«سینمای خورد و خوراک» در برلیناله

دیتر کاسلیک، مدیر جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم برلین (برلیناله)، به ‌آشپزی علاقه‌ی ویژه‌ای دارد و به گفته‌ی خود، اغلب اوقات فراغتش را به این کار اختصاص می‌دهد. همکاران او همین امر را دلیل افزودن بخش "سینمای خورد و خوراک" به قسمت‌های دیگر برلیناله از ۵ سال پیش می‌دانند.

امسال دیتر کاسلیک، شعار جدیدی برای این بخش در نظر گرفته است: "مواد غذایی را دریابید". او در توضیح این شعار می‌گوید: «در حال حاضر به جای مواد غذایی، آشغال‌های سمی به خورد ما می‌دهند. ما باید استفاده از مواد غذایی سالم را دوباره‌ به مرکز زندگی خود برگردانیم. ما ده سال پیش این کار را با عرضه‌ی شراب خوب و گوارا در برلیناله شروع کردیم و پنج سال پیش، بخش "سینمای خورد و خوراک" را پایه گذاشتیم تا حساسیت مردم را نسبت به رابطه‌ی تنگاتنگ بین فیلم، فرهنگ، آشپزی و محیط زیست بالا ببریم.»

"بازگشت به ریشه‌ها"

در بخش "سینمای خورد و خوراک" برلیناله‌ی ۶۱، که عنوان "بازگشت به ریشه‌ها" را یدک می‌کشد، بیش از ۵۰ فیلم به نمایش در می‌آیند. "دستور غذایی"، نام نخستین فیلم از کارگردان زن کره‌ی جنوبی، آنا لی (Anna Lee) است که داستان زندگی یک خبرنگار کنجکاو را بیان می‌کند. او شخصیت اصلی فیلم است و پس از دیدن برنامه‌ای تلویزیونی در مورد تهیه‌ی یک نوع سوپ "هوس‌انگیز" سویا، درصدد برمی‌آید دستورغذایی مفقود‌شده‌ی آن را بیابد.

این خبرنگار پس از پشت‌سرگذاشتن ماجراهای بسیار هیجان‌انگیز و بعضاً خطرناک، سرانجام به راز دستور پخت آن سوپ پی می‌برد: بهترین نوع سویا، نمکی طبیعی، آبی پاک، هماهنگی با طبیعت و سنت از "موادی" است که آنا لی برای تهیه‌ی این سوپ بی‌نظیر در فیلمش توصیه می‌کند. برای لذیذتر کردن مزه‌ی سوپ، از چاشنی‌های درد و عشق یا دردِ عشق هم می‌توان استفاده کرد.

آدم متشخص

قهرمان مستند "رویاهای جیرو در مورد سوشی" از کارگردان آمریکایی دیوید گلب (David Gelb)، یک آشپز کهنه‌کار ۸۵ ساله‌ی ژاپنی به نام "جیرو" است که برایش تعریف معنای "خوشمزه" بسیار دشوار است.

"جیرو"، نزدیک ایستگاه راه‌آهن شهر توکیو، رستوران کوچکی دارد که تنها ده نفر می‌توانند در آن به‌طور هم‌زمان سوشی صرف کنند. دوربین دیوید گلب، صبور و کنجکاو، حرکت دست‌های این آشپز معروف و ماهر را، هنگام درست کردن "ساده‌ترین غذای ژاپن" که از برنج‌، جانوران دریایی و سوس سویا تشکیل شده، دنبال می‌کند.

او ۷۰ سال است که در این رستوران، هر روز بیش از ۱۰ ساعت مشغول درست‌کردن سوشی است. راز موفقیت او که با غرور در برابر دوربین برملا می‌کند، این است: «تو باید عاشق کارت باشی. اگر شکایت کنی،‌ نمی‌توانی خوب کار کنی. این راز موفقیت تو و کلید آن است که وقتی پا به سن گذاشتی، آدم متشخصی بشی.»

تملک بر آب باران

کارگردان سرشناس اسپانیایی، خانم ایسیار بولن (Iciar Bollain) برای نشان دادن سیاست‌های استعماری آمریکای شمالی در آمریکای جنوبی در فیلم سینمایی خود با عنوان "حتی آب"، به سراغ رویدادهای تاریخی "جنگ آب" در یکی از شهرهای بزرگ بولیوی، کوچابامبا (Cochabamba) رفته است. این فیلم که نامزد دریافت اسکار برای بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان امسال است، تاریخ مبارزه‌ی مردم بولیوی با شرکت‌های بین‌المللی ـ آمریکایی را در دو ُبرهه‌ی زمانی به تصویر می‌کشد.

ایسیار بولن، از یک سو، زندگی دشوار اهالی کوچابامبا را بازمی‌تاباند که پس از فروش مجتمع‌های آبرسانی دولتی به شرکت‌های آمریکایی، حتی اجازه‌ی جمع‌آوری آب باران را هم ندارند. این شرکت، پس از تملک مجتمع‌ها، بهای آب را تا ۳۰۰ درصد افزایش می‌دهد. اعتراض گسترده‌ی مردم به افزایش قیمت که با خشونت نیروهای نظامی درهم‌شکسته می‌شود، ۸ کشته به‌جا می‌گذارد.

این رویداد خونین، هم‌زمان با تهیه‌ی فیلمی تاریخی درباره‌ی کریستف کلمب رخ می‌دهد. کارگردان این فیلم که نقش آن را هنرپیشه‌ی مشهور مکزیکی گائل گارسیا برنال (Gael Garcia Bernal) بازی می‌کند، در حال فیلم‌برداری از صحنه‌ای است که درگیری سربازان اسپانیایی به عنوان پشتیبانان زر و زور را با تظاهرکنندگان نشان می‌دهد؛ صحنه‌هایی که مشابه آن در فیلم "حتی آب"، در مقابله‌ی تظاهرکنندگان با نیروهای پلیس تکرار می‌شود. از آن‌جا که یکی از هنرپیشگان غیرحرفه‌ای فیلم کریستف کلمب، رهبر تظاهرکنندگان کوچابامبا علیه شرکت‌های‌آمریکایی "جنگ آب" است، فیلم‌برداری آن به دلیل ناآرامی‌ها‌ و دستگیری رهبر تظاهرکنندگان متوقف می‌شود.

ایسیار بولن، با استفاده از شگرد نمایش فیلم در فیلم و دنبال کردن این دو رویداد تاریخی در آمریکای جنوبی در خطی موازی، سیاست‌های استعمارطلبانه‌ی غرب را در این منطقه با تصاویری گویا و تکان‌کننده آشکار می‌سازد.

فقدان فاجعه‌بار حس چشایی

"راه‌های شراب"، ازکارگردان آرژانتینی، نیکلاس کاررا (Nicolas Carrera) ماجراهای غم‌انگیز و در عین‌حال شاد زندگی مردی به نام "چارلی" را به نمایش در می‌آورد که از راه حس‌های چشایی و بویایی خود امرار معاش می‌کند؛ چارلی با چشیدن و بوئیدن شراب‌های گوناگون، می‌تواند بهترین را در میان آن‌ها تشخیص دهد.

مشکلات چارلی، هنگامی ‌آغاز می‌شود که او ناگهان این دو حس پولساز را از دست می‌دهد. پاندورا، همسر چارلی به وحشت می‌افتد: «دهان تو سرمایه‌‌ته!» یکی از دوستان چارلی به عنوان راهکار به او توصیه می‌کند که به کوهپایه‌های آند سفر کرده و با کار سخت و دشوار تاکستان‌دارهای آن منطقه آشنا شود... دیگری پیشنهاد می‌کند که چارلی دهان خود را با بهترین و کهن‌ترین شراب بشوید... ولی هیچ یک از این پند و اندرزها مفید واقع نمی‌شود. چارلی هم‌چنان قادر نیست، شراب خوب و بد را از یکدیگر تمیز دهد...

سرانجام یکی از دوستان قدیمی چارلی، به علت اصلی از دست‌دادن حس‌های چشایی و بویایی او پی‌می‌برد: «تو شخصیت‌ات را پشت دهانت پنهان کرده‌ای. برگرد پیش پدرت و خانواده‌ات تا خودت را دوباره پیدا کنی!» چارلی برای یافتن خود، راه درازی در پیش دارد: خانه و کاشانه‌ی او در اروگوئه است و باید برای رسیدن به کشور خود، ماجراهای "آموزنده‌ی" بسیاری را تجربه کند...

"راه‌های شراب" بر اساس داستانی واقعی تهیه شده است.

تماشاگران فیلم‌های اصلی این برنامه، می‌توانند پس از دیدن آن‌ها‌ تنها با پرداخت حدود ۴۵ یورو، از صرف غذاهای گوناگونی که آشپزهای مشهور و کارآزموده‌ی آلمانی، با الهام از غذاهای مطرح‌شده‌در فیلم‌ها، عرضه می‌‌کنند، لذت ببرند.

مسائل زیست محیطی در فیلم‌های مستند

فیلم‌های مستند "سینمای خورد و خوراک" برلیناله‌ی ۶۱، در مقایسه با فیلم‌های داستانی این بخش‌، بیشتر به مسائل اجتماعی ـ زیست محیطی می‌پردازند؛ از جمله مستند "لوله کشی" که مبارزه‌ی موفقیت‌آمیز ماهیگیران ایرلندی را در برابر شرکت‌های بزرگ بین‌المللی نشان می‌دهد.

مانو خلیل، کارگردان سوئیسی عرب تبار این کشور، داستان "باغچه‌های اجاره‌ای سوئیسی" را به عنوان محلی برای عرضه‌ی ابتکارهای باغبانی در فرهنگ‌های مختلف، در فیلم خود به نام "باغ عدن ما" نشان می‌دهد و کارگردان ایتالیایی، میکل آنجلو فرامارتینو، در تازه‌ترین اثرش با عنوان "چوب، آتش، باد، ُبز و یک چوپان بیمار" به رابطه‌ی انسان، حیوان و طبیعت می‌پردازد...

برگزاری مراسم بحث و گفت‌وگو

دست‌اندرکاران بخش "سینمای خورد و خوراک"، تنها به تنظیم برنامه‌های نمایش فیلم اکتفا نکرده‌اند و مراسم بحث و گفت‌وگو، داستان‌خوانی، معرفی کتاب‌های تازه‌منتشر شده در باره‌ی حفظ محیط زیست را نیز در دستور کار خود گنجانده‌اند. یکی از موضوع‌های محوری این بخش، "آینده‌ی آب" است. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که آب به عنوان مهم‌ترین عنصر طبیعی، عامل ستیز آتی قدرت‌های جهانی برای تصاحب آن خواهد بود.

در بخش "جوانان سینمای خورد و خوراک"، دانش‌آموزان مدارس مختلف برلین، می‌توانند پس از دیدن فیلم‌های کوتاه و بلند درباره‌ی مسائل مربوط به تهیه و تغذیه‌ی غذاهای طبیعی و با کیفیت، با کارشناسان این فن یا هنر به بحث بنشینند.