فاجعه‌ى اتمى در چرنوبيل
۱۳۸۵ اردیبهشت ۶, چهارشنبه
سردمداران ِ اتحاد شوروى تمام سعى خود را به كار بردند كه تا حد امكان خبر اين فاجعه‌ى اتمى به اطلاع كسى نرسد. هنوز هم بعد از بيست سال با وجود فروپاشى اتحاد شوروى، سياست‌مداران ِ روسيه، اوكراين و بلاروس به مخفى نگاهداشتن ابعاد وسيع اين فاجعه‌ى زيست محيطى ادامه مى‌دهند، فاجعه‌اى كه در آينده نيز بشريت را به خود مشغول خواهد داشت و قربانيان فراوانى خود گرفت.
در اثر انفجار در راكتور بلوك چهار ِ تاسيسات اتمى چرنوبيل، مواد راديواكتيو براى ساختن حدود ۱۰۰ بمب اتمى آزاد شدند. اتحاد شوروى سابق به جاى اطلاع رسانى وسيع ، پخش هر گونه خبرى را در مورد اين فاجعه به شدت ممنوع ساخت. ژورناليست‌هايى كه سعى در پخش خبر كردند با تضييقات وسيعى روبرو گشتند و بسيارى از آنها به زندان افتادند.
آلكسى اوكِآنوف، كارشناس ِ روس ِ امور راديواكتيو به ياد آن روزها مى‌افتد و از جمله مى‌گويد: ”از همه بدتر سكوتى بود كه با اون مواجه بوديم. هيچ اطلاعى به مردم نمى‌دادند. روزهاى متمادى مى‌گذشت و خبرى پخش نمى‌شد. روز اول ماه مه ، يعنى پنج روز پس از اين انفجار، مردم به مناسبت روز كارگر به خيابان‌ها رفتند و در حالى كه ابرهاى راديواكتيو و آلوده بر فراز سرشون در حركت بودند، به تظاهرات پرداختند. ”
ده روز گذشت تا رهبران اتحاد شوروى به اين نتيجه برسند كه بايد خبر انفجار را براى شهروندان خود فاش كنند. دستور داده شد تا مردم ِ منطقه پنجره‌هاى خانه‌هاشان را ببندند و مراقب اوضاع باشند و مردم نمى‌دانستند به چه علت.
بعدها رسانه‌هاى دولتى خبر دادند كه در چرنوبيل اشكال كوچكى رخ داده، اشكالى كه به هيچ وجه نگران كننده نيست و خطرى براى سلامتى اهالى ندارد.
آلا ياروشينسكايا، خانم خبرنگارى كه آن روزها در شهر ژيتومير، در ۷۰ كيلومترى چرنوبيل زندگى مى‌كرد، بعد از اطلاع از ماجرا، خود را به محل حادثه رساند و با نوشتن مقالاتى سعى در افشاى آنچه ديده بود كرد. اما مقالات او به هيچ وجه اجازه ى چاپ نيافتند.
مقامات بيمارستان‌ها دستور اكيد داشتند كه شمار بيماران را در اثر تشعشعات راديواكتيو، را مخفى نگاه دارند. آلا ياروشينسكايا كه با فعاليت‌هاى ممتدش در اين مورد، بعدها از طرف اهالى به نمايندگى مجلس انتخاب شد، توانست در كميسيون تحقيق مجلس در مورد فاجعه‌ى چرنوبيل به فعاليت بپردازد و به پروتكل‌هاى موجود در دفتر سياسى حزب كمونيست اتحاد شوروى در اين مورد دسترسى پيدا كند.
او با اشاره به اين اسناد مى‌گويد: ”در دوارزدهم ماه مه، يعنى ۱۶ روز بعد از حادثه، بيش از ده هزار نفر به خاطر تشعشعات اتمى به بيمارستان‌ها منتقل شدند. به مسئولان بيمارستان‌ها دستور داده بودند كه حد عادى تشعشعات را در بدن ِ انسان، حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد بالا تر از حد معمول معرفى كنند. به اين ترتيب شهروندان ِ آلوده به مواد راديواكتيو، سالم تشخيص داده شدند و بيمارستان را ترك كردند. و امروز مشخص نيست كه چند نفر از اين افراد زنده و چند نفرشان مرده‌اند.”
آلا ياروشينسكايا به اين نكته اشاره مى‌كند كه به مسئولان بيمارستان‌ها و درمانگاه‌ها اكيدا دستور داده شده بود كه شمار بيمارهاى اشعه‌اى را به شدت مخفى نگاه دارند. وی بر مبناى اسناد مطالعه كرده مى‌گويد: ”در آن زمان ۴۷ تن گوشت آلوده به مواد راديواكتيو در سردخانه‌ها انبار شده بود. اين گوشت بايد به خاطر خطر فوق العاده‌اش براى سلامتى شهروندان به سرعت نابود مى‌شد. اما به علت كمبود گوشت در كشور، به نسبت يك به ده با گوشت ِ عادى مخلوط و براى مصرف به مناطق مختلف كشور، بجز مسكو فرستاده شد. ”
شمار افرادى كه در اثر برخورد با مواد راديواكتيو به بيمارى‌هاى گوناگون دچار شدند، هنوز مشخص نيست. ايرينا گروشِوايا، كه در ۷۰۰ كيلومترى چرنوبيل زندگى مى‌كند در اين مورد مى‌گويد: ”در سال ۱۹۸۹، سه سال بعد از ماجراى چرنوبيل، متوجه شدم كه بچه‌هام رفتارشون عادى نيست. اونها رو پيش دكتر بردم و با وحشت متوجه شدم كه ميزان مواد راديواكتيو در بدن دخترم خيلى بيشتر از حد عاديه.”
در اتحاد شوروی، به رغم اين كه در زمان وقوع حادثه يكى از بزرگترين قدرت‌هاى اتمى جهان بود، هيچ قانونى وجود نداشت كه مشخص كند به هنگام بروز مشكلات در نيروگاه هاى اتمى چه بايد كرد. تنها سه سال پس از فاجعه‌ى چرنوبيل قانونى در حمايت از شهروندان مبتلا به مواد راديواكتيو به تصويب رسيد. قرار بر آن شد تا به هر يك از آسيب ديدگان راديواكتيو فقط ۳۰ روبل بدهند و آنها بتوانند بطور مجانى تحت معاينه و مداوا قرار گيرند و از وسايل رفت و آمد عمومى استفاده نمايند.
سازمان ملل متحد اعلام كرده است كه بعد از انفجار، فقط در منطقه‌ى چرنوبيل۸۰ هزار كودك با عارضه‌هاى گوناگون ژنتيكى به دنيا آمده‌اند. اين در حالى ست كه آزمايش تاثير ِ تشعشعات راديواكتيو بر حيوانات نشان داده اند كه حيوانات ِ آلوده به مواد راديواكتيو، تا نسل چهارم و پنجم نيز، از ضعف در قدرت دفاعى و قدرت جنسى خود به شدت رنج مى‌برند.
انستيتو راديوبيولوژى در آكادمى ملى علوم در كشور روسيه‌ى سفيد، بر تاثيرات مواد راديواكتيو بر انسان‌ها تحقيق مى‌كند. متحصصان اين انستيتو هنوز نتوانسته‌اند تشخيص دهند كه تائيرات اين مواد در بدن انسان در چه عرصه هايى ست.
آلكساندر ناوموف، معاون اين انستيتو در اين مورد مى‌گويد: ”تشعشعات راديواكتيو مثل كليدى‌ست كه در را به روى انواع ضايعات جسمى و روحى باز مى‌كند. اين تاثيرات در جايى به سرطان منجر مى‌شود و در جاى ديگر به تغييرات ژنتيكى گوناگون در ارگانيسم.”
سازمان صلح سبز (گرين پيس) بر اين نظر است كه در مجموع ۲۷۰ هزار نفر در اثر آلودگى به مواد راديواكتيو به خاطر فاجعه‌ى چرنوبيل به سرطان دچار شده اند. از اين تعداد تا كنون ۹۰ هزار نفرشان جان باخته‌اند و يا در شرايط سخت و پيشرفته با اين بيمارى درگيرند. و در تاييد بررسى سازمان گرين‌پيس است كه آقاى سباستين فلوگ‌بايل، فيزيكدان و رئيس جامعه ى حفاظت از تشعشعات راديواكتيو در شهر برلين آلمان مى گويد:
”بيمارى سرطان به خاطر تشعشعات راديواكتيو معمولا ۲۰ ، ۳۰ و يا ۴۰ سال بعد از آلوده شدن بدن به مواد راديواكتيو بروز مى‌كند. در اين رابطه بايد گفت كه فقط ۲۰ سال از فاجعه ى چرنوبيل گذشته و تعداد بيماران مبتلا به سرطان در آينده مطمئنا به همين ميزان و يا حتا بيشتر از تعداد بيماران امروزى خواهد شد.”