی چهارم قرار دارد.
فریبا والیات
تحریریه: فرید وحیدی
برای شنیدن این گزارش می‌توانید به فایل صوتی زیر مراجعه کنید.