سرنگونی هواپیما؛ رسوایی رسانه‌های منفعل و مصرف‌کننده
۱۳۹۸ دی ۲۳, دوشنبه
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران در بیانیه‌ای که به مناسبت فاجعه سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراین منتشر کرده، از مرگ اعتماد عمومی و تشیع تابوت رسانه‌های رسمی به ویژه صداوسیما در اوضاع موجود یاد کرده است: «فرآیند انتقال مرجعیت رسانه‌ای به فراسوی مرزها و نیز شبکه‌های غیررسمی و غیرحرفه‌ای تکمیل شده است. اکنون ماییم و این جنازه روی دست مردمی که باید با اتکا و اعتماد به آن در فرایندهای جامعه خود مشارکت می‌کردند.»
بیانیه تاکید می‌کند که جامعه ایران فاقد "سامانه پدافندی رسانه‌ای" است: «آن چه در شرایط کنونی می‌تواند این جامعه را با خطر مواجه کند، فقط حملات نظامی یا موشکی نیست بلکه بیش از هر چیز فقدان رسانه آزاد است؛ رسانه‌ای که بتواند مطالبات مردمی را پاسخ دهد و بر حکومت و کارگزارانش نظارت مدنی و موثر داشته باشد.»
انجمن یاد شده می‌گوید پنهان‌کاری و انتشار مطالب دروغ ضربه سنگینی به اعتماد مردم و افکار عمومی زد و جایگاه لرزان رسانه‌ها را شکننده‌تر کرد: «آش چنان شور شده که صدای سرآشپز هم در آمده و دست اندرکاران صدا و سیما نیز اذعان می‌کنند که اعتبار آنها زیرسوال رفته است؛ غافل از این که اعتبار این رسانه و بسیاری از رسانه‌های داخلی خیلی پیش از این از میان رفته بود با این تفاوت که سایر رسانه‌ها معترض این وضع بودند اما صدا و سیما مدافع آن بود.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
این بیانیه تاکید می‌کند که رسانه در ایران به روابط عمومی و ابزار انعکاس ابلاغیه‌های مسئولان مبدل شده؛ در حالی که وظیفه رسانه کشف حقیقت و بیان آن است نه انتظار برای اعلام آن از سوی مسئولان: «و این مستلزم تامین امنیت حرفه‌ای و شغلی روزنامه‌نگاران است.»
معیار‌ها قانونی نیستند
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران ملاحظات مرسوم را غیرقانونی دانسته و از همه همکاران خود خواسته از این پس بدون رعایت این ملاحظات به تهیه خبر، گزارش و تحلیل بپردازند و پرسشگری را به مرکز فعالیت‌های رسانه‌ای خود برگردانند: «امیدواریم مدیران محترم مسئول مطبوعات و سایت‌ها نیز با همراهی و بدون ملاحظه‌های غیرقانونی امکان انتشار مطالب را فراهم کنند و تنها معیار آنان برای جلوگیری از انتشار مطالب چارچوب‌های قانونی و نه فشارهای این و آن باشد.»
عباس عبدی که رئیس هیات مدیره این انجمن است، پیش‌تر در یادداشتی نوشته بود که سخنگوی دولت بعد از ظهر جمعه به او تلفن کرد تا نظرش را بپرسد: «گفتم در باره چی؟ گفت کل ماجرا دروغ است و آبروی من رفته است... جالب است که ربیعی هم در ابتدا به فکر آبروی خودش بود و البته حق داشت زیرا ساختاری که تا این حد به راحتی به خودش رحم نمی‌کند دلیلی ندارد که افراد به فکر آبروی آن باشند.»
عبدی مدیران مسئول رسانه‌ها را در بحران پنهان‌کاری نظام‌مند شریک دانست و فاجعه سرنگونی هواپیما را یادآوری فقدان رسانه آزاد در ایران دانست: «فقدان رسانه آزاد مادر تمام مصایب جامعه ایران است. رسانه‌ای که نتواند در همه امور سر بکشد، بودنش زیان‌بارتر از نبودنش است. رسانه است که باید ثابت می‌کرد این اتفاق براثر شلیک موشک رخ داده ولی مسئول کدام رسانه است که حتی فکر چنین چیزی را به ذهن راه دهد...»
"برد رسانه بیشتر از برد موشک است"
در همین زمینه، روزنامه اعتماد در یادداشتی، مشاور فرهنگی رئیس جمهور و صدا و سیما را دو روی یک سکه نامید: «صدا و سیما با انحصار و شیپور گوشخراش شبانه روزی جا را برای هر رسانه دیگر تنگ کردند و متکلم وحده شدند، شما هم رسانه‌های آزاد را نابود کردید، استقلال رسانه‌ها را گرفتید چون دست اندرکار بودید و...»
حسامالدین آشنا، مشاور فرهنگی حسن روحانی در بحبوحه اطلاع‌رسانی رسانه‌های خارج از کشور درباره اصابت موشک به هواپیما، به روزنامه‌نگاران هشدار داد و آنها را عوامل جنگ روانی و ایران‌ستیزی خواند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
آشنا پس از اذعان سپاه به سرنگونی هواپیما، توییت کرد که گول خورده است. کیوان کثیریان در یادداشت روزنامه اعتماد می‌نویسد: «... شما به اعتراف خودتان راحت گول مي‌خوريد ولی رسانه مستقل و حرفه‌ای به اين سادگی‌ها گول نمی‌خورد. رسانه آزاد، مستقل، قدرتمند، پرسشگر و شجاع همه چيز را شفاف می‌كند، جلوی دروغ و ريا و بي‌مسووليتی را می‌گيرد، اجازه كتمان حقيقت را نمی‌دهد، از خيلی فجايع پيشگيری مي‌كند و هر مقام و هر مسوولی را به پاسخگويی مجبور می‌كند به شرطی كه امنيت داشته باشد. شما در قبال ناامنی رسانه‌ها و گرفت و گير و تعقيب روزنامه‌نگاران سكوت كرديد. شما در قبال تنگنای آزادی بيان سكوت و حتی خواسته يا ناخواسته به ايجاد اين فضا كمك كرديد. شما رسانه‌ها و اهل رسانه را تبديل به موجوداتي كرديد كه فقط اخبار رسمي را منتشر و نگاه رسمی را منعكس كنند، نقد نكنند، محافظه‌كار و ترسو باشند، از تحليل و كارشناسی فاصله بگيرند، پرسشگری را فراموش كنند، از دردسر و دستگيری بترسند...»
نویسنده این یادداشت در پایان خطاب به حسام الدین آشنا می‌نویسد: «رسانه آزاد امنيت ملی را تامين مي‌كند و شماها با تضعيف رسانه‌ها، مدت‌هاست امنيت ملی را به خطر انداخته‌ايد... برد رسانه از برد موشک خیلی خیلی بیشتر است ولی کجاست آن بزرگواری که این مفهوم ساده را درک کند.»