عقب‌نشینی دولت در برابر بازار • مصاحبه
۱۳۸۷ مهر ۳۰, سه‌شنبه
بسیاری از کارشناسان، قانون مالیات بر ارزش افزوده را یک قانون مترقی و عدم اجرای آن تا یک سال آینده را عقب‌نشینی دولت در برابر بازاریان قلمداد می‌کنند.
بیژن بیدآباد، کارشناس اقتصادی مقیم تهران، معتقد است، اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده می‌تواند ضد تورم عمل کند. وی همچنین تصمیم محمود احمدی‌نژاد مبنی بر تعویق اجرای این قانون را غیرکارشناسانه توصیف می‌کند.
دویچه‌وله: آقای بیدآباد، لایحه دولت به مجلس برای به تعویق انداختن اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده به مدت یک سال را آیا یک عقب‌نشینی در مقابل اعتراض بازاریان می‌دانید؟
بیژن بیدآباد: مالیات بر ارزش افزوده، نوعی مالیات است که سبب شفافیت مالی در عملکرد کلیه‌ی بنگاه‌های اقتصادی می‌شود. این موضوع برای خیلی‌ها قابل پسند و خوشایند نیست. نتیجتا این گروه به شدت به دولت فشار آورده‌اند که از این قانون صرف‌نظر کند. به دلیل این که نمی‌خواهند عملکرد مالی‌شان شفاف شود. و این گروه به دلیل این که توان مالی‌شان خیلی زیاد است و از لحاظ حاکمیتی هم در بدنه‌ی دولت نفوذ دارند، عملا دولت را به این کار وادار کرده‌اند. وگرنه مالیات بر ارزش افزوده یکی از تحولات مثبت اقتصادی بود که طبق این قانون قرار بود که تحولات مثبتی را عاید اقتصاد ایران کند و نتیجتا این اقدام مجدد آقای رئیس جمهور در مورد پس گرفتن این موضوع، به این معناست که تحت فشار بازاریان قرار گرفته و این فشار بوده که باعث شده او را به عقب براند و شاید در سال آخر دوران تصدی ریاست جمهوری ایشان، این موضوع به‌عنوان یک نوع همدلی با بازاریان تلقی شود.
از سوی دولت اظهار شده که اجرای این قانون احتیاج به یک‌سری زمینه‌چینی‌هایی دارد و باید مقدماتی برای اجرای آن فراهم شود. آیا به نظر شما الان این زمینه‌ها و مقدمات در وضعیت کنونی اقتصادی ایران فراهم نیست؟
- این زمینه‌ها نه تنها در حال حاضر فراهم است، بلکه اولین اقدامات اساسی این قانون را خود من در سال ۷۳ و ۷۴ در وزارت اقتصاد و دارایی انجام دادم. در آن سالها این قانون مطرح شد و شروع کرد به عمل‌کردن. ولی باز همان گروه که گروه فشار هستند و علاقمند نیستند عملکرد مالی آنها شفاف شود، جلوی این طرح را در آن سال هم گرفتند و حتا کد اقتصادی را بعد از این که چند سال فعال بود، مجددا از صحنه خارجش کردند. در شرایط فعلی هم مالیات بر ارزش افزوده در ایران کاملا قابل اجراست و به‌عنوان یک درمان اساسی برای بخش درآمدی و مالیاتی اقتصادی کشور هم تلقی می‌شود و عقب‌نشینی آقای رئیس جمهور در این مورد به‌هیچ‌وجه کارشناسانه نیست.
راهکار شما به‌عنوان یک کارشناس برای اجرای بهتر این قانون، با وجود مخالفتهای زیادی که با آن شده، چیست؟
- مسئله‌ی اساسی در ارتباط با مخالفتها دو موضوع اساسی است. یکی شفافیت مالی مؤدیان مالیاتی است و دوم جلوگیری از تبانی مؤدیان مالیاتی با مامورین مالیاتی‌ست. از طرف دیگر سیستم مالیات بر ارزش افزوده نظامی است که خود سیستم مالیاتی را اصلاح می‌کند. در شرایط فعلی با توجه به این مخالفتها، باید دولت قشر محدودی را از این وضعیت معاف کند، یعنی مالیات بر ارزش افزوده برای آنها اجرا نشود تا بخشهای دیگر فعال شوند. وقتی که مالیات بر ارزش افزوده در بخشی فعال شود، الزاما به دلیل ارتباط اسناد و رد و بدل شدن مالیات، به بخشهای دیگر هم سرایت می‌کند و نتیجتا باعث می‌شود که آن بخشهایی که قبلا تحت نظارت عملیات مالیات بر ارزش افزوده نبوده‌اند، اجبارا تحت این بخش قرار بگیرند.
آقای بیدآباد، بخشی از بازاریان اظهار داشته‌اند که اگر این قانون اجرا شود، آنها فقط با افزایش قیمت می‌توانند این مالیات را بپردازند و این کار باعث کسادی بازار و بالا رفتن قیمتها می‌شود. نظرتان را در مورد این موضوع بفرمایید.
- بازاریان عمده در ایران به شدت از مالیات فرار می‌کنند و به‌گونه‌ای‌است که مالیات در ایران به‌جای آن که نرخ صعودی داشته باشد، در عمل نرخ نزولی دارد. یعنی بازاریان و دارندگان درآمد بالا با نرخ‌های بسیار بسیار پایین مالیات می‌پردازند و عملا این موضوع بهانه‌یی است برای آنها که از پرداخت مالیات فرار کنند. ارقام درآمدهای بازاریان مخصوصا در سطوح عالیه‌ی بازار آن‌قدر زیاد است که می‌تواند بخشهای عمده‌ی مالیاتی کشور را خریداری کند و تمام این بهانه‌ها برای فرار از پرداخت مالیات است.
خب، اگر این قانون اجرا شود و بعد بازاری‌ها بخواهند در حقیقت این ۳ درصد مالیات را از راه قیمت جبران کنند، دولت چه راهکاری دارد برای این که جلوی آنها را بگیرد؟
- مسئله‌ی افزایش قیمتها مسئله‌ای یکسویه نیست. یعنی وقتی که قیمت افزایش پیدا کند، از آن سو تقاضا کاهش پیدا می‌کند و مجددا اقتصاد به تعادل می‌رسد. مسئله‌ی اساسی که دولت در این ارتباط دارد این است که به هر نحوی سیستم را اصلاح و شفاف کند و راه‌حلش این است که مالیات بر ارزش افزوده را فعال کند. وقتی مالیات بر ارزش افزوده فعال شود، اخذ درآمدهای زیاد دولت از مؤدیان مالیاتی که به سبب مالیات بر ارزش افزوده ایجاد می‌شود، به معنای یک نوع عملیات انقباضی در اقتصاد است و خودش ضد تورم عمل می‌کند.