«طرح بزرگ تحول اقتصادی» یا تشریح ناکامی‌ها؟
۱۳۸۷ تیر ۴, سه‌شنبه
درشامگاه سوم تیرماه، در حالی که اتحادیه‌ی اروپا شدیدترین تحریم‌های بانکی علیه جمهوری اسلامی را تازه به تصویب رسانده بود، رئیس جمهور در یک برنامه‌ی تلویزیونی حاضر شد تا طرح‌های دولت برای ایجاد تحولات اقتصادی را تشریح کند. این سخنان به مناسبت سومین سالگرد پیروزی محمود احمدی‌نژاد در انتخابات ریاست جمهوری ایراد می‌شد. احمدی‌نژاد بر خلاف معمول کمتر به مقصر دانستن دیگران و دولت‌های قبلی پرداخت، اما آنچه به عنوان طرح تحولات اقتصادی عنوان کرد بیشتر به پذیرش بن بست‌ها و ناتوانی‌های دولت در ایجاد این تحولات می‌مانست.
رئیس جمهور ابتدای سال جاری وعده داده بود سوم تیرماه برنامه‌های دولت برای ایجاد یک تحول بزرگ اقتصادی را با مردم در میان بگذارد. به این منظور شب گذشته شبکه‌ی اول تلویزیون دولتی جمهوری اسلامی ۹۰ دقیقه در اختیار محمود احمدی‌نژاد و مهدی کلهر مشاور امور رسانه‌ای او قرار گرفت تا به تشریح رئوس این برنامه بپردازند. در گفتگوی دیشب، رئیس جمهور اغلب انتقادهایی را که در سه سال گذشته نسبت به سیاست‌های اقتصادی دولت انجام شده تلویحا پذیرفت و بر خلاف روال معمول پای مافیای اقتصادی، دست‌های پنهان و سیاست‌های نادرست دولت‌های قبلی، به عنوان مسئولان بحران‌های موجود را کمتر به میان کشید.
محمود احمدی‌نژاد، جمهوری اسلامی را نظامی خواند که «کشوری عقب افتاده، مخروبه و دست چندم» را از رژیم پیشین تحویل گرفته که در همه‌ی زمینه‌ها «در حال انزوا، اضمحلال و بدون چشم انداز روشن و بنیاد مستحکم بود.» به گزارش سایت آفتاب او سپس دو دوره‌ی تاریخی، یکی ایران پیش از اسلام و دیگری دوران صفویه را، عصر سازندگی‌های گسترده در زمینه‌های فرهنگی و اقتصادی می‌خواند. رئیس جمهور گرچه مدعی است ما امروز «در علوم و فناوری در بسیاری از بخش‌ها در دنیا سرآمد هستیم» و «در فضا به جایگاه خوبی نایل شده‌ایم»، در ادامه به معضلاتی اشاره می‌کند که اقتصاد کشور با آن روبروست. به گفته‌ی احمدی‌نژاد «رشد اقتصادی متناسب با سرمایه گذاری و ظرفیت‌ها» نیست و «با یک حادثه دچار تزلزل می‌شود.»
در سخنان دیروز رئیس جمهور مهار بیکاری و تورم، افزایش بهره‌وری و رشد اقتصادی، و اصلاح نظام مالیاتی و بانکی از صرورت‌های تحول بزرگ اقتصادی عنوان شده. احمدی‌نژاد می‌گوید «مشکل بیکاری در کشور ما از چهل سال پیش به خصوص در ده سال اخیر مطرح بوده‌است.» مشکل دیگر به گفته‌ی رئیس جمهور تورم است که از چهل پنجاه سال پیش با نوسان‌هایی وجود داشته و علت آن «اتکای اقتصاد کشور به نفت» می‌باشد. احمدی‌نژاد تاکید می‌کند «از اول انقلاب اسلامی، آرزو این بوده است که اتکای دولت به نفت از بین برود.» او می‌افزاید «این مشکل امکان برنامه ریزی صحیح را از دولت می‌گیرد.»
در حالی که لحن رئیس جمهور و اعتراف به نابسامانی‌های موجود اقتصادی توجه محافل خبری و تحلیگران را به خود جلب کرده، مردم از چند روز قبل منتظر اعلام جزئیات خبری بودند که زمزمه‌ی آن مدتهاست شنیده می‌شود. و این چیزی نیست جز نقدی کردن یارانه‌ها که احمدی‌نژاد آن را در کنار کاهش تعرفه‌های واردات یکی از دو راه بهبود اوضاع اقتصادی خوانده است. پرداخت نقدی یارانه‌ها به مبلغ ۵۰ هزار تومان برای هر فرد در ماه از برنامه‌ها و شعارهای انتخاباتی رقیب احمدی‌نژاد مهدی کروبی بود که رای میلیون‌ها را نفر را نصیب او کرد.
رئیس دولت نهم معتقد است به رغم پرداخت ۹۰ هزار میلیارد تومان یارانه «بیکاری، فقر، رشد نوسانی تورم و برخی دیگر از مشکلات اقتصادی سر جای خودش است و هیچ تغییری رخ نمی‌دهد.» او تصریح می‌کند نظام کنونی پرداخت یارانه «در جهت عکس حمایت از محرومان» عمل می‌کند و هفتاد در صد یارانه‌ها نصیب ثروتمندان می‌شود. به همین دلیل و به منظور ایجاد تحول بزرگ اقتصادی «برای هر خانوار ایرانی تا شش نفر پیش بینی پرداخت یارانه نقدی شده است.» به گفته‌ی احمدی‌نژاد قرار است برای همه‌ی افراد یک حساب ملی باز شود و یارانه‌ها را به آن حساب واریز کنند.
در سخنرانی شب سه‌شنبه احمدی‌نژاد جزئیات برنامه‌های دولت برای ایجاد آنچه «تحول بزرگ اقتصادی» خوانده می‌شود تشریح نشد و اغلب اظهارات محمود احمدی‌نژاد تکرار محتاطانه‌ی سیاست‌ها و شعارهای سه سال گذشته دولت نهم بود. در نشست مشترکی که یکشنبه شب با حضور رئیسان و نمایندگان قوای اجرایی و قانونگذاری برگزار شد دولت طرح خود را به مجلس ارائه کرد تا در کمیسیون ویژه‌ای بررسی شود. رئیس مجلس هشتم در این باره به خبرنگاران می‌گوید «توصیه ما این است که دولت در خصوص طرح تحول اقتصادى با متانت حرکت کند و در این رابطه تعجیل نشود.» علی لاریجانی طرح ارائه شده از سوی دولت را «نماى اولیه‌اى از موضوع» خوانده و نظریه‌های مطرح شده در آن را نیازمند «اسناد و مدارک پشتیبان» عنوان کرده است.
بسیاری از صاحب‌نظران اقتصادی مجلس نسبت به بررسی پیامدهای اجرای این طرح هشدار داده‌اند و چنین برنامه‌ای را محتاج کار کارشناسی دقیق و توجه به آثار و عواقب اجرای آن دانسته‌اند. به این ترتیب بعید نیست تدوین شیوه‌های اجرایی برنامه‌ی «تحول بزرگ اقتصادی» تا پایان عمر دولت نهم طول بکشد. رئیس جمهور با ابراز امیدواری نسبت به این که بخشی از این برنامه از جمله پرداخت نقدی یارانه‌ها از نیمه‌ی دوم امسال آغاز شود، به سرانجام رسیدن اصلاحات اقتصادی را محتاج سه تا شش سال می‌داند. لاریجانی با اشاره به این که «هنوز زمان دقیقى براى اجراى این طرح مشخص نشده» این کار را مستلزم « ارائه اسناد کارشناسى» دانسته است.
برنامه‌های دولت برای ایجاد تحول بزرگ اقتصادی در زمانی اعلام شد که وزیران ۲۷ کشور عضو اتحادیه‌ی اروپا در نشستی بر سر تشدید تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی توافق کردند. به این ترتیب فعالیت تمام شعبه‌های بانک ملی در اروپا متوقف و حساب‌های این بانک مسدود شده است. گرچه تهران بارها تحریم و فشارهای بین‌المللی را در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اقتصادی‌اش بی‌تاثیر عنوان کرده رئیس جمهور شب گذشته تاکید می‌کند «موقعی می‌شد دیوار کشید و گفت اثری از دنیا نمی‌پذیریم، اما اکنون مبادلات گوناگون و خرید و فروش وجود دارد و همه چیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.»