عراق در راه آشتی ملی؟
۱۳۸۶ شهریور ۵, دوشنبه
دویچه‌وله: آقای مهتدی روز گذشته (۲۶ اوت) رهبران شیعیان، سنی‌ها و کردهای عراق برای بررسی موانع اصلی بر سر راه آشتی ملی نشستی داشتند نتیجه گفتگوهای آنها چه بود؟
صلاح‌الدین مهتدی: قرار شده است حزب اسلامی عراق به رهبری آقای طارق هاشمی معاون رییس جمهوری که حزب اصلی سنی‌های عراق است به این تجمع سیاسی موجود عراق بپیوندد. میدانید که آنها از حق مشارکتشان استفاده نکرده بودند، ولی آقای طارق هاشمی سرانجام رضایت دادند که در تجمع آینده مشارکت داشته باشند و این پیروزی بزرگی است برای کوشش‌های آقای طالبانی که اصرار داشت این توافق چهارگانه بین کرد و شیعه را، یعنی چهار حزبی بین کرد و شیعه را تبدیل بکند به تجمع وسیع‌تری که سنی‌ها هم در آن مشارکت داشته باشند.
دویچه‌وله: جلال طالبانی از این صحبت کرده است که طی روزهای آینده شاهد تحولات جدید در عملکرد دولت عراق خواهیم بود. منظور کدام تحولات است؟
صلاح‌الدین مهتدی: میدانید عده‌ی زیادی از وزرای کابینه‌ی نورالمالکی عملا در نشست‌های کابینه شرکت نمی‌کنند. قبلا جلوی توافق حزب اسلامی و اخیرا حزب ایاد علاوی، هم از این کابینه خارج شدند. به نظر می‌رسد که اشاره‌ی آقای طالبانی این است که برخی از این احزاب برمی‌گردند به کابینه و آنهایی که برنمی‌گردند اشخاص جدیدی جای آنها را اشغال می‌کنند. مثل اینکه تصمیم گرفته شده است به این کابینه‌ی خیلی شل و ول به این صورت پایان داده بشود و تصمیمات جدید درباره‌ی اشغال پست‌های وزارت گرفته بشود.
دویچه‌وله: عملکرد کابینه‌ی نوری المالکی، بارها مورد انتقاد آمریکا قرار گرفته است. آیا این سرپوشی بر ناموفق‌بودن سیاست آمریکاست یا همانطور که اشاره کردید ضعف دولت نوری المالکی هست و یا هر دو؟
صلاح‌الدین مهتدی: هردو موثر هستند. در این تردیدی نیست که دولت نوری المالکی ضعیف عمل کرده است و در این نیز تردیدی نیست که نوری المالکی نتوانسته است نخست‌وزیر تمام عراق باشد و هنوز نخست‌وزیر شیعیان و یا به تعبیری نخست وزیر حزب دعوه است. این از یکسو. از سوی دیگر آمریکایی‌ها هم بدیل دیگری، یعنی آلترناتیو دیگری در اختیار نداشته‌اند و به همین جهت ناچار بوده‌اند با این کابینه‌ی فعلی، ولو لنگ‌لنگان، بسازند. ولی به نظر می‌رسد که صبر کارگزاران و رهبران حکومت و کنگره‌ی آمریکا هم از این وضع به‌سرآمده باشد و به همین جهت هم من فکر می‌کنم که پوششهایی که در بغداد صورت می‌گیرد و این میانجیگری که آقای طالبانی به‌عهده گرفته است از پشتیبانی جدی آمریکا برخوردار است، برای اینکه سروصورتی به این وضع داده بشود.
دویچه‌وله: با توجه به عملکرد ضعیف دولت نوری المالکی که مورد انتقاد نه فقط آمریکا، که فرانسه نیز قرار گرفته است، چرا آقای طالبانی از دولت نوری المالکی در مقابل این انتقادات حمایت کرده است؟
صلاح‌الدین مهتدی: نوری المالکی نتوانسته است اثبات بکند که دولتمرد مقتدر و در عین‌حال جامع‌الشرایطی است. ایشان دیروز حمله‌ی بسیار شدیدی به فرانسه کردند و نه تنها به وزیر خارجه فرانسه، آقای برنارد کوشنر، بلکه به تمامی دولت فرانسه و از دولت فرانسه خواستند عذرخواهی بکند از دولت عراق. در حالی که میدانید آقای بوشنر دوست نزدیک مردم عراق و دوست نزدیک مردم کردستان است و به دعوت آقای طالبانی به این سفر اقدام کرده‌اند. این نشانه‌ی عدم پختگی و در عین‌حال بی‌صبری آقای نوری المالکی است و آقای طالبانی هم که به جوابگویی پرداخته یا دفاع کرده است از نوری المالکی، انتقادی کرده از گفتار رهبران کنگره و پشتیبانی کرده از موضع پرزیدنت بوش و گفته است که نظر بوش درست است که معتقد است به این کابینه باید فرصت بیشتری داده بشود. من فکر می‌کنم تحولاتی که الان در بغداد در شرف تکوین هست و این تفاهمی که قرار است صورت بگیرد، آخرین فرصت است برای کابینه‌ی المالکی اگر بتواند از آن به‌خوبی استفاده بکند.
دویچه‌وله: آقای مهتدی به دستاوردهای نشست ائتلاف چهارگانه برای تحکیم وفاق ملی تا چه اندازه خوشبین هستید؟
صلاح‌الدین مهتدی: این بیشتر از اینکه تجمعی باشد برای وفاق ملی، یک هم‌پیمانی مشترک است برای کردها و شیعیان عراق که در ضمن تحولات آینده سرشان بی‌کلاه نباشد و سهمی از قدرت آینده همچنان در دست داشته باشند. منتها کردها الان کوشش دیگری آغاز کرده‌اند، آقای بارزانی و آقای طالبانی، که آن آن تفاهم با حزب اسلامی عراق با آقای طارق هاشمی است. قرار است در روزهای آینده یک تفاهم سه‌جانبه‌ای بین اتحادیه میهنی کردستان، حزب دموکرات کردستان عراق و حزب اسلامی عراق، یعنی نماینده‌ی عمده‌ی سنی‌های عراق صورت بگیرد. به این ترتیب کردها نقطه‌ی وصلی خواهند بود از یکسو بین شیعیان و از سوی دیگر بین سنی‌های عراق. می‌شود امیدوار بود که از این راه شیعیان و سنی‌ها یکجا به همدیگر نزدیک‌‌تر بشوند، اگر این میانجیگری کردها به سرانجام برسد.
دویچه‌وله: آخرین سؤال من در مورد نقش ایران در رابطه با عراق هست. گزارشهایی مبنی بر پیشروی سپاه پاسداران تا عمق ۵ کیلومتری در خاک کردستان عراق در شمال کردستان می‌رسد. این اخبار تا چه اندازه صحت دارد و ایران چه نقشی این وسط بازی می‌کند؟
صلاح‌الدین مهتدی: ایرانی‌ها زیاده‌خواهی‌های بسیار تاریخی در عراق دارند و این تنها ایرانی‌ها نیستند، ترکها هم همینطور. این یادگار کشمکش‌های دوران عثمانی و صفویه‌‌ها است که رسیده به اینجا. شیعیان عراق اکنون به قدرت رسیده‌اند و ایران تصور می‌کند که دست بالا را در عراق باید داشته باشد. آمریکایی‌ها هم می‌خواهند جلوی این حرکت را بگیرند در مورد تمام عراق، و نمی‌خواهند لشکرکشی آنها به عراق عملا به سود ایران تمام بشود. منتها آنجا که به کردستان مربوط است شاخه‌ی ایرانی پ ک ک که اسم خودش را «پژاک» گذاشته است در مناطق مرزی فعالیت می‌کند. این مناطق مرزی از دسترس حکومت اقلیم کردستان تقریبا دور است و نمی‌توانند مانع فعالیت اینها بشوند. دولت ایران هم از این فرصت استفاده کرده، فشار خودش را روی حکومت کردستان افزایش داده است. در واقع ایران با یک تیر دو نشان می‌زند. یکی به حملات «پژاک» جواب می‌دهد، یکی به حکومت کردستان پیام می‌دهد که در تحولات آینده هشدار باشد و نکند به این فکر بیفتد که با آمریکایی‌ها به‌نوعی به تفاهم و همکاری برسند در مورد ایران. آنها از همین حالا می‌خواهند نتایج چنین کاری را به حکومت منطقه‌ای کردستان گوشزد بکند.