غزنی؛ پایتخت فرهنگی دست‌نیافتنی آسیا
۱۳۹۱ بهمن ۳, سه‌شنبه
غزنی یکی از سی و چهار ولایت افغانستان و در شرق این کشور واقع است. این شهر در پنجمین نشست سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی کشورهای اسلامی که سال ۲۰۰۷ میلادی در طرابلس، پایتخت لیبی، برگزار شد، به عنوان "پایتخت فرهنگ اسلامی در آسیا" در سال ۲۰۱۳ شناخته شد.
این شهر که در ۱۴۰ کیلومتری جنوب غربی کابل قرار دارد، هنوز به عنوان یکی از مراکز درگیری بین نیروهای امنیتی و گروه‌های طالبان، ناامن است. شاهراه کابل – قندهار که شهرهای شمالی را به شهرهای جنوبی افغانستان وصل می‌کند، از این شهر نیز می‌گذرد.
پایتخت فرهنگی ناامن
به گفته‌ی عارف، یکی از روزنامه‌نگاران افغانی، راه رسیدن به غزنی با دشواری‌های بسیاری همراه است. او می‌گوید: «با این که فاصله‌ی کابل تا غزنی با خودرو بیش از ۲ ساعت نیست، ولی من در حال حاضر نمی‌توانم به زادگاهم سفر کنم. چون طالبان تهدید کرده‌اند که خارجی‌ها و همه‌ی کسانی را که با رسانههای خارجی کار می‌کنند، گروگان می‌گیرند و می‌کشند.»
عارف برای برقراری تماس با همکاران خود در غزنی، از طریق دنیای مجازی و امکانات شبکه‌های اجتماعی عمل می‌کند؛ از جمله با وحیدالله عمریار، مدیر رادیوی خصوصی‌ای که با آن همکاری دارد، از راه اسکایپ در ارتباط است.
وحیدالله عمریار در رابطه با انتخاب شهر زادگاهش به عنوان "پایتخت فرهنگ اسلامی در آسیا" می‌گوید: «ما خیلی خوشحال شدیم که این شهر، پایتخت فرهنگی شد. چون فکر کردیم که دنیا ما را فراموش نکرده و تاریخ این شهر دوباره زنده می‌شود.»
به گفته‌ی این روزنامه‌نگار، ولی از ۳۰ برنامه‌ی عمرانی‌ای که قرار بود به مرحله‌ی اجرا در آید، تا کنون تنها چند طرح پیاده شده است.
اغلب کارشناسان فرهنگی منطقه، بیم آن دارند که غزنی و آثار باستانی آن، پیش از آن که به عنوان پایتخت فرهنگی در رسانههای جهانی مطرح شوند، به دست فراموشی سپرده شوند و این "نام‌گذاری" دستاوردی برای شهر و ۱۴۰ هزار سکنه‌ی آن ببار نیاورد.
وحیدالله عمریار می‌گوید: «۱۵ میلیون دلار آمریکایی برای بازسازی این شهر به حساب اداره‌های افغانستان واریز شده است. ولی من ندیدم با این پول طرحی به اجرا درآید. از همه مهم‌تر، شهر فرودگاه ندارد. گردشگر علاقمند بدون فرودگاه، چطور به غزنی بیاید؟»
به گفته‌ی این روزنامه‌نگار، اغلب طرح‌های برنامه‌ریزی‌شده، عملی نشده است. او به عنوان مثال از تاسیس شبکه‌ی برق در سراسر شهر، بنای یک مرکز فرهنگی اسلامی و آسفالت جاده‌ای به طول ۱۵۰ کیلومتر نام می‌برد و نتیجه می‌گیرد: «می‌گویند تا به‌حال تنها ۵۰ کیلومتر از این جاده آسفالت شده. همین.»
همکاری آلمانی‌ها
کارشناسان و مهندسان آلمانی زیر نظر میشائیل یانزن از دانشگاه آخن، در طرح ترمیم و بنای دیوار دور شهر با مهندسان و کارگران افغانی همکاری می‌کنند. این گروه، کار خود را از سال ۲۰۱۰ آغاز کرده و تا کنون پایه‌های ۱۵۰۰ متر از آن را تحکیم، تعمیر و ترمیم کرده است.
کارستن لی، یکی از اعضای تیم کارشناسی آلمانی، در باره‌ی وضعیت نابسامان طرح گروه خود می‌گوید: «ما در بازدید اول، با دیدن وضعیت خراب دیوار کمی وحشت کردیم.» این دیوار، با یک ارک و دو مناره‌ی ۱۲ زاویه‌ای، در واقع نماد شهر غزنی ست.
به گفته‌ی میشائیل یانزن، دولت آلمان برای بازسازی این دیوار، حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار یورو در اختیار گروه قرار داده است. روزانه ۴۰۰ کارگر و معمار در اجرای این طرح بکار گرفته می‌شوند. کارستن لی نگران چگونگی تامین امنیت همکارانش نیست.
او می‌گوید: «تروریست‌های انتحاری به سراغ ما نمی‌آیند. آن‌ها عملیات خود را در جاهای شلوغ و پرجمعیت متمرکز می‌کنند. واحدهای ارتشی هم نه در شهر، بلکه در دروازه‌های آن مستقرند.»
پایتخت فرهنگی متحرک
در حال حاضر علاقمندان خارجی و داخلی نه از طریق جاده و نه از راه هوا، نمی‌توانند به غزنی سفر کنند. به نظر دست اندرکاران و مشاوران فرهنگی این طرح، "وقتی شرایط برای بازدید از آثار باستانی غزنی فراهم نیست، باید غزنی به سراغ علاقمندان برود.» با ترتیب‌دادن نمایشگاه‌های عکس، فیلم، ویدئوهای تبلیغی و... به این ترتیب، غزنی، آثار باستانی و تاریخ آن دست کم تا اندازه‌ای در منطقه شناخته می‌شود.
میراث فرهنگی غزنی، یادگار تلاش‌های سلطان محمود غزنوی، نخستین پادشاه دودمان غزنویان است. او بسیاری از شاعران و فیلسوفان آن دوران را به دربار خود فراخواند و از آنان حمایت کرد. در نتیجه این شهر که بین سال‌های ۹۷۵ و ۱۱۸۷میلادی پایتخت سلسله‌ی غزنویان بود، به کانون تجمع دانشمندان بسیاری مانند ابوریحان بیرونی، فردوسی، ابوالفضل بیهقی، عبدالحی گردیزی، سنایی، مسعود سعد سلمان، عنصری و فرخی سیستانی بدل شد
.
ویرانه‌های این شهر کهن، در شمال شرقی آن هم‌چنان پا برجاست. غزنی در قرن ۱۱ میلادی، یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی ـ ادبی پارسی در منطقه بود. این شهر به داشتن مناره‌های ستاره شکلی از سده دوازدهم میلادی نیز مشهور است. این مناره‌ها، با طرح‌های هندسی و آیاتی از قرآن با خط کوفی تزئین شده‌اند.